پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,037 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,521,720 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,781,225 |
پیشینه‌ی همنوازی و چگونگی همنشینی سازها در تاریخ موسیقی ایران (دوره‌ی اسلامی تا پیش از عصر قاجار) | ||
| نشریه هنرهای زیبا: هنرهای نمایشی و موسیقی | ||
| مقاله 1، دوره 24، شماره 2، تیر 1398، صفحه 5-16 اصل مقاله (10.49 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfadram.2017.230998.615062 | ||
| نویسنده | ||
| نرگس ذاکر جعفری* | ||
| عضو هیأت علمی/ دانشگاه گیلان | ||
| چکیده | ||
| هدف از تحقیق حاضر، مطالعه‌ی چگونگی همنوازی در تاریخ موسیقی ایرانِ دوره‌ی اسلامی است که تعداد و همچنین چگونگی همنشینی سازها را مورد بررسی قرار می‌دهد. فقدان مبحث همنوازی در رسالات موسیقی، در میان مباحث متنوع نظریه‌پردازانِ قدیم نکته‌‌ای قابل تأمل است که می‌توان به کم‌اهمیت بودن مقوله‌ی همنوازی و برتری تکنوازی در تاریخ موسیقی ایران پی برد. از معدود مواردی که به همنوازی پرداخته شده، کتاب موسیقی کبیر فارابی است که در آن صرفاً مبحث دونوازی بررسی شده و تمرکز اصلی فارابی از تشریح دونوازی‌ها، تبیین ساختار نغمگی سازها بوده است. با بررسی نگاره‌ها نیز، به اهمیت تکنوازی در تاریخ موسیقی ایران پی می‌بریم. در میان تصاویر، بیشترین فراوانی پس از تکنوازی، مربوط به دونوازی است. در دونوازی‌ها، همنشینی دو نوع ساز زخمه‌ای و کششی، فراوان‌ترین ترکیب را تشکیل می‌دهد و کمترین فراوانی مربوط به ترکیب دو ساز کششی است. در سه‌نوازی‌ها، همنشینی دو ساز زخمه‌ای و یک ساز کششی فراوان‌ترین ترکیب هستند. تعداد سازهای ملودیک در تصاویرِ همنوازی‌ها از پنج ساز فراتر نمی‌رود. از یافته‌های تحقیق حاضر می‌توان دریافت قدما علاوه بر ساختار نغمگی، به تعادل سازهای زخمه‌ای و کششی در همنوازی‌ها نیز می‌اندیشیدند. روش تحقیق در مقاله‌ی حاضر، تحلیلی ـ توصیفی و گردآوری اطلاعات، با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه‌ای است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| همنوازی؛ گروه‌نوازی؛ همنشینی سازها؛ تکنوازی؛ تاریخ موسیقی ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| History of Music ensemble and instrumental accompaniment in the Islamic era of Iran until the Qajar | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Narges Zaker Jafari | ||
| Faculty member / The University of Guilan | ||
| چکیده [English] | ||
| The purpose of this study is to investigate the trend of developments in music ensemble during the history of Persian music, from the Islamic era up to the Qajar Era. This research is divided into two sections based on the number of instruments in a music ensemble and the accompaniment of the instruments. Music ensembles in Persian history may be traced in both written and pictorial resources. The notable point is the lack of discussion about this genre in Persian music treatises. One reason for this absence of information is due to the significance of the lead singer and solo performances thus overshadowing the music ensemble throughout history. On the other hand, the absence may reflect the importance of theoretical discussions in this treatise where practical aspects of music have been addressed less frequently and have always been under the influence of an almost unique pattern of theory. In this passage, from the book of Farabi, Ketab al-Musiqa al-Kabir, there is one significant reference to a duet performance. We find that regardless of the fact that more than two instruments are present in many performance situations, Farabi has solely focused on a duet performance. As well, his