پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,578 |
| تعداد مقالات | 71,072 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,686,200 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,914,821 |
بررسی واژههای مشتق مختوم به پسوند «ـار» در زبان فارسی از منظر صرف ساخت | ||
| پژوهشهای زبانی | ||
| دوره 11، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 25-48 اصل مقاله (570.29 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jolr.2020.264867.666402 | ||
| نویسندگان | ||
| سحر بهرامی خورشید* 1؛ سعیده قندی2 | ||
| 1استادیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| همۀ زبان‌های جهان برای تولید واژههای جدید از شیوه‌های گوناگونی استفاده می‌کنند. اشتقاق در کنار ترکیب دو فرایند مهم صرفی هستند که نقش اصلی هر دو ساخت صورت‌واژه‌های جدید است. در زبان فارسی اشتقاق یکی از فرایندهای پویا و پرکاربردِ واژه‌سازی است و از جمله مقولاتی است که از دیرباز مورد مطالعه بسیاری از زبان‌شناسان ایرانی و غیرایرانی قرار گرفته است. در قلمروی اشتقاق، زبان فارسی دارای پیش‌وندها و پسوندهای بسیاری است که با افزوده شدن به واژههای موجود زبان می‌توانند واژههای نو بسازند. یکی از این پسوندها، پسوند «ـار» است که از جمله وندهای نیمه‌زایای زبان فارسی محسوب میشود؛ اگر چه مشاهدات حاکی از آن است که در زمان حاضر مجدداً جزء وندهای زایای فارسی شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی ساخت اشتقاقی [x-ار] در زبان فارسی از منظر انگاره صرف ساخت است. صرف ساخت با بهره جستن از مفهوم ساخت (بهعنوان جفت صورت و معنا) به توصیف واژههای غیرساده میپردازد. این پژوهش تنوعات معنایی نظام‌مند، طرحوارههای ممکن ناظر بر عملکرد ساخت [x- ار]، زیرطرحواه‌های آن و نیز ساختار سلسله‌مراتبی این ساخت را در واژگان گویشوران زبان فارسی بررسی می‌کند. داده‌های مورد بررسی در این پژوهش از سه منبع فرهنگ زانسو (کشانی، 1372)، پایگاه داده‌های زبان فارسی (PLDB) و شبکۀ هستان‌شناسی فارس‌نت گردآوری شدهاند. سپس، واژههای مستخرج در فرهنگ بزرگ سخن (انوری، 1381) مورد بررسی قرار گرفته و مواردی که با برچسب منسوخ مشخص شده بودند، کنار گذاشته شدند. این پژوهش، پژوهشی ساختبنیان است که می‌کوشد به روش توصیفی- تحلیلی الگوهای واژه‌سازی را بر پایۀ مفهوم «ساخت» و «طرحوارههای ساختی» تبیین نماید. یافته‌های پژوهش گویای آن است که پسوند «ـار» در فارسی امروز دارای هفت معنا (کارکرد) گوناگون است و وندی چندمعنا محسوب میشود. این چندمعنایی، نه در سطح واژههای عینی بلکه در سطح طرحوارههای انتزاعی قابل تبیین است و از این‌رو آن را چندمعنایی ساختی می‌نامند. نتایج نشان میدهد که «هستار مرتبط با مفهوم x» معنای سرنمون ساخت [x- ار] است که به عنوان انتزاعی‌ترین همبستگی صورت و معنای ناظر بر عملکرد این دادهها تلقی میشود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پسوند «ـار»؛ صرف ساخت؛ چندمعنایی ساختی؛ طرح‌واره‌ی ساختی؛ وندافزایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Study of Derived Words Ending in '-ār' Suffix from the Viewpoint of Construction Morphology | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sahar Bahrami-Khorshid1؛ Saeedeh Ghandi2 | ||
| 1Assistant Professor of Linguistics, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran,Iran | ||
| 2PhD Student of Linguistics, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran,Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| All languages in the world use different mechanisms to create new words. Derivation and compounding are two morphological processes whose main function is the formation of new word-forms. In Persian, derivation is one of the dynamic and widely used processes of word formation. In the realm of derivation, Persian language has many prefixes and suffixes that can be attached to existing words in order to create new words. One of these suffixes is "-ār" which is considered as one of the semi-productive suffixes of Persian language; however, the observations reveal that it has become a productive suffix in today's Persian. The main purpose of this research is to study the derivational