پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,578 |
| تعداد مقالات | 71,072 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,683,639 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,913,192 |
گونه‌شناسی شبستان‌محور مسجدهای تاریخی ایران با بهره‌وری از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS) | ||
| نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی | ||
| مقاله 2، دوره 23، شماره 3، آذر 1397، صفحه 17-26 اصل مقاله (17.22 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfaup.2019.254564.671988 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدمهدی طاهری؛ حامد مظاهریان* ؛ سعید خاقانی | ||
| دانشکدۀ معماری، دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| هدف از این پژوهش، گونه‌شناسی مسجدهای تاریخی ایران بر مبنای شبستان آنهاست. بدین‌منظور با بررسی کالبد مسجدها، انواع شبستان تعریف و مسجدهای ایران بر این اساس دسته‌بندی شدند؛ سپس داده‌های گونه‌شناختی رقومی و به‌صورت توصیفی تحلیل شدند. در گامِ بعدی، اطلاعات گونه‌شناختی با استفاده از GIS بررسی شده و نقشه‌های پراکندگی و تراکم و پهنه‌بندی گونه‌شناختی مسجدهای تاریخی ایران حاصل شد. اگر انواع کنارِ‌هم‌نشینی شبستان‌ها در کالبد مسجدها را در نظر بگیریم، مسجدهای ایران را می‌شود در ده گونهی مختلف جای داد: ستون‌دار (۵۹.۱۳٪)؛ طنبی (۱۴.۵٪)؛ طنبی و ستون‌دار (۶.۰۲٪)؛ ستون‌دار و مرکب (۵.۷٪)؛ ستون‌دار و گنبدخانه (۳.۷٪)؛ طنبی و گنبدخانه (۳.۰۶٪)؛ مرکّب (۲.۹۶٪)؛ گنبدخانه (۲.۸۵٪)؛ ستون‌دار و گنبدخانه و طنبی (۱.۶٪)؛ طنبی و مرّکب (۱.۳۷٪). گونه‌هایی که در کالبد خود از شبستانِ مرکّب یا شبستان گنبدخانه بهره برده‌اند، عمدتاً در نواحی مرکزی ایران و، به‌تعدادی کمتر، در خراسان حضوری پررنگ دارند؛ حال‌آنکه در نواحی غربی و جنوبی و شمالی ایران، گونهی غالب گونه‌مسجد ستون‌دار است. گونه‌مسجد طنبی هم در برخی شهرستان‌های جنوب‌شرق ایران غالب است و نیز در دیگر نواحی هم حضوری قابل‌توجه دارد. همچنین تنوع گونه‌بندی مسجدها، عمدتاً مربوط شهرستان‌های مرکزی ایران است و در بیشتر شهرستان‌های ایران، تنوع گونه‌ها اندک است یا غالب‌بودن یک گونه (عمدتاً ستون‌دار)، چشمگیرتر است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| گونه‌شناسی؛ مسجد؛ GIS؛ گنبدخانه؛ ستون‌دار؛ طنبی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Iran Historical Mosques Shabestan-Based Topology Using Geographical Information System | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohamad Mahdi Taheri؛ Hamed Mazaherian؛ Saied Khaghani | ||
| Faculty of Architecture, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Shabistan is the main space of mosques functions as the praying area, which has four variant types, as has been claimed by this article, namely “Tanabi” (lengthwise space), “SotunDar” (columnar), “Gonbadkhane” (domed), and “Morakab” (combined) which is the result of combination of at least two of those three mentioned types. 952 historical mosques of Iran have been examined in order to reveal in what and in how many types these mosques could be placed: a typological approach by which a more sophisticated context for historical mosques would emerge. As analysis shows, 65% of the examined mosques are single-Shabistan mosques, means they are built with only one Shabistan; 22.2% of them are double-Shabistan; 8% of mosques have three Shabistan, 0.8% of them have four, and 0.5% (8 mosques) have more than four Shabistan. So the aggregation of their quantity equals to 1433; in other words there exist 1433 Shabistan overall: 22% of them are Tanabi, 8% GonbadKhane, 7% Morakab, and 63% of them are sotounDar. Hence, the undeniable importance of sotounDars in historical mosques of Iran can be perceived by this statistics. Furthermore, since 35% of mosques have more than one Shabistan, variable kind of their juxtaposition could result in different “types” of mosques. Regarding this premises, among all 952 cases, 14.15% of them have just one or more Tanabi _called Tanabi type in this article. 2.85% of them have one GonbadKhane, 2.96% are Morakab, 3.06% have Tanabi and GonbadKhane, 6.02% have Tanabi and SotounDar, 1.37% are with Tanabi and Morakab Shabistan, 3.7% have SotounDar and GonbadKhane, 5.7% have SotounDar and Morakab Shabistan, 1.6% have Tanabi and SotounDar and GonbadKhane, finally 59.13% of them have only one or more SotounDar Shabistan. Therefore, with a notable difference in amount, SotounDar is the most popular mosque-type in Iran. As any spatial data and any historical event, historical mosques of Iran can also be analyzed with GIS: Using GIS in historiography is based on this fact that since everything in this world happens in a particular place, and since any place on the earth can be presented