اسدی, حبیب, لطفی دوران, علیرضا, باشکوه, مظفر. (1399). ماهیت و مبانی خسارت تنبیهی و نهادهای حقوقی مشابه در فقه و حقوق ایران. , 16(4), 651-684. doi: 10.22059/jorr.2020.304918.1008860
حبیب اسدی; علیرضا لطفی دوران; مظفر باشکوه. "ماهیت و مبانی خسارت تنبیهی و نهادهای حقوقی مشابه در فقه و حقوق ایران". , 16, 4, 1399, 651-684. doi: 10.22059/jorr.2020.304918.1008860
اسدی, حبیب, لطفی دوران, علیرضا, باشکوه, مظفر. (1399). 'ماهیت و مبانی خسارت تنبیهی و نهادهای حقوقی مشابه در فقه و حقوق ایران', , 16(4), pp. 651-684. doi: 10.22059/jorr.2020.304918.1008860
اسدی, حبیب, لطفی دوران, علیرضا, باشکوه, مظفر. ماهیت و مبانی خسارت تنبیهی و نهادهای حقوقی مشابه در فقه و حقوق ایران. , 1399; 16(4): 651-684. doi: 10.22059/jorr.2020.304918.1008860
ماهیت و مبانی خسارت تنبیهی و نهادهای حقوقی مشابه در فقه و حقوق ایران
1عضو هیأت علمی گروه حقوق، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
2استادیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
چکیده
در حقوق برخی از کشورها در بحث مسئولیت مدنی، نهادی با عنوان خسارت تنبیهی وجود دارد که بهموجب آن در مواردی که ورود زیان با قصد و سوءنیت بوده است، علاوه بر جبران خسارت مادی و معنوی، خوانده محکوم به پرداخت مبالغ دیگری میشود. از آنجا که چنین نهادی را در حقوق خصوصی نداشتهایم، ضروری است در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش آن در حقوق ایران، تحقیق و اظهار نظر شود و هدف از این تحقیق تعیین جایگاه این نوع خسارت در فقه و حقوق ایران است. تا به این سؤال پاسخ داده شود که آیا ضرورتی دارد که خسارت تنبیهی را در حقوق خصوصی ایران به رسمیت بشناسیم. این تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و در آن از کتب و مقالات داخلی و خارجی فیشبرداری شده و به روش کتابخانهای تنظیم و تدوین شده است. با توجه به انتقادهای وارد بر خسارت تنبیهی و نظر به وجود نهادهای حقوقی مشابه در حقوق ایران مثل وجه التزام، دیه و اصول کلی حاکم بر مسئولیت مدنی، نیازی به پذیرش آن در حقوق داخلی احساس نمیشود و تصویب قانون صلاحیت دادگستری برای صدور حکم به خسارت تنبیهی علیه دول خارجی صرفاً اقدامی متقابل با برخی دولتهای خارجی است و نباید آن را به معنی پذیرش این نهاد حقوقی در حقوق خصوصی و داخلی دانست.
1Faculty Member of Department of Law, Ahar Branch, Islamic Azad University, Ahar, Iran
2Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Ardebil Branch, Islamic Azad University, Ardebil, Iran
چکیده [English]
Regarding civil responsibility, there is an institution called “punitive damage” in the laws of some countries, according to which in cases where the losses are caused intentionally and bearing ill will, the defendant is judged to pay more than just material and spiritual losses for the damage. Since we didn’t have such an institution in Iranian private law, it is of necessity to study and investigate whether to accept it in the Iranian law. The present research aimed at determining the status of this type of damage in the Iranian jurisprudence and law in order to answer whether it is necessary to recognize punitive damage in Iranian private law. This research uses a descriptive-analytical method and note-takings of the national and foreign books and articles are done through library research. Due to criticisms of punitive damage and considering the fact that there are similar legal institutions such as consideration, blood money, and general principles governing civil responsibility, it seems there is no need, for the Iranian national law, to accept this legal institution. The approval of the Act of the Jurisdiction of the Iranian Judiciary on punitive damage claims against foreign states is considered only as a reciprocity act against some foreign states and it should not be regarded as an accepted institution in the Iranian private and internal law.
آشوری، محمد (1380). آیین دادرسی کیفری، جلد اول، چ دوم، تهران: سمت.
اسدی، لیلاسادات (1381). آثار حقوقی طلاق به درخواست زوج، تهران، دوفصلنامۀ فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شمارۀ 28.
انصاری، علی (1388). مفهوم و معنای حسن نیت در حقوق ایران و فرانسه، پژوهشهای حقوقی تطبیقی.
امامی، سید حسن (1372). حقوق مدنی، جلد 1، چ هشتم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
امینی، اعظم؛ ابک، صدیقه (1393). بررسی نظریات بازدارندگی و منفعتزدایی راجع به خسارت تنبیهی در دعاوی مسئولیت مدنی، دوفصلنامۀ دانشنامۀ حقوق اقتصادی، شمارۀ 6.
الحلی، حسین (1415ق). بحوث فقهیه، بیجا: مؤسسۀ المنار.
الحلی، علامه حسنبن یوسفبن مطهر اسدی (1410ق). ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
باریکلو، علیرضا (1392). مسئولیت مدنی، چ چهارم، تهران: میزان.
داوودی، هما (بهار و تابستان 1390). جبران مالی خسارت معنوی در طلاق ناشی از سوء رفتار، نشریۀ فقه و حقوق خانواده، شمارۀ 54.
دهقانی، محمد؛ شعاریان ستاری، ابراهیم؛ تقیزاده، ابراهیم و سلطان احمدی، جلال (1398). بازدارندگی بهمثابۀ توجه به اصول اخلاقی در خسارت تنبیهی (ویژهنامۀ حقوق شهروندی)، مجلۀ اخلاق زیستی، شمارۀ 31.
دیکشنری حقوقی آکسفورد (1998). تهران: آگاه.
ژوردن، پاتریس (1391). اصول مسئولیت مدنی، ترجمۀ مجید ادیب، چ سوم، تهران: نشر میزان.
شیخ الشریعه اصفهانی، فتحاللهبن محمد جواد نمار (1410ق). قاعدۀ لاضرر، ج اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
صفایی، سید حسین (1395). قواعد عمومی قراردادها، چ بیستوچهارم، تهران: نشر میزان.
صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیبالله (1393). مسئولیت مدنی، چ ششم، تهران: سمت.
نکویی، محمد (1390). شرط عدم مسئولیت، چ اول، تهران: نشر میزان.
Fournier, Stephanie, Patrick Maistre du chambon, (2015). la responsabilite civile delictuelle, Grenoble, Presses universitaires de Grenoble, 4 edition.
Osullivan, Janet, Jonathan Hilliard, (2012). The law of contract, oxford university press. Fifth edition.