پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,766 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,214,886 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,962,120 |
تبیین ماهیت و مجاری قاعده نفی وزر و ابتناءآن بر سیره عقلا | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| مقاله 7، دوره 51، شماره 1، مرداد 1397، صفحه 131-153 اصل مقاله (245.11 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2018.225433.668277 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن شفیعی* 1؛ اکبر احمد پور2؛ محمدتقی فخلعی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد؛ | ||
| 2استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 3استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| این مقاله، تلاشی در راستای تبیین ماهیت قاعده نفی‌وزر است که از برخی آیه‌های قرآن کریم الهام گرفته شده است. به نظر می‌رسد عدم وضوح مفاد این قاعده سبب اختلاف دیدگاه در میان اندیشمندان شده است؛ به‌گونه‌ای که برخی منکر امکان بکارگیری این قاعده در مسائل فقهی شده و مفاد آن را ناظر به عالم آخرت دانسته‌اند؛ گروهی دیگر مفاد آن را بیانگر حکم عقل و غیرقابل تخصیص شمرده و از این رهگذر با پاره‌ای از احکام فقهی همچون ضمان عاقله مخالفت کرده‌اند. در این جستار با روش تحلیلی و انتقادی، جایگاه این قاعده مورد بررسی قرار گرفته است، واین نتیجه حاصل شده که از سویی مفهوم آن نشانگر نفی مسئولیت نیابتی است و از سوی دیگر، مبنای حجیت آن سیره عقلا بوده و از این‌رو قابلیت تخصیص را دارد. بنابراین با تحلیل این قاعده، از طرفی برای اصل پر کاربرد فردی بودن مسئولیت، مستندی قرآنی فراهم می‌شود، و از طرف دیگر، رویکرد فقه اسلامی در خصوص مسئولیتهای نیابتی که از مستثنیات قاعده محسوب می‌شوند، قابل ارزیابی خواهد بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حکم عقل؛ سیره عقلا؛ مسئولیت نیابتی؛ نفی وزر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Clarifying the Nature and Functions of Denying Heavy Burden of Sins (Vizr) Principle Based on the Practice of the Wise | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Shafiee1؛ Akbbar Ahmadpour2؛ Mohammad Taghi Fakhlaei3 | ||
| 1Ph.D. Student of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad. | ||
| 2Assistant Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad | ||
| 3Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad | ||
| چکیده [English] | ||
| This article aims to clarify the nature of denial of heavy burden of sins (naf-yi vizr) principle, which is inferred from some verses of the Qur’an. It seems that the ambiguity of different concepts of this principle has resulted in different viewpoints among scholars. Thus, some scholars have considered that the concepts of this principle are related to the Hereafter, and it is impossible to apply them in jurisprudential discussions. Another group argues that the principle expresses the rational decree and doesn't have any exception; therefore, they have disagreed with some chapters of the jurisprudence such as responsibility of the kinsmen of the offender (‘āqila). This analytical and critical research investigates the naf-yi vizr principle. The findings indicate that the nature of this principle negates vicarious liability. On the other hand, it shows that the principle’s acceptability coincides with the practice of the wise and is capable to exclude some cases. Finally, analyzing this principle provides a Qur’anic evidence for the very frequently-used principle of individual’s responsibility, and that we could assess Islamic jurisprudential perspective with regard to vicarious liability as an exception for the principle. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| judgment of the intellect, practice of the wise, vicarious liability, naf-yi vizr | ||
| مراجع | ||
|