main objective to describe duet performances is to explicate the tonal system in the instruments, because his main attention was to delineate different instruments tones with lute tones. Farabi has been inattentive to other topics influencing music ensemble, as he has only discussed the tones system of the instruments. Other available resources shedding light on music ensemble in history of Iran are iconographic resources. Upon examination of different references, it comes to our attention the significance of solo performances, followed by the presence of a small number of instruments in the background of the images depicting the music ensembles. Accordingly, duet performances are the most frequently depicted and music ensembles with more than five instruments are rarely observed. Solo performance images constitute about 70 percent of all illustrations. Another issue is about the accompaniment role of certain instruments. According to the statistics extracted from analysis of Persian miniatures, a combination of two types of plucked and wind instruments constitute the most frequent images of accompanimental instrumentation. Accompaniment of two identical instruments is rarely observed. In trio performances, a combination of two plucked instruments and a wind or a bowed instrument comprises the most frequent arrangement. Music ensembles with the highest frequencies are those in which there is a balance between plucked and bowed or wind instruments. Analysis of the above results reveals that earlier generations steadily examined the finest balance of sound between plucked, bowed or wind instruments in music ensembles, and were sensitive to which instruments are best complementing each other. Even in a closer analysis of the miniatures, one can realize the importance of music ensembles with certain favored instruments. For instance, the accompaniment of harp and flute followed by harp and lute are the most frequently depicted combinations in duet performances, and the most popular combination in trio performances constitute the arrangement of harp, lute and flute. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Music ensemble, Music accompaniment, Solo performance, History of Persian music, Persian instrumentation | ||
| مراجع | ||
|
آژند، یعقوب (1389)، نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران)، 2 جلد، انتشارات سمت، تهران. آدامووا، ا. ت (1386)، نگارههای ایرانی (گنجینه‌ی ارمیتاژ، سده‌ی پانزدهم تا نوزدهم)، ترجمهی زهره فیضی، فرهنگستان هنر، تهران. آقاجانی اصفهانی، حسین و اصغر جوانی (1386)، دیوارنگاری عصر صفویه در اصفهان، فرهنگستان هنر، تهران. ابن بطلان بغدادی (1382)، تقویم الصحه، مترجم ناشناس، تصحیح غلامحسین یوسفی، علمی و فرهنگی، تهران. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1371)، سه رساله‌ی فارسی در موسیقی (موسیقی دانشنامه‌ی علایی)، به اهتمام تقی بینش، مرکز نشر دانشگاهی، تهران. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1394)، جوامع علم موسیقی از ریاضیات شفا، برگردان و شرح عبدالله انوار، بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا، همدان. ابن عربشاه، احمدبن محمد (1386)، زندگی شگفت آور تیمور، ترجمه محمد علی نجاتی، علمی و فرهنگی، تهران. ابوالفرج اصفهانی (1368)، الاغانی، ترجمه، تلخیص و شرح از محمدحسین مشایخ فریدنی، جلد اول، علمی و فرهنگی، تهران. ابوالفرج اصفهانی (1374)، برگزیده الاغانی، ترجمه، تلخیص و شرح از محمدحسین مشایخ فریدنی، جلد دوم، علمی و فرهنگی، تهران. ابولفضل بیهقی (1387)، تاریخ بیهقی، به تصحیح علی اکبر فیاض، انتشارات هرمس، تهران. اسعدی، هومان (1383)، مطالعه‌ای سازشناختی در رسالات و نگارههای موسیقایی تیموری، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال ششم، تابستان، شماره‌ی 24: 61 ـ 98. اُلئاریوس، آدام (1363)، سفرنامه آدام اَلئاریوس، ترجمهی احمد بهپور، سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار، تهران. امیرخان کوکبی گرجی (ن. خ)، نسخه‌ی خطی رساله و تصانیف، شماره 2211، کتابخانه مجلس شورای ملی، تهران. اوبهی، نظام الدین علیشاه بن حاجی بوکه (1390)، مقدمه‌الاصول، به کوشش سید محمدتقی حسینی، فرهنگستان هنر، تهران. بنایی، کمال‌الدین بن محمد (1368)، رساله در موسیقی، چاپ عکس از روی نسخه‌ی خطی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران. بینام (1384)، شاهکارهای نگارگری ایران، موزه‌ی هنرهای معاصر و مؤسسه‌ی توسعه‌ی هنرهای تجسمی، تهران. بینش، محمدتقی (1375)، تاریخ مختصر موسیقی ایران، نشر آروین، تهران. پولیاکووا، ی.آ و رحیمووا، ز. ای (1382)، نقاشی و ادبیات ایرانی، ترجمهی زهره فیضی، روزنه، تهران. تجویدی، اکبر (1352)، نقاشی ایران از کهن‌ترین روزگار تا دوران صفویان، اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، تهران. حافظ ابرو (1372)، زبدة التواریخ، مقدمه و تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، جلد اول، نشر نی، تهران. خاکسار، علی (1394)، مطالعۀ پدیدۀ ارکستر در فرهنگ موسیقایی معاصر با تکیه بر مدل سازی امکان تحقق صور بالقوۀ آن، نشریه هنرهای زیبا ـ هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره20، شماره 2، صص 35 ـ 48. خزایی، محمد (1368)، کیمیاینقش، انتشارات حوزه هنری، تهران. خوارزمی، محمد بن احمد (1347)، مفاتیح العلوم، ترجمهی حسین خدیو جم، بنیاد فرهنگ ایران، تهران. خواند میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین حسینی (1362)، تاریخ حبیب‌السیر، زیر نظر دکتر محمد دبیر سیاقی، جلد چهارم، کتابفروشی خیام، تهران. درویشی، محمدرضا (1373)، نگاه به غرب: بحثی در تأثیر موسیقی غرب بر موسیقی ایران، مؤسسه فرهنگی ـ هنری ماهور، تهران. دلاواله، پیترو، (1380)، سفرنامه پیترو دلاواله، جلد اول، ترجمهی محمود بهفروزی، نشر قطره، تهران. ذاکر جعفری، نرگس (1396)، حیاتسازهادرتاریخموسیقاییایرانازدورهایلخانیانتاپایانصفوی، انتشارات ماهور، تهران. رستم‌الحکما، محمد هاشم آصف (1382)، رستم التواریخ (سلاطین سلسله‌های صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه)، به اهتمام عزیزالله علیزاده، انتشارات فردوس، تهران. رهبر،ایلناز و هومان اسعدی (1391)، جایگاه بانوان موسیقیدان در دوره صفوی با نگاهی بر تصاویر نگارگری، نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، بهار و تابستان، سال دوم، شماره 4، صص 115-132. سمسار، محمدحسن (1379)، کاخگلستان (گزینهایازشاهکارهاینگارگریوخوشنویسی)، انتشارات زرین وسیمین، تهران. سودآور، ابوالعلاء (1380)، هنر دربارهای ایران، ترجمهی ناهید محمد شیروانی، کارنگ، تهران. صفی‌الدین اُرمَوی، عبدالمؤمن (1380)، کتاب الادوار فی الموسیقی، به اهتمام آریو رستمی، میراث مکتوب، تهران. صفی‌الدین اُرمَوی، عبدالمؤمن (1383)، رساله‌ی شرفیه، به خط صفی الدین ارموی، فرهنگستان هنر، تهران. عبدالقادر مراغی (1344)، مقاصدالالحان، به اهتمام تقی بینش،: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران. عبدالقادر مراغی (1366)، جامع الالحان، به اهتمام تقی بینش، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران. عبدالقادر مراغی (1370)، شرح ادوار (با متن ادوار و زوائدالفوائد)، به اهتمام تقی بینش، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. عبدالمؤمن بن صفی‌الدین (1346)، رساله موسیقی بهجت الروح، با مقابله و مقدمه و تعلیقات هـ. ل. رابینو دی برگوماله، بنیاد فرهنگ ایران، تهران. فارابی، محمد بن محمد (1375)، الموسیقی الکبیر، ترجمهی آذرنوش آذرتاش، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران. فارابی، محمد