1استادیار، گروه فقه و حقوق، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران
2استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
«اسقاط حق» فقط مربوط به آن دسته از حقّ النّاسی است که به‌علت وجود رُکنِ «مَن علیه الحقّ» در آن مطالبه‌شدنی هستند و ادلۀ شرعیۀ مورد استناد در «قاعدۀ اسقاط حق» نیز که عموماً با تعبیر «عفو و تصدق» وارد شده‌اند، فقط بر چنین اسقاطی دلالت دارند. اسقاط چون از انشاییات است به «حقوق فعلی» تعلق می‌گیرد، نه به حقوق آتی (فرضی و تقدیری) وگرنه اسقاطِ حقیقی نیست و در سقوط حق تأثیری ندارد، بلکه صِرفاً «وعد و عهد» بر ترک برخی اعمال جایز یا بر ترک برخی اسباب شرعیه خواهد بود که «اخبار» به‌شمار می‌آیند، نه إنشاء و حداکثر تأثیرشان بر فرض مشروعیت «وجوب تکلیفیِ» انجاز و ایفاست. بنابراین مواردی مانند حق ولایت، حق حضانت، حق طلاق، حق رجوع، حق حیازت مباحات و امثال آن اسقاط‌پذیر نیستند. این تحقیق با روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است.
Analytical Investigation of Waiver of One's Right by Oneself and its Related Effects
نویسندگان [English]
Zahra Alani1؛ Mohammad Ali Raghebi2
1Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Izeh Branch, Islamic Azad University, Izeh, Iran
2Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic law, Faculty of Theology, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]
“Waiver of right” relates only to those public rights that are demandable for enjoying the element of “who has the right” and the legal reasons referred to for “the rule of waiver of right” that are generally expressed with the phrase “remission and forgiveness” are only applied to this waiver. Since the waiver of right relates to inshaiyyat (constructions) it belongs to the “current rights” but not to the future rights (putative or predestined rights), otherwise it is not a true waiver and has no effect in waivering the right. Promise and pledge are permissible only for stopping some acts or legal reasons that are considered to be “Ikhbar” but not “Insha̕ ” and their outmost effects- if lawful- are “the prescriptive obligation” of injaz and ifa̔. Therefore, the rights of guardianship, fostering, divorce, revocation of divorce, possession of the rights or properties belonging to no particular person (mobahat) and like this cannot be waived.
ابن‌درید، محمدبن حسن (1988). جمهره اللغه، جلد 2، چ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن‌منظور، ابوالفضل؛ جمال‌الدین، محمدبن مکرم (1414 ق).لسان العرب، جلد 3 و 7، چ سوم، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع - دار صادر.
ابوالحسین، احمدبن فارس‌بن زکریا (1404 ق). معجم مقائیس اللغه، جلد 2 و 6، چ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
آبی، فاضل، حسن‌بن ابی‌طالب یوسفی (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، جلد 2، چ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ازهری، محمدبن احمد (1421 ق). تهذیب اللّغة، جلد 3، چ اول، بیروت: دارالإحیاء التّراث العربی.
اسکافی، ابن‌جنید، محمدبن احمد کاتب بغدادی (1416 ق). مجموعة فتاوی ابن‌جنید، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
اصفهانی، فاضل هندی، محمدبن حسن (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، جلد 10، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
اصفهانی، محمد حسین کمپانی (1418 ق). رساله فی تحقیق الحق و الحکم، چ اول، قم: أنوارالهدی.
امامی، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، جلد 4، تهران: انتشارات اسلامیه.
بجنوردی، سید محمد (1401 ق). قواعد فقهیّه، چ چهارم، تهران: مؤسسۀ عروج.
ــــــــــــــــــــ (1379). علم اصول، چ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) و مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.
تبریزی، جوادبن علی (1416 ق). إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، جلد 2، چ سوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
13. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، جلد 1، چ اول، قم: مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1410 ق). الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیّه، جلد 4، چ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
حلی، محقق، نجم‌الدین، جعفربن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 2، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
حمیری، عبدالله‌بن جعفر (1413 ق). قرب الإسناد (ط - الحدیثه)،چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
حمیری، نشوان‌بن سعید (1420 ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، جلد 4، چ اول، بیروت: دارالفکر المعاصر.
حیدری، سید محمد (1381). معجم الأفعال المتداوله، چ اول، قم: بی‌نا.
خراسانی، آخوند محمد کاظم‌بن حسین (1406 ق). حاشیه المکاسب، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
