پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,000,108 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,676,856 |
بازکاوی تأثیر حدیث و باورهای کلامی بر تولید گزاره‌های تاریخ‌انگارانه و رهیافتی به تشخیص آن | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| مقاله 4، دوره 47، شماره 1، شهریور 1393، صفحه 71-93 اصل مقاله (263.59 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2017.227828.653752 | ||
| نویسنده | ||
| علی حسن بگی* | ||
| عضو هیئت علمی دانشگاه اراک | ||
| چکیده | ||
| اطلاعات و گزاره‌های اصیل تاریخی مهم‌ترین رکن تحلیل تاریخ را تشکیل می‌دهند. بااین‌همه، گاه اطلاعاتی که پایۀ تحلیل پژوهشگر تاریخ قرار می‌گیرد، گزاره‌های تاریخ‌نما و به‌عبارتی، تاریخ‌انگارانه هستند که در بسیاری مواقع، تحلیلگر آن‌ها را گزاره‌های اصیل تاریخی تلقی کرده و درنتیجه، تحلیل او از واقعیت فاصله گرفته است. نوشتار حاضر تلاش می‌کند به دو پرسش در این باره پاسخ دهد: ۱) مهم‌ترین عامل در تولید گزاره‌های تاریخ‌انگارانه (تاریخ‌نما) چیست؟ ۲) چه راهکاری برای تفکیک گزاره‌های تاریخی از گزاره‌های تاریخ‌انگارانه وجود دارد؟ با بررسی به‌عمل‌آمده، روشن شد مهم‌ترین عامل در تولید گزاره‌های تاریخ‌انگارانه، حدیث و باورهای کلامی است. همچنین اینکه توجه به ویژگی گزاره‌های تاریخ‌انگارانه و تتبع و جست‌وجو در منابع تاریخی و ارزیابی خاستگاه باورهای کلامی، کمک زیادی به تفکیک گزاره‌های تاریخی اصیل از گزاره‌های تاریخ‌انگارانه می‌کند. روش نگارنده در تفکیک گزاره‌های تاریخ‌انگارانه از گزاره‌های تاریخی، استقرایی است؛ به این معنا که ویژگی گزاره‌های تاریخ‌انگارانه از طریق دقت و تأمل در ماهیت «باورهای کلامی» و «مآخذ تاریخی» و مقایسۀ آن‌ها با «منابع تاریخی» تبیین شده است. همچنین در توضیح هر یک از گزاره‌های تاریخ‌انگارنه، به نشانۀ تاریخ‌انگارانه بودن آن‌ها اشاره شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| باورهای کلامی؛ حدیث؛ گزاره‌های اصیل تاریخی؛ گزاره‌های تاریخ‌انگارانه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A survey on Hadith and Kalam influence in pseudohistorical propositions and on the approach to their detection | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Hasanbegi | ||
| چکیده [English] | ||
| Historical authentic information and statements constitute the most important part of the historical analysis. Nevertheless, sometimes the basic information of a historical research is the pseudohistorical propositions which historians take them as authentic historical propositions, and as a result, the historical analysis become distorted. This study tries to answer two main questions: 1- What is the most important factor in positing pseudohistorical propositions? 2- What is the proper approach to distinguish historical propositions from pseudohistorical ones? The study offers that Hadith and Kalam are the main sources of pseudohistorical propositions. By the way, to distinguish historical propositions from pseudohistorical ones, one needs to evaluate historical sources carefully and to assess the origin of beliefs in Kalam properly. My approach in this detection is inductive, that is, the characteristics of pseudohistorical proposition, mentioned in each case, is detectable by investigate their original sources in history and theology. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Theological beliefs, Hadith, Pseudohistorical propositions, authentic historical propositions | ||
| مراجع | ||
|