بن محمد (1392)، الموسیقی الکبیر، ترجمهی مهدی برکشلی، سروش، تهران. فاطمی، ساسان (1393)، سیر نفوذ موسیقی غربی به ایران در عصر قاجار، نشریه هنرهای زیبا ـ هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره 19، شماره 2، صص 5 ـ 16. قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1387)، رساله‌ی موسیقی از دره التاج لغرة الدباج، تصحیح نصرالله ناصح پور، فرهنگستان هنر، تهران. کاشانی، حسن (1371)، سه رساله‌ی فارسی در موسیقی (کَنزالتُحُف)، به اهتمام تقی بینش، مرکز نشر دانشگاهی، تهران. کمپفر، انگبرت (1360) سفرنامه کمپفرت، ترجمهی کیکاووس جهانداری، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران. کریم اف، کریم (1385)، سلطان محمد و مکتب او؛ مکتب نقاشی تبریز، ترجمهی جهان‌پری معصومی و رحیم چرخی، دانشگاه هنر، تهران. کنبی، شیلا (1381)، نگارگری ایرانی، ترجمهی مهناز شایسته‌فر، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران. کنبی، شیلا (1386)، عصر طلایی هنر ایران، ترجمهی حسن افشار، نشر مرکز، تهران. کِوُرکیان، ا. م و سیکر، ژ. پ (1387)، باغهای خیال، ترجمهی پرویز مرزبان، نشر فرزان، تهران. گری، بازیل (2535)، نگاهی به نگارگری در ایران، ترجمهی فیروز شیروانلو، توس، تهران. مشحون، حسن (1380)، تاریخ موسیقی ایران، فرهنگ نشر نو، تهران. میثمی، سید حسین (1389)، موسیقی عصر صفوی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن و فرهنگستان هنر، تهران. میرخوند، محمد بن خاوند شاه بلخی (1373)، روضه‌الصفا، تهذیب و تلخیص از دکتر عباس زریاب، انتشارات علمی، تهران. نجفی، محمدباقر (1376)، شاهنامه‌های ایران، سفارت جمهوری اسلامی ایران، جمهوری فدرال آلمان. نجفی، محمدباقر (1989)، آثار ایران در مصر، آکادمی علوم اسلامی، کلن. ولش، استوارت کری (1384)، نقاشی ایرانی؛ نسخه نگارههای عهد صفوی، ترجمهی احمدرضا تقاء، فرهنگستان هنر، تهران. Ashrafi, M.M (1974), Persian Tajik Poetry in XIV- XVII centuries Miniatures from USSR Collections, Printing House “IRFON”, Dushanbe.
Bahari, Ebadollah (1997), Bihzad: Master of Persian Painting,I. B. Tauris Publishers, London, New York.
Brancaccio, Palazzo (1956), Mostra D’Arte Iranica (Exhibition of Iranian Art,“Silvana” Editoriale D’Arte), Milano.
Brend, Barbara (1994), Islamic Art, British Museum Press, London.
Canby, Shila. R (2009), Shah `Abbas. The Remaking of Iran, The British Museum Press, ?????.
Ekhtiar, Maryam (2011), Masterpieces from the department of Islamic Art in the Metropolitan Museum of Art Metropolitan Museum of Art, New York.
Ferrier, R.W (1989), The Arts of Persia, Yale University Press, New Haven & London.
Firdawsi (2011), The Shahnama of Shah Tahmasp: the Persian book of kings, Metropolitan Museum of Art, Distributed by Yale University Press, Contributor by Sheila R. Canby, Phil Mariani, Metropolitan Museum of Art New York, N.Y.
Grabar, Oleg (2009), Masterpieces of Islamic Art: the decorated page from the 8th to the 17th century, Prestel, Munich, London, New York.
Maslenitsyna, S (1975), Persian Art: In the Collection of the Museum of Oriental Art, Aurora Art Publishers, Leningrad. Papadopoulo, Alexandre (1976), L'Islam et l'art Musulman, Published by Lucien Mazenod, Paris.Robinson, B.W (1976), Islamic Painting and the Arts of the Book (The Keir Collection), Faber and Faber Limited, London. Suleimanova, Fazila & S.C. Cand (1985), Miniatures, Illuminations of Nizami’s “Hamsah”, FAN Publisher of the Uzbek SSR, Tashkent.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 995 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,578 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب