چنانچه فردی مال دیگری را غصب کند یا مانع تصاحب مالک شود و یا با عدم تغییر در عین، مالیت آن کاهش یابد، در این هنگام بحث از نقصان مالیت در مسئولیت مدنی مطرح است. مطابق نوشتۀ حاضر مالیت اموال را از دو حیث «ارزش استعمالی» و «ارزش مبادله‌ای» می‌توان لحاظ کرد. کاهش ارزش استعمالی، که با تغییر و تصرف در منافع و اوصاف با بقای عین رخ می‌دهد و سبب افت قیمت می‌شود، با وجود اختلاف در مصادیق آن، بنا به دیدگاه بیشتر نویسندگان، ضمان‌آور است. در نقصان ارزش مبادله‌ای،که متأثر از عرضه و تقاضاست، مشهور فقیهان آن را مضمون نمی‌دانند؛ اما نوشتار حاضر بر آن است که حکم به عدم ضمان، به‌صورت مطلق با مشکل مواجه است و باید در این مورد قائل به تفکیک شد. کاهش فاحش مالیت همانند از بین بردن آن، عرفاً ضرر محسوب می‌شود و جبران‌پذیر است.
Property Value Guaranty in the View of Jurisprudence and Iranian Substantive Law
نویسندگان [English]
Ali Baqeri1؛ Mohammad Mahdi Azizollahi2
1Ph.D Student of Private Law, University of Qom, Qom, Iran
2Assistant Professor, Department of Private Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]
In the case when someone usurps the property of someone else, prevents the owner from taking possession of his property, or reduces the value of the property by making no changes in it, the issue of deficiency in the value of property in civil liability is raised. According to this study, the value of property can be considered both in terms of "use value" and "exchange value". Decrease in the use value and the price of the property occurs with making changes in or usurpation of the interests or characteristics of the property while the property survives and remains intact. In spite of the controversy in the examples, most of the authors hold that it brings about liability issues and would be guaranteed. In the case of deficiency of the exchange value that is affected by supply and demand, most of the jurisprudents do not consider it as guaranteed but this study argues that the verdict of absolute lack of grantee and liability faces some challenges and should be separated. Any great decrease in the value of the property like destroying the property is customarily considered a loss and should be compensated.
کلیدواژه‌ها [English]
Property Value Guaranty, Property Usurpation, Use Value, Exchange Value
مراجع
اصفهانی، محمد حسین کمپانی (1418 ق). حاشیۀ کتاب المکاسب، قم: أنوار الهدی.
امامی، سید حسن (1370). حقوق مدنی، چ هشتم، تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری، مرتضی (1411 ق). کتاب المکاسب، چ اول، قم: منشورات دارالذخائر.
ــــــــــــــ (1414 ق). رسائل فقهیة، چ اول، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
ایروانی، باقر (1426 ق). دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، چ سوم، قم: دارالفقه للطباعه و النشر.
بجنوردی، سید حسن موسوی (1419 ق). القواعدالفقهیه، چ اول، قم: نشر الهادی.
بروجردی،آقاحسین طباطبایی (1429 ق). جامع أحادیث الشیعه، چ اول، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
8. بهمنی، محمد (پاییز 1391). جنبه‌های تنبیهی مسئولیت ناشی از غصب (در قانون مدنی و فقه)، تحقیقات حقوقی (دانشگاه آزاد اسلامی)، دورۀ 5، شمارۀ 17: 58 – 27.
حائری، سید علی‌بن محمد طباطبایی (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
حکمت‌نیا، محمود (1389). مسئولیت مدنی در فقه امامیه، چ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
محقق حلی، جعفربن حسن (1418 ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه، چ ششم، قم: مؤسسۀ المطبوعات الدینیه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1408 ق). شرائع الإسلام، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417 ق). العناوین الفقهیه، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مصطفوی، سید محمد کاظم (1423 ق). فقه المعاملات، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
مفید، محمدبن محمدبن نعمان (1413 ق). المقنعه، چ اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر (1411 ق). القواعد الفقهیه، چ سوم، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین(ع).
ــــــــــــــــــــ (1416 ق). أنوار الفقاهة - کتاب الخمس و الأنفال، چ اول، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی‌بن أبی‌طالب(ع).
نایینی، محمد حسین غروی (1373 ق). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، چ اول، تهران: مکتبه المحمدیه.
ـــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). المکاسب و البیع، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجفی، سید موسی (1418 ق). منیه‌الطالب (تقریرات نایینی)، چ اول، قم: انتشارات اسلامی.
نجفی، بشیر حسین (1427 ق). بحوث الفقهیه المعاصر، چ اول، قم: دفتر آیت‌الله نجفی.
نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
نجفی، کاشف‌الغطا، حسن‌بن جعفربن خضر (1422 ق). أنوار الفقاهه - کتاب البیع، چ اول، نجف اشرف: مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
نجفی، کاشف‌الغطاء، عباس‌بن علی (1421 ق). المال المثلی و المال القیمی فی الفقه الإسلامی، قم: مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
58. نعمت‌اللهی، اسماعیل (1395). اصالت ضمان قهری و تقدم آن بر مسئولیت قراردادی در فقه امامیه، حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شمارۀ 51: 127 – 103.
نوری، محدث، میرزا حسین (1408 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چ اول، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
60. وحدتی شبیری، سید حسن (1395). ضمان ناشی از خسارت عدم نفع در نظریۀ فقهی وحید بهبهانی، مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل‌ونهم، شمارۀ 2: 356 – 343.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1417 ق). مقالات فقهیه، چ اول، بیروت: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
62. هاشمی شاهرودی و دیگران (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، چ اول، قم: مؤسسۀ دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
63. یوسفی، احمد علی (1388). پول امروز،مثلی یا قیمی یا ماهیت سوم، مجلۀ فقه اهل بیت(ع)، قم: مؤسسۀ دائره‌المعارف فقه اسلامی، شمارۀ 14: 121 – 95.
یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی (1421 ق). حاشیۀ المکاسب، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
