تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,522,604 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,782,270 |
نگاهی به منظومۀ نویافتۀ زال و مقاتل دیو | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 7، دوره 7، شماره 1، خرداد 1396، صفحه 107-123 اصل مقاله (507.09 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2017.65712 | ||
نویسنده | ||
رضا غفوری | ||
استادیار دانشگاه حضرت نرجس (س) رفسنجان | ||
چکیده | ||
سرگذشت زال، فرزند سام نریمان، یکی از پرماجراترین و شگفتآورترین داستانهای متون حماسی و پهلوانی ایران است. موی سپید زال، رانده شدن او از درگاه پدر، پرورش یافتن در آشیانۀ سیمرغ و در نهایت عمر طولانی او، همگی ویژگیهایی است که چهرۀ زال را نسبت به دیگر قهرمانان داستانهای ملّی متمایز نشان میدهد. در شاهنامه، زال در آغاز جوانی پهلوان نیرومندی است، امّا به محض رسیدن رستم به سنّ بلوغ، به دلیل ضعف پیری از حضور در میدان جنگ کناره میگیرد و جای خود را به فرزند میدهد و از آن پس، نقش قهرمان خردمندی را بازی میکند که راهنمای شاهان و پهلوانان است. ظاهراً این نقیصه در سرگذشت زال سبب شده که در ادوار بعد داستانگزاران به خلق داستانها و روایاتی بپردازند که در آنها زال، با وجود کهولت سن، همچنان از یلان سترگ ایران به شمار میرود و در میدانهای جنگ، هنرنماییهای بسیاری از خود نشان میدهد. یکی از این دسته داستانها نبرد زال با دستهای از دیوان در آغاز جوانی است که بر آنها پیروز میشود. در این مقاله نخست به بررسی داستانهای زال در متون حماسی و پهلوانی ایران میپردازیم و سپس نگاهی به منظومۀ ناشناختۀ «زال و مقاتل دیو» میاندازیم و با بررسی برخی قراین متنی، حدود تقریبی سرایش آن را نشان میدهیم. | ||
کلیدواژهها | ||
ادبیات حماسی؛ منظومه های پهلوانی فارسی؛ شاهنامه؛ زال؛ زال و مقاتل دیو | ||
عنوان مقاله [English] | ||
A Glance at the Newly Discovered Epopee: Zāl va Maqātel-e Dīv | ||
نویسندگان [English] | ||
Reza Ghafouri | ||
Assistant Professor, Narjes University of Rafsanjan | ||
چکیده [English] | ||
The life story of Zāl - the son of Sam of Narīmān - is one of the most adventurous and astonishing stories of epic-heroic Iranian texts. Having white hair, being banished by his father, growing up in the Sīmorgh's nest, and finally living a long life, are among the features which differentiates Zāl from other heroes of national stories. In Šāhnāmeh, Zāl is a mighty hero in his youth, but as soon as Rostam reaches adulthood, Zāl secedes the battlefield due to the weakness of senility, and gives way to Rostam; thereafter, Zāl plays the role of a wise hero who advises the kings and other heroes. Apparently this drawback in his life provoked the future storytellers to create narrations, in which Zāl despite his oldness, is one of the greatest heroes with many heroic actions in battlefields. One of these stories is the battle of Zāl with demons in his youth, that ended up with his victory. In this paper, firstly the stories of Zāl in the epic-heroic texts of Iran is studied; afterward, the unknown epopee of “Zāl va Maqātel-e Dīv” is introduced, and the approximate time of its composition is estimated according to textual evidences. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
epic literature, Persian epopees, Šāhnāmeh, Zāl, Zāl va Maqātel-e Dīv | ||
مراجع | ||
آیدنلو، سجّاد (1387)، «چند بنمایه و آیین مهم ازدواج در ادب حماسی ایران»، جستارهای ادبی، ش 160، 1- 23. آیدنلو، سجّاد (1390)، دفتر خسروان، برگزیدة شاهنامۀ فردوسی، تهران، سخن. آیدنلو، سجّاد (1396)، نیمپخته ترنج، تهران، سخن. ابن بلخی (1374) فارسنامه، تصحیح منصور رستگار فسایی، شیراز، بنیاد فارسشناسی. ابنخلدون (1383)، العبر، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. افشاری، مهران (1387)، «روایت کشتن اژدها و ازدواج با دختر»، تازه به تازه، نو به نو (تهران، چشمه)، 37- 46. انجوی شیرازی، سیّدابوالقاسم (1369)، فردوسینامه، 3 جلد، تهران، علمی. ایرانشاه بن ابیالخیر (1370)، بهمننامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران، علمی و فرهنگی. ببر بیان (1394)، هفت منظومۀ حماسی، تصحیح رضا غفوری، تهران، میراث مکتوب. بلعمی، ابوعلی (1386)، تاریخ بلعمی. تصحیح محمد تقی بهار و محمد پروین گنابادی، تهران، هرمس. بندهش (1380)، گزارش مهرداد بهار، تهران، توس. ثعالبی نیشابوری (1368). تاریخ ثعالبی، ترجمۀ محمد فضایلی، تهران، نقره. جیحونی، مصطفی (1380)، حماسه آفرینان شاهنامه، اصفهان، شاهنامهپژوهی. حسینی قزوینی، شرفالدین فضلالله (1383)، المعجم فی آثار ملوک العجم، تصحیح احمد فتوحینسب، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. حمیدیان، سعید (1387)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران، ناهید. خالقی مطلق، جلال (1372)، « ببر بیان»، گل رنجهای کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران، مرکز. خواندمیر، غیاثالدین حسینی (1362)، تاریخ حبیب السیر، تهران، کتابفروشی خیام. داستان پتیاره (1394)، هفت منظومۀ حماسی، تصحیح رضا غفوری، تهران، میراث مکتوب. داستان رستم و سهراب (1369)، نگارش مرشد عباس زریری، به کوشش جلیل دوستخواه، تهران، توس. داستان کک کوهزاد (1382)، به اهتمام سیّد محمّد دبیرسیاقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. دینوری، ابوحنیفه (1364)، اخبارالطّوال. ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی. رزمنامۀ شکاوندکوه (1394)، هفت منظومۀ حماسی، تصحیح رضا غفوری، تهران، میراث مکتوب. رستمنامه (1387)، تصحیح محمّد بهشتی، تهران، پیری. رودنکو، م. ب. (2536)، افسانههای کُردی، ترجمة کریم کشاورز، تهران، آگاه. زال و مقاتل دیو، مندرج در نسخۀ شاهنامۀ کتابخانۀ ملّی به شمارة 1309108. زرّینقبانامه (1393)، تصحیح سجّاد آیدنلو، تهران، سخن. سرکاراتی، بهمن (1385)، سایههای شکارشده،تهران، طهوری. طبری، ابوجعفر محمّد بن جریر (1384)، تاریخ الرسل و الملوک. ترجمۀ صادق نشأت، تهران، علمی و فرهنگی. طرسوسی، ابوطاهر محمّد (1374)، دارابنامه، تصحیح ذبیحالله صفا، تهران، علمی و فرهنگی. طومار شاهنامۀ فردوسی (1381)، به کوشش کوشش احمد هاشمی و سید مصطفی سعیدی، تهران، خوشنگار. طومار کهن شاهنامۀ فردوسی (1390)، به کوشش جمشید صداقتنژاد، تهران، دنیای کتاب. طومار نقّالی سامنامه (1380)، به کوشش حسین حسینی، تهران، نمایش. طومار نقّالی شاهنامه (1391)، به کوشش سجّاد آیدنلو، تهران، بهنگار. عطایی (بی تا)، برزونامۀ جدید، دستنویس کتابخانۀ پاریس به شمارة 1189. عطایی (بی تا)، برزونامۀ جدید، نسخۀ آنکتیل دوپرون، به شمارة R.9 .804. فرامرزنامۀ بزرگ (1394) تصحیح ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی، تهران، سخن. فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق (جلد ششم تصحیح محمود امیدسالار، جلد هفتم تصحیح ابوالفضل خطیبی)، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. فردوسی، ابوالقاسم (1379)، شاهنامۀ فردوسی همراه با خمسۀ نظامی [نسخة سعدلو]، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. فردوسی، ابوالقاسم (1377)، شاهنامۀ فردوسی (حاشیه ظفرنامۀ مستوفی)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. فصیح خوافی (1386) مجمل فصیحی. تصحیح محسن ناجی نصرآبادی. تهران: اساطیر. قزوینی، یحیی بن عبداللطیف(1386) لبالتواریخ. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. کک کوهزادنامه (1394)، هفت منظومۀ حماسی، تصحیح رضا غفوری، تهران، میراث مکتوب. کوسج، شمسالدین محمّد (1387)، برزونامهی کهن، تصحیح اکبر نحوی، تهران، میراث مکتوب. لطفینیا، حیدر (1388)، حماسههای قوم کرد، تهران، سمیرا- سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. مادح، قاسم (1380)، جهانگیرنامه. تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران، موسسة مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مکگیل. مجمل التواریخ والقصص (1383)، تصحیح محمّد تقی بهار، تهران، دنیای کتاب. مختاری ( بی تا)، شهریارنامه، تصحیح رضا غفوری، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار (زیر چاپ). مختاری، محمّد (1393)، اسطورۀ زال، تهران، توس. مرتضوی، منوچهر (1385)، فردوسی و شاهنامه، تهران، توس. مستوفی، حمدالله (1381)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر. مسعودی، علی بن حسین (1382)، مروج الذّهب، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی. مشکیننامه (1386)، طومار نقّالی حسین بابا مشکین، به اهتمام داوود فتحعلیبیگی، تهران، نمایش. معین، محمد (1342)، حواشی بر برهان قاطع، تهران، ابن سینا. منهاج سراج (1342)، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، کابل، مطبعة پوهنی. مهتدی، فضلالله (1389)، افسانههای کهن ایرانی، تهران، هیرمند. میرخواند (1338)، روضة الصّفا، تهران، انتشارات خیام. نثر نقّالی شاهنامه (1394)، تصحیح رضا غفوری، شیراز، سیوند. هفتلشکر (1377)، تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 728 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 807 |