construction [x-ār] in Persian within the framework of Construction Morphology (CM). It makes use of the notion of ‘construction’, which is defined as a pairing of form and meaning, to describe the properties of complex words. Therefore, on the basis of a construction-based approach and regarding a descriptive-analytic method, the authors try to represent the systematically semantic varieties of "-ār", possible schemas and subschemas and also the hierarchical structures, based on which, [x-ar] construction has been achieved. The data analyzed in this study has been gathered from three sources: Reverse Dictionary (Zansu) (Keshani, 1993), Persian Linguistic Database (PLDB) and FarsNet. Then, the extracted words have been examined in Farhang-e Bozorg-e Sokhan (Anvari, 2002) and obsolete items have been excluded. The findings of the research show that “-ār” has seven different meanings (functions) and thus we can consider it as a polysemous suffix. Its polysemy is not explainable at the level of words, but at the level of abstract schemas; hence, it is called “constructional polysemy”. The results of this study indicate that "entity with relation R to SEM" is the prototypical meaning of [x-ār] which is the most abstract correlation among meaning and form in Persian language. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Suffix “-ār”, Affixation, Construction Morphology, Constructional Polysemy, Constructional Schema | ||
| مراجع | ||
|
ابوالقاسمی، محسن (1389). دستور تاریخی مختصر زبان فارسی، چاپ هشتم، تهران، سمت. انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران، سخن، انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1378). دستور زبان فارسی1، تهران، فاطمی. بامشادی، پارسا و فریبا قطره (1396). «چندمعنایی پسوند «-ی» فارسی: کندوکاوی در چهارچوب ساختواژۀ ساختی»، جستارهای زبانی، س8، ش7، پیاپی 42، ویژه‌نامۀ زمستان، صص 289-265. بامشادی، پارسا و شادی انصاریان (1395). «رویکرد ساخت‌بنیاد به صرف و کاربرد آن در آموزش واژههای مشتق و مرکب فارسی برای فارسی‌آموزان». مجموعه مقالات نخستین همایش واکاوی منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان، به کوشش مهین‌ناز میردهقان، ج2، صص 1020-999. بهار، مهرداد (1351). واژه‌نامۀ گزیده‌های زادسپرم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. خطیب‌رهبر، خلیل (1381). دستور زبان فارسی. چ 1، تهران، مهتاب. خیام‌پور، عبدالرسول (1372). دستور زبان فارسی، تهران، کتاب‌فروشی تهران. رفیعی، عادل (1391). «مفهوم عامل در واژههای مشتق زبان فارسی». پژوهشهای زبان‌شناسی، 4(7)، صص 32-19. سلطانی گرد فرامرزی، علی (1381). دستور زبان فارسی، تهران، مبتکران. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1385). آیینه‌ای برای صداها، چ5، تهران، سخن. شقاقی، ویدا (1394). فرهنگ توصیفی صرف، چ 1، تهران، علمی. صادقی، علی‌اشرف (1380). مسائل تاریخی زبان فارسی (مجموعه مقالات)، چ1، تهران، سخن. فرشیدورد، خسرو (1384). دستور مفصل امروز، تهران، سخن. کشانی، خسرو (1372). فرهنگ زانسو، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. کلباسی، ایران (1391). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، چ5، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. مرادی، ابراهیم (1393). «بررسی ساختواژی چند واژه در زبان فارسی»، فصل‌نامۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، س18، ش112، 61-58. مرادی، ابراهیم و غلامحسین کریمی‌دوستان (1390). «بررسی نقش معنایی پسوندهای ـَ‌نده و ـار در زبان فارسی»، پژوهشهای زبانی، 2(1)، صص128-101. ناتل خانلری، پرویز و عفت مستشارنیا (1386). دستور تاریخی زبان فارسی، چ6، تهران، توس. وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (1386). دستور زبان فارسی (1)، چ10، تهران، سمت. Abolghasmi, M., 2010. A Short Historical Grammar of the Persian Language (8th ed.). Tehran: SAMT [In Persian]. Anvari, H., and Ahmadi Givi, H., 1999. Persian Grammar 1. Tehran: Fatemi. [In Persian]. Anvari, H., 2002. Farhang-e Bozorg-e Sokhan. Tehran: Sokhan [In Persian]. Bahar, M., 1972. Glossary of Selections of Zadsparam. Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran [In Persian]. Bamshadi, P., and Ghatreh, F., 2018.“The Polysemy of Suffix “-i”: An Exploration within the Construction Morphology”. Language Related Research. 8 (7): 265-289 [In Persian]. Bamshadi, P., and Ansarian, S., 2016. “A Construction-based Approach to Morphology and its Applications to the Teaching of Persian Derivational and Compound Words”. Proceedings of First International Conference on Investigating TPSOL Textbooks (Vol. 2), 19-20 October 2016, Tehran: Shahid Beheshti University. pp. 999-1020 [In Persian]. Booij, G., 2007. The Grammar of Words: An Introduction to Morphology (2nd ed.).Oxford: Oxford University Press. _____ , 2003. “Constructions: a new theoretical approach to language”. Trends Cognitive Science, 7 (5): 219-224. _____ , 2010. Construction Morphology. Oxford: Oxford University Press. _____ , 2013. “Morphology in Construction Grammar”. In Thomas Hoffmann and Graeme Trousdale (eds.), The Oxford Handbook of Construction Grammar (pp. 255-274). Oxford: oxford University Press. _____ , 2015. “Construction Morphology”. In Andrew Hippisley and Gregory T. Stump (eds.), The Cambridge Handbook of Morphology (Chapter 17). Cambridge: Cambridge University Press. Croft, W., 2001. Radical Construction Grammar: Syntactic Theory in Typological Perspective. Oxford: Oxford University Press. Farshidvard, K., 2005. Dastur-e Mofassal-e Emruz. Tehran: Sokhan [In Persian]. Fillmore, Charles J. (1988). “The Mechanisms of Construction Grammar”. BLS, 14: 35-55. Fillmore, C, J., and Kay, P., 1993. Construction Grammar Coursebook. Berkeley: University of California. Goldberg, A., 1995. Constructions: A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago: University of Chicago Press. Kalbasi, I,. 2012. The Derivational Structure of Word in Modern Persain (5th ed.). Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies [In Persian]. Keshani, K., 1993. Dictionnaire Inverse de la Langue Persane. Tehran: Markaz-e Nashr-e dāneshgāhi [In Persian]. Khatibrahbar, K., 2002. Persian Grammar (1st ed.). Tehran: Mahtab [In Persian]. Khayyampour, A., 1993. Persian Grammar. Tehran: Ketabforushi-ye Tehran [In Persian]. Langacker, R. W., 2013. Essentials of Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press. Moradi, E., and Karimi-Doostan, G,. 2011. “The Study of Semantic Contribution of -ār and -andeh Suffixes in Persian”. Language Research, 2(1), 101-128 [In Persian]. Moradi, E., 2014. “The Morphological Study of Some Words in Persian”. Faslname-ye Roshd-e Amoozesh-e Zaban va Adab-e Farsi. 18(112).58-61 [In Persian]. Natel-Khanlari, Parviz and Effat Mostasharniya(2007). Historical Grammar of the Persian Language. (6th ed.). Tehran: Toos [In Persian]. Rafiei, A., 2012. “Agent Meaning in the Derived Words of Persian”. Researches in Linguistics, 4(7), 19-32 [In Persian]. Sadeghi, A, A., 2001. Historical Problems of the Persian Language.(1st ed.). Tehran: Sokhan [In Persian]. Shafiei-Kadkani, M. R. 2006. āyine-yi baraye sedaha [A Mirror for Sounds]. (5th ed.). Tehran: Sokhan [In Persian]. Shaghaghi, V. 2015. An Introduction to Morphology. (1st ed.). Tehran: Elmi [In Persian]. Shamsfard, M. et al. 2010. “Semi-Automatic Development of Farsnet; The Persian Wordnet”. Proceedings of 5th Global WordNet Conference (GWA2010). Mumbai, India. Soltani, G., Ali. 2002. Persian Grammar. Tehran: Mobtakeran [In Persian]. Vahidiyan, K., T. and Emrani G., 2007. Persian Grammar 1. (10th ed.). Tehran: SAMT [In Persian]. http://pldb.ihcs.ac.ir/ | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,084 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 515 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب