پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,108,398 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,212,964 |
طبقه‌بندی گیاهان در تمدن اسلامی: ملاحظاتی در باب برخی مفاهیم | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 6، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 19، دی 1394، صفحه 251-277 اصل مقاله (806.42 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2018.240424.371415 | ||
| نویسنده | ||
| فاطمه مهری* | ||
| گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی | ||
| چکیده | ||
| برای بررسی دانش گیاه‌شناسی در تمدن اسلامی، سه دسته متن از اهمیت بیشتری برخوردارند: «کتاب‌النبات»ها، «کتاب‌الفلاحه»ها و «کتاب‌الادویه»ها یا آن دسته از متون پزشکی که عموماً بخش عمده‌ای از آن‌ها به گیاهان اختصاص دارد. هر دسته از این متون مطالب خود را به شیوه و ترتیب ویژه‌ای عرضه می‌کنند. بررسی این شیوه‌ها و ترتیب‌ها کمک می‌کند حتی آنجا که مؤلفان این متون به روشنی از طبقه‌بندی گیاهان سخنی نگفته‌اند، بتوان در بارۀ منطق اندیشیدن آنان به انواع و اجناس مختلف گیاهان سخن گفت. اما در یک سطح تحلیل دیگر، و این بار با تمرکز بر گزاره‌های به‌کار رفته در این متون برای توصیف هیئت کلی گیاهان، می‌توان نشان داد برخی مفاهیمِ بدیهی یا مفروض پنداشته‌شده که در شکل‌گیری این طبقه‌بندی‌ها نقش دارند، خود نیازمند تدقیق بیشتر هستند. ما در این مقاله می‌کوشیم با به دست دادن مثال‌هایی از هر دو رویکرد، نشان دهیم تحلیل دقیق‌تر این متون نیازمند توجه همزمان به این هر دو سطح است. بدین منظور برخی از مهم‌ترین متون گیاه‌شناسانه تا سدۀ 7ق را بررسی کرده‌ایم | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| طبقه‌بندی؛ کتاب‌الادویه؛ کتاب‌الفلاحه؛ کتاب‌النبات؛ گیاهان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Classification of Plants in the Islamic Civilization: Consideration on Some Concepts | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fateme Mehri | ||
| Department of Persian Language and Literature. Shahid Beheshti University | ||
| چکیده [English] | ||
| In studying botany in the Islamic civilization three groups of texts are worthy of mention: plant books (Kutub al-Nabāt), agriculture books (Kutub al-Falāḥa), and pharmacopoeia (Kutub al-Adwīya). The last group consists of some medical books containing a major part on medicinal plants. In each group of these texts the content has been presented by specific methods and arrangements. Even if the authors remain silent about their methods of classification of the plants, one can have some idea, by scrutinizing these methods and arrangements, of the way these texts think about diverse species and genera of plants. However, in another level of analysis, if we focus on the way these texts describe the general features of the palnts, we can show that some concepts which play a role in the constitution of these classifications, and are taken as evident or as given, are in need of a better scrutiny. Based on some examples, this article tries to show that in order to achieve a more accurate analysis it is necessary to take into account both levels. For this purpose the canon of botany till 14th century will be studied. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Classification, Kutub al-Adwīya, Kutub al-Falāḥa, Kutub al-Nabāt, plants | ||
| مراجع | ||
|
آناتولیوس، کتاب الفلاحة، نسخۀ خطی شمارۀ 796 کتابخانۀ ملی. ابن‌بصّال. (1955م). کتاب الفلاحة، به کوشش میاس بییکروسا، خوسه ماریا و محمد عزیمان. تطوان: مطبعة کریمادیس. در: العلوم الطبیعیه عند العرب و المسلمین (ج 24، الفلاحه). گردآوری و بازنشر فؤاد سزگین. فرانکفورت: معهد تاریخ العلوم العربیة و الاسلامیة. 2001م. ص191-338. ابن‌بیطار، عبداللّه بن احمد مالقی. (1412ق/1992م). الجامع لمفردات الأدویة و الأغذیة. بیروت: دارالکتب العلمیة. ابن‌جزّار، ابوجعفر احمد. (1985م). کتاب الاعتماد فی الأدویة المفردة. چاپ عکسی نسخۀ ایاصوفیا. فرانکفورت: معهد تاریخ العلوم العربیة و الاسلامیة. ابن‌جلجل. (1413ق/1993م). مقالة لإبن‌جلجل یذکر فیها من الأدویة ماقصر دیسقوریدوس عن ذکره فی کتابه فی هیولی الطّب. به کوشش آلبرت دیتریش. گوتینگن: فاندنهوک و روبرخت. ابن‌رشد، ابوالولید (1990م). کلّیات. در: الأغذیة و الأدویة عند مؤلفی الغرب الاسلامی. به کوشش محمد العربی الخطابی، بیروت: دارالغرب الاسلامی. ابن‌سمجون، ابوبکر حامد. (1412ق/1992م). جامع الأدویة المفردة. چاپ عکسی. به کوشش فؤاد سزگین. فرانکفورت: معهد تاریخ العلوم العربیة و الاسلامیة. ابن‌سینا. (1303ق). شفا (طبیعیات). با حواشی و تعلیقات آقاحسین خوانساری. تهران: مطبعة دارالفنون. ـــــــــــــــ . (1294ق/1877م). القانون فی الطب. بیروت: