1دانشیار، رشتۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
2دانشجوی دکتری، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
چکیده
یکی از موضوعات قابل‌تأمل در نظام حقوق کیفری ایران، مجازات حبس انفرادی است که قانونگذار عرفی گاه با همین تعبیر و گاهی با تعابیری مشابه آن را در خصوص پاره‌ای از جرایم به رسمیت شناخته است. سازگاری یا عدم سازگاری این مجازات سالب آزادی، با مبانی شرعی و حقوقی، سؤال چالش‌برانگیزی محسوب می‌شود که در مقالۀ حاضر درصدد یافتن پاسخ قانع‌کننده‌ای برای آنیم. اگرچه هیچ‌یک از فقیهان امامیه و حقوقدانان مسلمان صراحتاً به مشروعیت حبس انفرادی قائل نشده‌اند، با بررسی قانون‌ها و مقررات حاکم بر کشور می‌توان دریافت که قانونگذار ایران به‌منظور اثبات مشروعیت این قسم از حبس، به مستنداتی چون «عمومیت ادلۀ مشروعیت حبس» و همچنین «فلسفۀ حبس انفرادی برای متهمان و محکومان» تمسک کرده است. یافته‌ها حاکی از آن است که با در نظر گرفتن تفاوت‌های شایان توجه حبس عمومی با انفرادی باید اذعان کرد که با واکاوی در مبانی و ادلۀ این حکم، نه‌تنها از عمومیت ادلۀ مشروعیت حبس نمی‌توان مشروعیت حبس انفرادی را اثبات کرد، بلکه با استناد به «ممنوعیت شکنجه» و تعارض مشروعیت حبس انفرادی با اصولی چون «اصل کرامت انسانی»، «اصل برائت کیفری»، «فلسفۀ مجازات زندان» و «قاعدۀ ضمان‌آور بودن اتلاف بالتسبیب» می‌توان عدم مشروعیت حبس انفرادی را اثبات کرد و بالتبع در سیاست تقنینی، در راستای کیفرزدایی آن گام برداشت.
Individual Prison Legislation; Basics and Challenges
نویسندگان [English]
Hamid Masjed Saraie1؛ Mohammad Hasan Najjari2
1Associate Professor, Jurisprudence and Islamic Law, Faculty of Literature and Humanities, Semnan University, Semnan, Iran
2Ph.D. Student, Jurisprudence and Islamic Law, Faculty of Literature and Humanities, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]
One of the most prominent topics in Iran's criminal law system, under the issue of imprisonment, is the use of solitary confinement for defendants and criminals, referred to in the Iranian law as "single-player prison". Although none of the Imams' jurists and Muslim jurists explicitly condemn the legitimacy of solitary confinement, but by examining the legal and legal effects, it can be obtained in order to prove the legitimacy of such imprisonment to documents such as the generalization of evidence of the absolute legitimacy of imprisonment, as well as the philosophy of placing the accused And criminals are cited in solitary confinement. However, taking into account the principle of the severity of crimes and penalties, one can not only perceive the general nature of the evidence of the absolute legitimacy of imprisonment, but also, based on the prohibition of torture and conflict, the legitimacy of solitary confinement with principles such as the principle of human dignity, the principle The criminal offense and the philosophy of punishment can be demonstrated by the lack of legitimacy of solitary confinement.
امام خمینی (بی‌تا الف). تحریر الوسیلة، قم: دارالعلم.
ــــــــــــ (بی‌تا ب). صحیفۀ نور، قم: دارالعلم.
بولک، برنارد (1385). کیفرشناسی، ترجمۀ علی حسین نجفی ابرندآبادی، چ چهارم، تهران: مجد.
بیرانوند، رضا و کوشا، جعفر و هاشمی، حمید و رنجبر، بهرام (1389). وظایف پلیس شهروندمدار در رعایت حقوق شهروندی متهمان، فصلنامۀ دانش انتظامی، شمارۀ 48: 203 - 244.
پیکا، ژرژ (1389). جرم‌شناسی، ترجمۀ علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان.
ثقفی، ابواسحاق ابراهیم‌بن محمد (بی‌تا). الغارات، تهران: انجمن آثار ملی.
تمیمی مغربی، نعمان‌بن محمدبن منصور (1385 ق). دعائم الاسلام، چ دوم، قم: آل‌البیت (ع).
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جوادی آملی، عبدالله (1388 ق). صورت و سیرت انسان در قرآن، قم: اسراء.
جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1376 ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملائین.
خوانساری، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح المنافع، چ سوم، قم: اسماعیلیان.
خویی، ابوالقاسم (1422 ق). مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسۀ احیاء آثار امام خویی (ره).
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار شهید مطهری (ره)، چ چهارم، قم: صدرا.
مطهری‌زاده، یاسین (1392). اثرات مثبت و منفی زندان بر محکومین به مجازات حبس در استان کهگیلویه و بویراحمد، استاد راهنما: ناصر قاسمی، پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.
مکارم شیرازی، ناصر (1385). اخلاق در قرآن، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابیطالب (ع).
منتظری، حسینعلی (1409 ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، چ سوم، قم: نشر تفکّر.
ـــــــــــــــــــ (1371). مبانی فقهی و حکومت اسلامی (دراسات فی ولایة الفقیه و فقه دولة الاسلامیة)، ترجمۀ ابوالفضل شاکری، تهران: تفکر.
نوربهاء، رضا (1386). شکنجه در کنوانسیون 1984سازمان ملل متحد، مجلۀ کانون وکلا، شمارۀ 148 و 149: 189 - 214.
وائلی، احمد (1375). احکام زندان در اسلام، ترجمه محمد حسن بکائی، چ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
وکیل، امیر ساعد و عسکری، پوریا (1387). قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، چ دوم، تهران: مجد.
ولیدی، محمد صالح (1374). حقوق جزای عمومی، چ سوم، تهران: دفتر نشر راد.
قانون اساسی.
قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ه.. ش (ق.م.ا).
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1394 ه..ش (ق.آ.د.ک).
قانون برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1383 ه.ش.
قانون جرم سیاسی مصوب 1395ه.ش.
قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383 ه.ش.
آیین‌نامۀ اجرایی سازمان امور زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1384 ه. ش.