on a map, so all happened events and happening things can be analyzed with GIS. In historiography, integration of space and time could have a positive impact on the accuracy of historical narrations: Understanding mosques architecture about their location. Therefore, what we did in this research was integrating typological data of mosques with their geographical data. The Morakab and Gonbadkhane type are mostly located in Esfahan and Yazd provinces, and in less quantity, they are situated in Khorasan. Albeit it would be hard to find these two types of Shabistan in southern, southwestern and southeastern provinces of Iran. On the other hand, Tanabi mosque-type is more apparent in eastern provinces like Sistan and Khorasan; and they are plenteous in Yazd. Moreover, the variation and diversity of types, likewise, is excluded to central provinces like Yazd and Isfahan; in other distinction and provinces, mosque-type-presence is limited to one type or in some cases more than one type but with one dominant type. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| mosques, Typology, shabestan, GIS | ||
| مراجع | ||
|
اسمعیلی قلزم، حسین و دیگران (۱۳۹۰)، راهنمای کاربردی Arc-GIS، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران. بای، رالف و همکاران (۱۳۹۲)، مبانی سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، ترجمهی غلامرضا نادری و منصوره خلعت‌بری، آوای قلم، تهران. بولستاد، پل (۱۳۹۲)، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، ترجمهی حمیدرضا جعفری، مؤسسهی انتشارات دانشگاه تهران، تهران. پورنقی، رؤیا و فهیمه باب‌الحوائجی (۱۳۹۴)، سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی‌آی‌اس) و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، ویراستهی حمید کشاورز، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تهران. پیرنیا، محمدکریم (۱۳۹۲)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، به‌تدوین غلامحسین معماریان، غلامحسین معماریان، تهران. زرجینی، نقی و سعید سیدهاشمی (۱۳۹۴)، راهنمای جامع و کاربردی GPS و GIS اولین سیستم ناوبری جهانی، آموزش فنی و حرفه‌ای مزرعه زرّین، تهران. طاهری، محمدمهدی (۱۳۹۶)، تحلیل متون تاریخی به‌قصد بازشناسی مدلول‌های معماری‌واژهی شبستان و اطوار حضور آن در زبان و ادبیات فارسی، چهارمین همایش ملی متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به متون تاریخی، هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران. طاهری، محمدمهدی (۱۳۹۷)، تحلیل و رقومی‌سازی داده‌های معماری مسجدهای تاریخی ایران با استفاده از نرم‌افزارهای ArcGIS و SPSS: درآمدی بر پژوهش‌های گونه‌شناختی معماری مسجدهای ایران، پایان‌نامهی کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران، استاد راهنما: حامد مظاهریان، دانشگاه تهران، تهران. عبدالهی، علی‌اصغر و حسین غضنفرپور (۱۳۹۳)، Arc GIS ( پیشرفته): مورد استفاده برای رشته‌های علوم جغرافیایی، زمین‌شناسی، معماری و شهرسازی، عمران و محیط زیست و معدن، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان. عبدی، نگار (۱۳۹۴)، سامانهی اطلاعات جغرافیاییِ تاریخی (ایچ جی آی اس) فایده و کاربرد آن در مطالعات معماری ایران (مورد خیابان شاه‌آباد تهران)، پایان‌نامهی کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران، استادراهنما: زهره تفضلی، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران. قرخلو، مهدی )۱۳۸۳)، کاربرد کامپیوتر در جغرافیا و علوم انسانی، انتشارات بیان، تهران. Bodenhamer, D. J. et al, eds. (2010), The Spatial Humanities: GIS and the Future of Humanities Scholarship, Indiana University Press, Bloomington.
DeBats, Donald A and Ian N. Gregory (2011), Introduction to Historical GIS and the Study of Urban History, Social Science History, Vol.35, No.4, Special Issue: Historical GIS and the study of Urban History, pp 455-463.
Gregory, I. N (2003), A Place in History: A Guide to Using GIS in Historical Research, Oxbow Books, Oxford.
Gregory, I. N and P. S. Ell (2007), Historical GIS: Technologies, Methodologies, and Scholarship, Cambridge University press, Cambridge.
Guttmann, M (2002), Preface, In A. K. Knowles (ed.) Past Time, Past Place: GIS for History, Redlands, ESRI Press: vii, CA.
Martí-Henneberg, Jordi (2011), Geographical Information Systems and the Study of History, The Journal of Interdisciplinary History, Vol. 42, No. 1 (Summer 2011), pp. 1-13.
Memarian, Gholamhosein and Frank Edward Brown (2003), Climate, Culture, and Religion: Aspects of the Traditional Courtyard House In Iran, Journal of Architectural and Planning Research, Vol. 20, No.3 (Autumn 2003), pp. 181-198.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 831 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,584 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب