پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,488 |
| تعداد مقالات | 70,078 |
| تعداد مشاهده مقاله | 123,081,928 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,316,850 |
بررسی کارآمدی یا ناکارآمدی «جهد» در برابر «عنایت» در منطق‌الطیر و مصیبتنامۀ عطار نیشابوری | ||
| مجله ادیان و عرفان | ||
| دوره 52، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 261-281 اصل مقاله (319.04 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2020.287644.629976 | ||
| نویسنده | ||
| هاتف سیاه کوهیان* | ||
| استادیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان | ||
| چکیده | ||
| عنایت در اندیشۀ عرفانی عطار موهبت خاصی است که در «ازلُالآزال» یا «پیشان» برای انسان رقم خورده است. با آنکه عطار آدمیان را برای رسیدن به کمال روحانی به جهدی مستمر دعوت میکند؛ اما ازنظرِ وی جهدِ خالی از عنایت بیثمر است. مسئلۀ اصلی این مقاله آن است که رابطۀ میان عنایت و جهد در اندیشۀ عرفانی عطار چگونه ترسیم شده است؟ آیا سعادت روحانی انسان از موهبت الهی حاصل میشود یا از تلاش بنده؟ عطار ازیک‌طرف، رسیدن به سعادت را موهبتِ آنسری دانسته است و جهد سالک را بیتأثیر و بیمقدار میخواند، اما از طرف دیگر، سالک را به جهد فراوان فرامیخواند. این دو رویکرد متناقضنما را چگونه میتوان با هم جمع کرد؟ اگر عنایت آنسری و عطای محض است؛ پس تلاش بنده چه ارزشی دارد و این‌همه دعوت برای جهد در آثار عطار چه معنایی دارد؟ از تحلیلهای صورت‌گرفته در این مقاله به دست آمد که در اندیشۀ عطار، جهد «شرط» عنایت است، اما «علت» عنایت نیست؛ بنابراین، هر عنایتی همراه با جهد است، اما هر جهدی همراه با عنایت نیست. جهدِ کارآمد، محصول عنایت و محفوف به دو عنایت «پیش از جهد» و «پس از جهد» است. فرض «جهدِ بیعنایت» در اندیشۀ عطار مطرح شده است، اما فرض «عنایتِ بیجهد» چندان جایگاهی ندارد. تحقق سعادت نزد عطار به سه عنصر اساسی «عنایت»، «پیر» و «جهد» بستگی دارد و برتری با عنایت است. هدف این پژوهش حل مسئلۀ تعارض جهد و عنایت در نظام فکری عطار و بازخوانی پاسخ وی به این مسئله با روش توصیفی - تحلیلی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تصوف؛ عطار؛ ادبیات عرفانی؛ عنایت؛ جهد | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Study on the Inefficiency of Human striving Against Divine grace in tht Manṭiq-aṭ-Ṭayr and Moṣībat-Nāma of ʿAṭṭār | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hatef Siahkuhian | ||
| Assistant Professor of Department of Religions and Mysticism, Islamic Azad University, Takestan Branch | ||
| چکیده [English] | ||
| In ʿAṭṭār's mystical thought, Divine Grace as a special blessing is rooted in God’s willingness that Attar called it "Azal-ul-Āzāl" or "Piṣan" (beginning of beginnings). The present study attempts to clarify the relationship between Divine grace and human striving in tht Manṭiq-aṭ-Ṭayr and Moṣībat-Nāma of ʿAṭṭār. Is man's spiritual happiness obtained from divine grace or from my efforts? ʿAṭṭār, on the one hand, considers the Divine grace as a pure gift, and believes that the honorary rank which one attains through the glance of favor, cannot be acquired by means of any act of obedience. But On the other hand, he emphasizes that acts of obedience are necessary. Therefore, human beings must take measures to attain God’s mercy and compassion, and through acts of obedience they must endeavor to show themselves worthy of God’s glance of mercy. How can we reconcile these two paradoxical approaches? If Divine grace is a pure gift from God, then what is the value of human effort? Analyses made in this paper, show: in ʿAṭṭār's thought, the "human striving" is not "cause" of God’s grace. But it is indispensable "pre-condition" for Divine grace. Accordingly, every Ddivine grace is accompanied by effort, but not every effort is accompanied by divine grace. In ʿAṭṭār's theory, the realization of spiritual perfection depends on three elements: "Divine grace", "spiritual leader" and "human striving". Among these, divine grace is more important. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Aṭṭār, Persian Sufistic literature, Manṭiq-aṭ-Ṭayr, Moṣībat-Nāma, Divine grace, human striving | ||
| مراجع | ||
|
