اثر گرادیان حاشیه-مرکز بر تراکم و پراکنش جامعه پرندگان در جنگل سعد آباد گرگان

اثر حاشیه­ای یکی از مهم­ترین فاکتورهای اثر­گذار بر تنوع زیستی در چشم­انداز­های جنگلی است. مطالعه حاضر جهت بررسی اثر حاشیه­ای بر تراکم و فراوانی جامعه پرندگان در جنگل سعد­آباد گرگان در فصل زمستان انجام گرفت. پرندگان و متغیر­های محیط­زیستی در پلات­هایی برابر با شعاع 25 متر از مرکز هر پلات و در 143 پلات نمونه­برداری شدند. تعداد 814 مشاهده از مجموع 22 گونه پرنده در پلات­های نمونه­برداری ثبت شد. پرندگان الگو­های تراکم­ مختلفی را در فواصل مختلف حاشیه از جنگل از خود نشان دادند. گونه­هایی نظیر چرخ ریسک بزرگ، جی­جاق، چرخ ریسک دم دراز و سهره جنگلی بیشترین تراکم را در حاشیه و گونه­هایی نظیر دارکوب­خا­­­ل­دار ­بزرگ، کمرکولی جنگلی و الیکایی بیشترین تراکم را در عمق جنگل نشان دادند. محور اول آنالیز تطبیقی متعارف دو گروه عمده از پرندگان را از هم تفکیک نمود. گروه نخست شامل پرندگانی نظیر دارکوب خال­دار بزرگ، کمرکولی جنگلی، الیکایی، سینه سرخ و دارخزک بود که همبستگی مثبتی با قطر برابر سینه درختان، درجه پوسیدگی درختان خشک، میزان رطوبت ارتفاع درختان خشک افتاده و سرپا در عمق جنگل داشتند. گروه دوم، شامل پرندگانی نظیر دارکوب سبز، توکای­سیاه، چرخ­ریسک بزرگ و قرقاول همبستگی مثبتی را با پوشش درختچه­ای، تعداد درختان با قطر برابر سینه 20-0 سانتی­متر و پوشش لاش­برگ در حاشیه جنگل نشان دادند. نتایج نشان داد که حاشیه­ اثر منفی بر فراوانی پرندگان وابسته به عمق جنگل دارد.