افزون برقرآن کریم آملی، سیدحیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران: علمی و فرهنگی، 1368ش. ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: جاودان، 1376ش. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، تهران: جهان، بی‌تا. ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرام،، اُسد الغابه، تهران: اسماعیلیان، بی‌تا. ابن‌بکار، زبیر، الموفقیات، قم: شریف الرضی، 1374 ش. ابن‌حبیب بغدادی، محمد، اسماء المغتالین من الاشراف فی الجاهلیة و الاسلام، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422 ق. ابن‌حجر، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابه، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415 ق. ابن‌حنبل، احمد، مسند، بیروت: دار صادر، بی‌تا. ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1417 ق. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت: دارالفکر، 1414 ق. ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، نجف: مکتبة الحیدریة، 1376 ق. ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415 ق. ابن‌کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1408 ق. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، قم: الشریف الرضی، 1374 ش. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفةالائمة، بیروت: دار الاضواء، 1405 ق. استادی، رضا، «پاسخی به چالش‌های فکری در بحث امامت و عصمت»، معرفت، سال 9، ش 5، صص 8ـ14، آذر و دی 1379. اسد حیدر، الامام الصادق(ع) و المذاهب الاربعة، بیروت: دار الکتاب العربی، 1403 ق. امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، 1416 ق. امینی، محمد، انگیزۀ دولت‌های اموی و عباسی در جعل و ترویج حکایت ازدواج عمر با حضرت ام‌کلثوم(ع)، بی‌جا، بی‌تا. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر، 1401 ق. بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1398 ق. همو، انساب الاشراف، بیروت: دار الفکر، 1424 ق. تابنده، سلطان‌حسین، نابغۀ علم و عرفان، تهران: تابان، 1350 ش. تبریزی، جواد، رسالةفی امامة الائمة الاثنی‌عشر، قم: دار الصدیقة الشهیدة، 1419 ق. ترابی، علی‌اکبر، الموسوعةالرجالیةالمیسرة، قم: مؤسسة الامام الصادق(ع)، 1424 ق. تستری، محمدتقی، بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة، تهران: امیرکبیر، 1376 ش. جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374 ش. جواهری، محمد، المفید من معجم رجال الحدیث، قم: محلاتی، 1424 ق. چوکسی، جمشید گرشاسب، ستیز و سازش، تهران: ققنوس، 1381 ش. حارثی اباضی، العقودالفضیة، عمان: بی‌نا، 1403 ق. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائلالشیعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. حسن‌بگی، علی، «بازکاوی تأثیر باورهای اعتقادی بر تاریخ‌نگاری اسلامی»، مشکوة، ش 113، سال 30، صص 93ـ109، زمستان 1390. همو، «عدالت صحابه، زمینه‌ها و پیامدها»، مجلۀ پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، ش 17ـ18، سال پنجم، صص 105ـ130، پاییز و زمستان 1382. همو، «واکاوی تأثیر باور کلامی مورخان مسلمان بر همانندسازی میان جنگ‌های خلفا و پیامبر اسلام(ص)»، مجلۀ پژوهش‌های اعتقادی کلامی، ش 15، سال چهارم، ص 7ـ30، پاییز 1393. همو، گنابادیه، قم: سبط النبی، 1385 ش. حکیمی، محمدرضا، حماسۀ غدیر، قم: دلیل ما، 1382 ش. حلبی، نورالدین، ابی‌الفرج، السیرةالحلبیة، بیروت: دار الکتب العلمیة، 2008. حلی، حسن بن سلیمان، مختصر بصائر الدرجات، نجف: مطبعة حیدریة، 1370 ق. خرازی، محسن و دیگران، پیشوایان معصوم علیهم‌السلام: زندگی‌نامۀ چهارده معصوم علیهم‌السلام، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1390 ش. خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الاثر، قم: بیدار، 1407 ق. خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بی‌جا: امید، بی‌تا. همو، ابوالقاسم، الطهارة، قم: لطفی، 1411 ق. همو، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا: مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، 1412 ق. ذهبی، احمد بن عثمان، میزان الاعتدال، بیروت: دار المعرفة، 1382 ق. راوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی، بی‌تا. زرین‌کوب، عبدالحسین، جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، 1369 ش. همو، دو قرن سکوت، تهران: سخن، 1380 ش. سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1389 ش. سنقری حائری، محمدعلی، چهره‌گشایی دختران امام حسین(ع)، قم: چاف، 1381 ش. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، قم: هجرت، بی‌تا. سید مرتضی، علی بن حسین، تنزیه الانبیاء، ترجمۀ امیرسلمان رحمتی، مشهد: آستان مقدس رضوی، 1377 ش. همو، رسائل المرتضی، قم: دار القرآن الکریم، 1405 ق. شهیدی، جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران: علمی و فرهنگی، 1383 ش. شیبی، کامل مصطفی، هم‌بستگی میان تصوف و تشیع، ترجمه و نگارش علی‌اکبر شهابی، تهران: دانشگاه تهران: 1353 ش. شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، قم: هجرت، 1384 ش. شیخ مفید، الارشاد، ترجمۀ ساعدی، تهران: اسلامیه، 1380 ش. همو، تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، 1371 ش. شیرازی، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، تهران: کتابخانۀ سنایی، بی‌تا. صالحی شامی، محمد بن‌یوسف، سبل الهدی و الرشاد، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1414 ق. صدر، حسن، تأسیس الشیعه، تهران: الاعلمی، بی‌تا. صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، 1371 ش. همو، عیون اخبار الرضا، بیروت: اعلمی، 1404 ق. همو، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1405 ق. همو، من لایحضره الفقیه، قم: النشر الاسلامی، 1404 ق. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، تهران: الاعلمی، 1362 ش. طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام، قم: مرکز انتشارات دارالتبلیغ اسلامی، 1348 ش. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، تهران: دار الاسوة، 1422 ق. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة، 1338ش. همو، تاج الموالید فی موالید الائمة و وفیاتهم، قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی، 1406 ق. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت: دار التراث، بی‌تا. طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1363 ش. همو، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1365 ش. همو، کتابالغیبة، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1425 ق. همو، اختیارمعرفة الرجال، مشهد: دانشگاه فردوسی، 1348 ش. عاملی، جعفر مرتضی، تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن(ع)، ترجمۀ محمد سپهری، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1369 ش. علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح الاعتقاد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1407 ق. فاضل قوشجی، ملاعلی، شرح تجرید، چاپ سنگی، بی‌جا، بی‌تا. فاضل مقداد، اللوامعالالهیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1380 ش. شعرانی، ابوالحسن، در کربلا چه گذشت؟ (ترجمۀ نفس المهموم)، تهران: آدینۀ سبز، 1391 ش. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1388 ق. مالک، مالک بن انس، الموطّأ، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1406 ق. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، قم: مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، 1431 ق. مجتهدی سیستانی، ادعیۀ مهدیه، قم: حاذق، بی‌تا. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1386 ش. همو، جلاء العیون، تهران: رشیدی، 1380 ش. محسنی، محمدآصف، مشرعة البحار، قم: مکتبة عزیزی، 1381 ش. همو، معجم الاحادیث المعتبرة، قم: دار النشر الادیان، 1392 ش. محلاتی، هاشم، ترجمۀ مقاتل الطالبیین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380 ش. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی، 1374 ش. مسلم بن حجاج، صحیح مسلم بشرح الامام النووی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420 ق. مطهری، مرتضی، فلسفۀ تاریخ، تهران: صدرا، 1369 ش. همو، مجموعۀ آثار، قم و تهران: صدرا، 1377 ش. همو، خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: انتشارات صدرا، 1359 ش. مظفر، محمدحسین، پژوهشی در باب علم امام، ترجمۀ علی شیروانی، قم: دار الفکر، 1385 ش. همو، تاریخ شیعه، ترجمه و نگارش محمدباقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368ش. مظفر، محمدرضا، عقائدالامامیة، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1413 ق. مقرم، سیدعبدالرزاق، سالار کربلا، ترجمۀ مرتضی فهیم کرمانی، قم: سیدالشهدا، 1371 ش. والش، ایچ.، دابلیو.، مقدمه‌ای بر فلسفۀ تاریخ، ترجمۀ ضیاءالدین علایی طباطبایی، تهران: امیرکبیر، 1363 ش. یعقوبی، ابن‌واضح، تاریخ الیعقوبی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1413 ق. یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعة التاریخ الاسلامی، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1433 ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 360 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 237 |
||