پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,760 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,139,418 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,902,052 |
ارزیابی انتقادی ادله فقهی «بدل حیلوله | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| مقاله 6، دوره 51، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 369-385 اصل مقاله (214.09 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2019.231462.668316 | ||
| نویسندگان | ||
| سید مرتضی حسینی فاضل* 1؛ محمد عادل ضیائی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی | ||
| 2دانشیار گروه فقه شافعی دانشگاه تهران؛ | ||
| چکیده | ||
| در فقه اسلامی، ضامن موظف به ردّ عین به مالک است. اما در صورت تعذر، باید بدل آن را تا زمان ردّ عین، بدهد که از آن به «بدل حیلوله» یاد میشود. هرچند مشهور فقهای امامیه و نیز برخی از فقیهان اهلسنت به بدل حیلوله حکم دادهاند، اما اختلاف در ادلهی مشروعیت و چالشهای مهم اجرای آن همانند افزوده شدن دعاوی جدید به پرونده مانند ادعای ضامن نسبت به تصرفات مغصوب منه در بدل و طولانیشدن پروندههای قضایی، بازخوانی ادلهی این حکم را ضروری مینماید. بررسی ادله نشان میدهد که ادلهی لفظی مورد استناد، ارتباط مستقیمی با موضوع ندارند، بلکه به لزوم جبران خسارت دلالت دارند. ادلهی لبی مطرح شده نیز، فراتر از حکم ارشادی نیستند. در نتیجه دستکم در مواردی که ضمان به دلیل تصرف غیرعدوانی است، برای جبران زیانهای مالک، به جای «بدل حیلوله» میتوان به شیوههای عقلایی دیگر مانند پرداخت اجرة المثل منافع عین مغصوبه به مالک نیز رجوع نمود که چالشها و دشواریهای کمتری دارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بدل حیلوله؛ تلف؛ ضمان؛ عین؛ غصب | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Critical Evaluation of the Jurisprudential Evidences of Intervening Substitute (Badal Ḥeilūla) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| seyedmorteza hossini fazel1؛ Mohammad Adel Ziaey2 | ||
| 1Ph. D. Candidate in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic laws, University of Islamic Denominations | ||
| 2Associate Professor, Shafi’i Jurisprudence Group, Theology and Islamic Knowledge Department, Tehran University; | ||
| چکیده [English] | ||
| In Islamic jurisprudence, in addition to the prohibition of appropriation of others’ properties by the guarantor, it is obligatory for him to return the usurped property to its owner - whether he is a usurper or not. But, if returning the usurped property is not possible, the usurper is obliged to give back its substitute to the owner until the usurped property becomes possible to return. This injunction which is known as the intervening substitute (badal ḥeilūla) is approved by Imāmiyya jurists and consequently the Civil Code and some Sunni jurists. Disputes regarding the legitimacy of the intervening substitute and challenges resulting from implementing this injunction, like inclusion of new claims to cases like the claim of the guarantor regarding the appropriations of the one whose property is usurped from the substitute, and consequently lengthening the proceedings and their implementation make the reappraisal of the jurisprudential evidences of this injunction necessary. Investigating these evidences reveals that, firstly, the verbal evidences of this injunction do not have direct relationship to the issue and secondly refer to, at most the necessity of compensating for losses and not how to do so. Nonverbal evidences in proving this injunction, even if we accept them, refer to advisory (irshādī) injunctions not binding (mawlawī) ones. As a result, at least in cases resulting from non-forcible appropriation in order to compensate for the losses of the owner until the real property is returned, in addition to the intervening substitute, other reasonable methods like paying the equivalent remuneration (ujrat al-mithl) of the usurped property to the owner can be utilized which have less challenges and difficulties. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| intervening substitute (badal ḥeilūla), Liability, loss, usurpation, usurped property | ||
| مراجع | ||
|