دار صادر (افست چاپ بولاق). ابن‌عوّام اشبیلی، ابوزکریا. (1802م). کتاب الفلاحة. به کوشش خوزه آنتونیو بانکری. مادرید: ایمپرنتا رئال. ابن‌وافد اندلسی، عبدالرحمان. (1420ق/2000م). کتاب الأدویة المفردة. به کوشش احمد حسن بسج. بیروت: دارالکتب العلمیة. ابن‌وحشیه. (1995م). الفلاحة النبطیة. به کوشش توفیق فهد. دمشق: معهد العلمی الفرنسی للدّراسات العربیة. ابوالخیر اشبیلی. (1995م). عمدة الطبیب فی معرفة النبات. به کوشش محمد العربی الخطابی. بیروت: دارالغرب اسلامی. ارسطو، تفسیر کتاب ارسطاطالیس فی النبات لنیقولائوس ترجمه اسحاق با حنین و اصلاح ثابت بن قرّه، نسخۀ خطی شمارۀ 5283 کتابخانة مجلس شورای اسلامی. ـــــــــــــــ . کتاب النبات. نک : مآخذ لاتین: آربری.[1] اصمعی، ابوسعید عبدالملک. (1972م). کتاب النبات. به کوشش عبداللّه یوسف الغنیم. قاهره: مطبعة المدنی. بدوی، عبدالرحمان. (1954م). «حاشیه بر تفسیر کتاب ارسطاطالیس فی النبات لنیقولائوس ترجمه اسحاق با حنین و اصلاح ثابت بن قرّه.» در: ارسطوطالیس فی النفس. بیروت: دارالقلم. بلینوس الحکیم. (1979م). سرّ الخلیقة و صنعة الطبیعة (کتاب العلل). به کوشش اورسولا وایسر. حلب: معهد التراث العلمی العربی. ـــــــــــــــ .[2] کتاب الفلاحة، نک : مآخذ لاتین. بیرونی، ابوریحان (1370ش). الصیدنة فی الطب. به کوشش عباس زریاب، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. دانش‌پژوه، محمدتقی و بهاءالدین علمی انواری. (1359ش). فهرست کتب خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی (شمارۀ 2، سنای سابق). تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. دیسقوریدوس. (1383ش). الحشائش. ترجمۀ مهران بن منصور بن مهران. چاپ عکسی نسخۀ کاخ گلستان. تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. دینوری، ابوحنیفه. (1974م). کتاب النبات. به کوشش برنهارد لوین. بیروت: دارالقلم. ذیمقراطیس. کتاب الفلاحة. نسخۀ خطی شمارۀ 6526 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. رازی، زکریا بن محمد. (1408ق/1987م). المنصوری فی الطب. به کوشش حازم البکری الصدیقی. کویت: المنظمة العربیة للتربیة و الثقافة و العلوم. الدفاع، علی عبداللّه. (1386ش). مشاهیر گیاه‌شناسی در تمدن اسلامی. ترجمۀ فرزانه غفاری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. رسائل اخوان‌الصفا. (1347ق/1928م). به کوشش خیرالدین زرکلی. قاهره: المطبعة العربیة. سزگین، فؤاد. (1386ش). تاریخ نگارش‌های عربی (ج4: کیمیا، شیمی، گیاه‌شناسی، کشاورزی). ترجمه، تدوین و آماده‌سازی مؤسسۀ نشر فهرستگان. به اهتمام خانۀ کتاب. تهران: سازمان چاپ و انتشارات. شریف ادریسی. جامع الأدویة. نسخۀ خطی شمارۀ 1422 کتابخانۀ مجلس سنا. العربی الخطابی، محمد. (1990م). الأغذیة و الأدویة عند مؤلفی الغرب الاسلامی، بیروت: دارالغرب الاسلامی. علی بن سهل ربّن طبری. (1928م). فردوس الحکمة. به کوشش زبیر صدیقی. برلین: مطبع آفتاب. غافقی، احمد بن محمد. (بی‌تا). منتخب کتاب جامع المفردات، انتخاب ابن‌عبری. به کوشش ماکس مایرهوف و جرجی صبحی. قاهره: مطبعة الاعتماد. قزوینی، زکریا بن محمد. (1849م). عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات. به کوشش فردیناند ووستنفلد. گوتینگن. قسطوس بن اسکوراسکینه. الفلاحة الرومیة. نسخۀ خطی شمارۀ 3453 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. ـــــــــــــــ . (1388ش). ورزنامه. به کوشش حسن عاطفی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. لوین، برنهارد. (1974م). مقدمه بر کتاب النبات. ابوحنیفۀ دینوری. بیروت: دارالقلم. وایسر، اورسولا. (1979م). مقدمه بر سرّ الخلیقة و صنعة الطبیعة (کتاب العلل). بلینوس الحکیم. حلب: معهد التراث العلمی العربی. Anatolius Vindanius. (1974). “El manuscrito no. XXX de la Colección Gayangos (fols. 1-98)”. ed. María Concepción Vázquez de Benito. in: Boletín de la Asociación Española de Orientalistas. Asociación Española de Orientalistas. Arberry, Arthur J. (1933). “An Early Arabic Translation from the Greek (Aristotle, de Plantis)”, Bulletin of the Faculty of Arts. Cairo: University of Egypt. pp. 84-76. In: Natural sciences in Islam (Vol. 17, Botany). Collected and Reprinted by Fuat Sezgin. Frankfurt: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University. 2001. Pp. 20-48. Silberberg, Bruno. (1911). “Das Pflanzenbuch des Abû Ḥanîfa Aḥmed ibn Dâ’ûd ad-Dînawarî, Ein Beitrag zur Geschichte der Botanik bei den Arabern”. Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete (25). Strassburg. in: Natural sciences in Islam (Vol. 18, Botany). Collected and Reprinted by Fuat Sezgin. Frankfurt: Institute for the history of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University. 2001. pp. 159-208.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 555 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 566 |
||