[1]. قرآن کریم. [2]. احمدتوبی، مظاهر و قربان علمی (1397). «نجات و راه نیل به آن در کشف الاسرار و عُدَّة الابرار رشیدالدین ابوالفضل میبدی»، ادیان وعرفان، سال پنجاهویکم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان. صص ١٨١-١٦1. [3]. اشعری، ابیالحسن علی‌بن‌اسماعیل (بیتا). الابانه عن اصولالدیانه، بیروت: دار ابنزیدون. [4]. انصاری، خواجه عبدالله، (1349). رسائل جامع، به تصحیح وحید دستگردی، کتابفروشی فروغی تهران. [5]. پورنامداریان، تقی (1382). دیدار با سیمرغ، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [6]. جامی، عبدالرحمن (1858). نفحاتالانس، بهتصحیح ولیام ناسولیس، مولوی غلام عیسی و مولوی عبدالحمید، کلکته: مطبعه لیسی. [7]. حافظ شیرازی، خواجه شمسالدین محمد (1385). دیوان اشعار، بهتصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، زوار. [8]. دهخدا، علیاکبر (1373). لغتنامه، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران. [9]. دهقان، زیبا (1391). «کششوکوشش در مثنوی معنوی»، پایاننامه کارشناسیارشد دانشکده ادبیات دانشگاه اراک، استادراهنما: جلیل مشیدی. [10]. ریتر، هلموت (1379-1377). دریای جان، ترجمه عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوردی، ج1و2، تهران، الهدی. [11]. زرینکوب، عبدالحسین (1386). صدای بال سیمرغ، چاپ پنجم، تهران، سخن. [12]. ــــــــــــــــ (1379). یادداشتها و اندیشهها، چاپ پنجم، تهران، سخن. [13]. سیدهاشمی، سیدمحمداسماعیل (1392). «عنایت الهی نسبت به جهان هستی از نگاه سه فیلسوف یهودی، مسیحی و اسلامی (ابنسینا، ابنمیمون و توماس آکوئینی)»، آینه معرفت، سال دوازدهم، بهار1392، ش 34، صص63-39. [14]. سیدان، الهام (1396). «مفهوم جذبه در نظام معرفتی عرفان اسلامی» ادیان و عرفان، سال 50، ش1، بهار و تابستان ١٣٩٦، صص٤٦-29. [15]. شریفی، محمد (1389). «کشش و کوشش در آثار عطار نیشابوری»، عرفانیات در ادب فارسی، دوره1، ش4، پاییز، صص93-80. . [16]. شهری برآبادی، محمد (1369). «عنایت الهی در اندیشۀ الهی» کیهان اندیشه، مهر و آبان 1396. ش32، صص: 102-95. [17]. عبدالحی، ا. ک. م. (1362). «مذهب اشعری»، ترجمه دکتر نصرالله پورجوادی و عبدالحسین آذرنگ، تاریخ فلسفه در اسلام، ج اول، به کوشش میرمحمد شریف، تهران، [18]. عطار نیشابوری فریدالدین (1388). الهی‌نامه، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ پنجم، تهران، سخن. [19]. ـــــــــــــــــ (1388). مصیبت‌نامه، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ چهارم، تهران، سخن. [20]. ـــــــــــــــــ (1373). مصیبت‌نامه، با تصحیح و تعلیقات عبدالوهاب نورانی وصال، چاپ چهارم، تهران، زوار. [21]. ـــــــــــــــــ (1388). منطق‌الطیر، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، ویرایش سوم، تهران، سخن. [22]. ـــــــــــــــــ (1388). اسرارنامه، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، ویرایش دوم، تهران، سخن. [23]. عمید، حسن (1390) لغتنامه، چاپ سیوهشتم، تهران، امیرکبیر. [24]. عینالقضاه همدانی، عبداللهبنمحمد (١٣٨٥). دفاعیات و برگزیدۀ حقایق به انضمام ترجمۀ دو رسالۀ شکویالغریب و زبدهالحقایق، ترجمه و تحشیۀ قاسم انصاری، چاپ دوم، تهران، منوچهری. [25]. غزالی، ابوحامد محمد (١٣٨٦). احیاء علومالدین، ترجمۀ مؤیدالدین خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، ٤ج، تهران، علمی و فرهنگی. [26]. ـــــــــــــــــ (1383). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، ج1، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی. [27]. غنیپور ملکشاه، احمد و سبیکه اسفندیار (1392).، «مایههای عرفانی در قصاید سعدی و مقایسة آن با مصیبتنامۀ عطّار»، ادیان و عرفان، سال چهلوششم، ش دوم، پاییز و زمستان، صص220-193. [28]. فروزانفر، بدیعالزمان (1374). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، چ2، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. [29]. ـــــــــــــــــ (1367). شرح مثنوی شریف، جلد اول، تهران، زوار. [30]. کلاباذی، ابوبکر محمدبنابراهیم (1933م). التعرف لمذهبالتصوف، چاپ اول، مصر: مطبعة السعادة. [31]. مرتضوی منوچهر (1335). «تأثر خواجه حافظ از داستان شیخ صنعان»، نشریه دانشکده ادبیات تبریز، ش 39، زمستان، صص 93-362. [32]. مستملی بخاری، اسماعیل (1363). شرحالتعرف لمذهبالتصوف، جلد 1و2، چاپ اول، تهران، اساطیر. [33]. مولوی بلخی، جلالالدین محمد (1375). مثنوی معنوی، بهتصحیح نیکلسون. تهران، انتشارات ناهید. [34]. مهدیپور، حسن (1395). «تعارض نظر و عمل در مسئلۀ جبر و اختیار در اندیشۀ عطار نیشابوری»، ادبیات عرفانی، دانشگاه الزهرا، سال هشتم، شمارة 15، پاییز و زمستان، صص214-180. [35]. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1371). کشفالأسرار و عدةالأبرار، بهتصحیح علیاصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر. [36]. هجویری، ابوالحسن علی (1375). کشفالمحجوب، بهتصحیح و. ژوکوفسکی و والنتین آلکسی یریچ، چاپ چهارم، تهران، طهوری. [37]. همایی، جلالالدین (1385). مولوینامه؛ مولوی چه میگوید؟2جلد، ج1، چاپ دهم، تهران، هما. [39]. Ritter, Hellmut (2003). The Ocean Of The Soul Man, the World and God in the Stories of Farid al-Din cAttar, Translated by John O’Kane with Editorial Assistance of Bernd Radtke. Brill, Leiden: Boston. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 472 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 360 |
||