[1]. ابن سیده، ابو الحسن علی بن اسماعیل، (1421). المحکم و المحیط الاعظم، بیروت، دارالکتب العلمیه. [2]. ابن فارس، ابی الحسین احمد،(1420). معجم مقاییس اللغة. بیروت، دار الجلیل. [3]. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، (1418). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس. [4]. احمدی، ذکر الله، (1381). نهاد عاقله در حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر میزان. [5]. ازهری، ابو منصور محمد بن احمد، (2001). تهذیب اللغه،بیروت، داراحیاء التراث العربی. [6]. اصفهانی، حسین بن محمد راغب، (1412). مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دار العلم. [7]. الهام، غلام حسین؛ برهانی، محسن، (1392). درآمدی بر حقوق جزای عمومی: (واکنش در برابر جرم)، تهران، نشر میزان. [8]. انباری، ابوبکر، (1413). الزاهر فی معانی کلمات الناس، بیروت، موسسه الرساله. [9]. آلوسی، محمود، (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة. [10]. بادینی، حسن، (1384). فلسفه مسئولیت مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار. [11]. بروجردی، سید حسین، (1386). جامع احادیث الشیعة، جمعی از محققان، تهران: فرهنگ سبز. [12]. بهرامی احمدی، حمید، (1388). قواعد فقه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع). [13]. جزیرى، عبد الرحمن، (1991).الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دار الفکر. [14]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1354). حقوق تعهدات. قم، انتشارات مدرسه عالی قضایی. [15]. جوادی آملی، عبدالله، (1389). فلسفه حقوق بشر، چاپ ششم، قم، انتشارات اسراء. [16]. ــــــــــــــــــ (1389). تفسیر تسنیم. چاپ ششم. قم، انتشارات اسراء. [17]. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1410). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین. [18]. حاکم نیشابورى، محمد بن عبد الله، (؟). المستدرک علی الصحیحین مع تضمینات الامام الذهبی فی التلخیص، تدوین: مصطفى عبد القادر عطاء، بیروت، دار الکتب العلمیة. [19]. حر عاملی، محمد بن حسن، (1414). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، موسسه أل‌البیت (ع) لاحیاء التراث. [20]. حسنی صنعانی، ابی ابراهیم محمد، (؟). سبل السلام شرح بلوغ المرام من ادلة الاحکام، بی‌جا، دارالحدیث. [21]. حسینجانی، بهمن، مظاهری تهرانی، مسعود، (1389). اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری با نگرشی بر قوانین کیفری فرانسه وآمریکا، تهران، انتشارات مجد. [22]. حلی، فخر المحققین، محمد بن حسن، (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، موسسه اسماعیلیان. [23]. حلی، مقداد بن عبدالله، (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی. [24]. حمیری، نشوان بن سعید، (1420). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دارالفکر المعاصر. [25]. خویی، سید ابوالقاسم،(1368).کتاب الصلاة، بی جا، لطفی. [26]. ــــــــــــــ (1418). موسوعة الامام الخوئی، قم، موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. [27]. روحانی قمی، سید صادق حسینی، (1412). فقه الصادق(ع)، قم، دارالکتاب. [28]. زحیلی، وهبه، (1422). تفسیر الوسیط، دمشق، دار الفکر. [29]. ــــــــــــــ (1998). نظریة الضمان او احکام المسؤولیة المدنیة و الجنائیة فی الفقه الاسلامی، دمشق، دارالفکر. [30]. ـــــــــــــ (2005). الفقه الاسلامی وادلته، دمشق، دار الفکر. [31]. زلمی، مصطفی ابراهیم، (1981). المسوولیه الجنائیه فی الشریعه الاسلامیه دراسه مقارنه بالقانون، بغداد، مطبعه اسد. [32]. زمخشری، جار الله محمود بن عمر، (1998). اساس البلاغة، تدوین: نعیم شوقی المعری، بیروت، مکتبة لبان ناشرون. [33]. ژوردن، پاتریس، (1385). اصول مسئولیت مدنی همراه با آرای دیوان عالی کشور فرانسه، ترجمه: مجید ادیب، تهران، نشر میزان. [34]. سنیدی، فهد بن عبد الکریم بن راشد، (1426). مسؤولیة حمل الدیة فی الشریعة الاسلامیة. ریاض، جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه. [35]. سیستانی، سید علی حسینی، (1414). قاعده لا ضرر و لا ضرار. قم، دفتر آیت الله سیستانی. [36]. شافعی، محمد بن ادریس، (1983). الام. چاپ دوم. بیروت، دار الفکر. [37]. شریف کاشانی، ملا حبیب الله، (1404). تسهیل المسالک الی المدارک، قم، المطبعه العلمیه. [38]. شوکانی، محمد بن علی، (؟). السیل الجرار المتدفق علی حدائق الازهار، بی جا، دار ابن حزم. [39]. شهید اول، محمد بن مکی، (1419). ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، قم، موسسه آل البیت(ع). [40]. ــــــــــــ (؟). القواعد و الفوائد، تدوین: سید عبدالهادی حکیم، قم، کتابفروشی مفید. [41]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1400). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی. [42]. ـــــــــــــ (؟). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء تراث العربی. [43]. شیخ مفید، محمد بن نعمان،(1413). الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. قم، کنگره شیخ مفید. [44]. صانعی، پرویز، (1376). حقوق جزای عمومی. چاپ هفتم. تهران، گنج دانش. [45]. صانعی، یوسف، (1384). استفتاآت قضایی، تهران، نشر میزان. [46]. صدر، سید محمد باقر، (1424). دروس فی علم الاصول، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر. [47]. طالقانی، محمود، (1362). پرتوی از قرآن، چاپ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار. [48]. طباطبایی حائری، سید علی بن محمد، (؟). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام. [49]. طباطبایی، سید محمد حسین، (1417). المیزان فی تفسیر القرآن الکریم، قم، دفتر انتشارات جامعه مدرسین. [50]. طبرسی، فضل بن حسن، (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن،تهران، انتشارات ناصر خسرو. [51]. طریحی، فخر الدین، (1416). مجمع البحرین. چاپ سوم، تهران، کتابفروشی مرتضوی. [52]. عبد الحمید الذیبانی، عبد المجید، (2001). التشریع الجنائی الاسلامی المقارن.بن قاضی، الدار الجماهریة. [53]. عبد العاطی، مطاوع، (2002). المسؤولیة الجنائیة للصبی فی الفقه الاسلامی. قاهره، دار النهضة العربیة. [54]. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1420). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، قم، موسسه امام صادق(ع). [55]. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1412). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، موسسه الطبع والنشر فی الآستانة الرضویة. [56]. عمید زنجانی، عباسعلی، (1386). قواعد فقه بخش حقوق جزا، تهران، انتشارات سمت. [57]. عوجی، مصطفی، (1992). القانون الجنائی العام: (المسؤولیة الجنائیة). چاپ دوم، بیروت، انتشارات نوفل. [58]. عوده، عبدالقادر، (؟). التشریع الجنائی الاسلامی مقارنا بالقانون الوضعی، بیروت، دارالکاتب العربی. [59]. فتحی بهنسی، احمد، (1409). العقوبة فی الفقه السلامی، بیروت، دار الشروق. [60]. فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410). کتاب العین، قم، نشر هجرت. [61]. فیض کاشانی، ملا محسن، (1418). الاصفی فی تفسیر القرآن، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. [62]. فیومی، احمد بن محمد بن مقری، (؟). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الرضی. [63]. کاتوزیان، ناصر، (1385). حقوق مدنی خانواده، تهران، شرکت سهامی انتشار. [64]. ــــــــــــ (1378). الزامهای خارج از قرارداد ضمان قهری مسئولیت مدنی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. [65]. کرکی، علی بن حسین، (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل‌البیت(ع). [66]. گلدوزیان، ایرج، (1389). ندای انصاف و عدالت، تهران، نشر میزان. [67]. مجلسی، محمد باقربن محمد، (1403). بحار الانوار، چاپ دوم، تدوین: جمعی از محققان، بیروت، بی‌نا. [68]. محسنی، مرتضی، (1376). دوره حقوق جزای عمومی مسئولیت کیفری، تهران،گنج دانش. [69]. محقق داماد، سید مصطفی، (1406). قواعد فقه، چاپ دوازدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی. [70]. محمد عوض، عوض، (2010). درسات فی الفقه الجنائی الاسلامی، قاهره، مکتبة الشروق الدولیة. [71]. مرعشی شوشتری، سید محمد حسین، (1427). دیدگاه نو در حقوق.چاپ دوم، تهران، نشر میزان. [72]. مشکینی، میرزا علی، (؟). مصطلحات الفقه. بی جا: بی نا. [73]. مظفر، محمد رضا، (1373). اصول الفقه، قم، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی. [74]. مکارم شیرازی، ناصر، (1421). الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع). [75]. ـــــــــــ (1424). انوار الفقاهة: ( کتاب الحدود و التعزیرات )، قم، مدرسه الامام علی بن طالب(ع). [76]. ـــــــــــ (1422).بحوث فقهیة هامة، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب. [77]. ـــــــــــ (1424).کتاب النکاح، تدوین: محمد رضا حامدی، مسعود مکارم، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع). [78]. میرسعیدی، سید منصور، (1383). مسئولیت کیفری قلمرو و ارکان، تهران، نشر میزان. [79]. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، (1417). غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، تدوین: عباس تبریزیان، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی. [80]. نائینی، محمد حسین الغروی، (؟). فوائد الاصول،قم، موسسه النشر الاسلامی. [81]. نجفی، محمد حسن، (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی. [82]. نسائی، احمدبن شعیب بن علی، (1421). السنن الکبری، محقق: حسن عبدالنعیم شلبی، موسسةالرسالة، بیروت. [83]. نوربها، رضا، (1384). زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ چهاردهم، گنج دانش، تهران. [84]. A. Garner, Brayan,. Black`s Law Dictionary. Eighth edition. U. S. A: West Publishing, 1990.
[85]. A. Marten, Elizabeth,. A Dictionary Of Law. Fifth edition. U. K: Oxford University Press, 2002.
[86]. Clarkson; C.M.V;. Understanding Criminal Law. London: Fontana press, 1987.
[87]. Mader, Kristin,. The Nature Of Vicarious Liability. Canada: University Of Toronto, 2002. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 638 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 754 |
||