[1]. قرآن کریم [2]. ابن قدامه، عبد الله بن احمد (1405ق). المغنی و الشرح الکبیر، بیروت، دار الفکر. [3]. ابن منظور، ابو الفضل(1414ق). جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. [4]. ابوداود السجستانی، سلیمان بن الاشعث (1430ق). السنن، تحقیق: شعیب الأرنؤوط و محمد کامل، بیروت، دار الرسالة العالمیة. [5]. اصفهانی، محمد حسین کمپانی (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق: قطیفی، عباس محمد آل سباع، قم، أنوار الهدی. [6]. الباحسین، یعقوب بن عبدالوهاب(1420هـ.ق). القواعد الفقهیة، الریاض، مکتبة الرشد. [7]. امامی، سید حسن(؟). حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه. [8]. انصاری، مرتضی(1415ق). المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری. [9]. ایروانی، علی بن عبد الحسین نجفی(1406ق). حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. [10]. ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی(1395ق). السنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، مصر، مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم. [11]. جابری عربلو، محسن(1385). «بررسی بدل الحیلولة»، مقالات و بررسیها، تهران، 82، صص 39ـ48. [12]. جرجانی، علی بن محمد(1357ق). التعریفات، مصر، مطبعة مصطفی البابی الحلبی. [13]. جزائری، سید محمد جعفر مروج(1416ق). هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم، مؤسسة دار الکتاب. [14]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی(1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع). [15]. حرّ عاملی، محمد بن حسن(1409ق). وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام. [16]. الحموی، احمد بن محمد الحنفی(1405ق). غمز عیون البصائر شرح کتاب الأشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیة. [17]. الخادمی، ابوسعید محمد بن محمد(1388ق). مجمع الحقائق، بیجا، المطبعة العامرة. [18]. خمینی، سید روح الله موسوی(1421ق). کتاب البیع (للإمام الخمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. [ 19]. ـــــــــــــــ (1409ق). تحریر الوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم. [20]. خویی، سیدابوالقاسم موسوی(1377ش). مصباح الفقاهة، تقریر: توحیدی، محمدعلی، قم، انتشارات داوری. [21]. ــــــــــــ (1372ش). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، قم، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة. [22]. رحمانی، محمد (1378). «بدل حیلوله از نگاه امام خمینی(ره)»، فقه اهل بیت(ع)، قم، شمارههای 19ـ20، صص 247ـ282. [23]. الزرقاء، احمد (1419ق). شرح القواعد الفقهیة، دمشق، دار القلم، چاپ دوم. [24]. شریینی خطیب، محمد (1369ش). مغنی المحتاج، قم، دار الذخایر. [25]. شیرازی، ناصر مکارم(1425ق). أنوار الفقاهة -کتاب البیع، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن ابی طالب(ع)، قم. [26]. صدوق، محمّد بن علی بن بابویه(1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ دوم. [27]. طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف، تصحیح: خراسانی، علی؛ شهرستانی، سید جواد؛ طه نجف، مهدی؛ عراقی، مجتبی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه. [28]. ــــــــــــ (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق و تصحیح: سیدمحمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم. [29]. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم(1421ق). حاشیة المکاسب، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ دوم. [30]. طباطبایی، سیدمحمدصادق(1391). «ماهیت و احکام بدل حیلوله»، پژوهش حقوق خصوصی، شماره2، صص 117ـ136. [31]. عاملی، شهید ثانی(1410ق). زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، شارح: کلانتر، سید محمد قم، کتابفروشی داوری. [32]. عاملی، شهید اول، محمد بن مکی(؟). القواعد و الفوائد، تصحیح: حکیم، سید عبدالهادی، قم، کتابفروشی مفید. [33]. عاملی، کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ دوم. [34]. الغنیمی المیدانی، عبد الغنی(1418ق). اللباب شرح الکتاب، بیروت، دار المعرفة. [35]. فیومی(1372ش). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، المکتبة العلمیة، قم، دار الهجرة. [36]. قبلهای خویی، خلیل(1385ه.ش). قواعد فقه، بخش جزا، تهران، سمت. [37]. کاتوزیان، ناصر(1388ش). حقوق مدنی، تهران، گنج دانش. [38]. گرجی، ابوالقاسم (1372). مقالات حقوقی، تهران، دانشگاه تهران. [39]. محقق داماد، سیدمصطفی(1406ق). قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم. [40]. المرغینانی، برهان الدین علی بن ابی بکر(؟). الهدایة شرح بدایة المبتدی، به کوشش: ایمن صالح شعبان، بیجا، المکتبة التوقیفیة. [41]. نائینی، میرزا محمد حسین غروی(1413ق). المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. [42]. ـــــــــــــ (1373ش). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران، المکتبة المحمدیة. [43]. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ هفتم. [44]. نوحی، حمیدرضا (1386). قواعد فقهی در آثار امام خمینی، تهران، عروج. [45]. نوری، محدث، میرزاحسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل‌البیت(ع)، بیروت. [46]. نووی، یحیی بن شرف(1344ق). المجموع: شرح المهذب، قاهره، مطبعة التضامن. [47]. وهبة الزحیلی، مصطفی(1405ق). الفقه الإسلامی وأدلته، دمشق، دارالفکر، الطبعة الثانیة.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 611 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 734 |
||