پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,228 |
| تعداد مقالات | 67,750 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,085,674 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,824,424 |
«کردوانی»، یکی از کلمات نادر در شعر قطران | ||
| ادب فارسی | ||
| مقاله 3، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 25، شهریور 1399، صفحه 43-55 اصل مقاله (635.46 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2020.304447.1718 | ||
| نویسنده | ||
| شهره معرفت* | ||
| استادیار گروه تصحیح متونِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی | ||
| چکیده | ||
| شعر فارسی در قرون چهارم و پنجم هجری در قیاس با شعر ادوار دیگر، آینۀ طبیعت است. شاعر این دوره بیشتر از عناصری سخن میگوید که مخاطب او، شاه و درباریان، آن‌ها را می‌بینند و می‌شناسند؛ از جملۀ این عناصر، منسوجات، انواع پارچه‌ها و جامه‌هایی است که چه بسا امروز نوع و نام آن‌ها در طیّ تاریخ تغییر یافته باشد، و «کردوانی» یکی از آن‌هاست که منسوجی است ضخیم و از جمله در صاف‌کردن شراب، بستن زخم و دوختن خیمه یا سراپرده و نیز در تنپوش جنگی به کار می‌رفته است. این منسوج انواعی داشته است که برخی از آن‌ها بهایی بوده و برخی ارزش چندانی نداشته است. کردوانی در فرهنگهای فارسی نیامده و در شعر فارسی نیز بر اساس جست‌وجوهای نگارنده، تنها در شعر قطران تبریزی، شاعر معروف قرن پنجم، مطرح شده است. در این مقاله، ما دربارۀ اصل کلمۀ کردوانی، خاستگاه آن و کاربردهایش، بر مبنای شعر قطران و با کمک منابع عربی و فارسی سخن گفته و نشان داده‌ایم که این پارچه به ناحیه‌ای از آذربایجان منسوب است، در آنجا بافته می‌شده و از دیرزمان به جامعۀ عربی‌زبان راه یافته است. قطران هم که با زبان و متون عربی آشنایی داشته است، به‌احتمال این واژه را در متون عربی دیده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قطران تبریزی؛ شعر قرن پنجم؛ منسوجات؛ کردوانی؛ آذربایجان؛ زبان عربی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| “Kordovâni,” A Rare Word in Qatran’s Poetry | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Shohre Marefat | ||
| Assistant Professor in Text Correction Department of the Academy of Persian Language and Literature | ||
| چکیده [English] | ||
| The poetry of the fourth and fifth centuries AH is a mirror of nature in comparison with the poetry of other periods. The poet of this period speaks more of the elements that his audience, the king and the courtiers, see and know. Among these elements are the textiles whose names may have changed today; “kordovâni” is one of them. It is a thick textile that was used in wine filtration, wound dressing, and making tents, as well as in war clothing. This textile had different types some of which were precious and some were not of much value. “Kordovâni” does not appear in Persian dictionaries or in Persian poetry; it is mentioned only in the poetry of Qatran Tabrizi, the famous poet of the fifth century. This article is an attempt to determine the meaning of the word “kordovâni,” its origin, and its uses, based on Qatran’s poetry and with the help of Arabic and Persian sources, and to show that this textile is attributed to an area of Azerbaijan, where it was woven, and that it has long been associated with the Arabic-speaking community. Qatran who was familiar with the Arabic language and texts probably saw the word in Arabic texts. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Qatran Tabrizi‚ Fifth, century poetry‚ Textile‚ Kordovâni‚ Azerbaijan‚ Arabic language | ||
| مراجع | ||
|
إبن أبی أصیبعة، موفّق‌الدّین (2001)، عیون‌الأنباء فی طبقات‌الأطبّاء، طبعة عامر النّجار، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب. ابن انباری، محمّد (1424)، الزّاهر فی معانی کلمات النّاس، چاپ یحیی مراد، بیروت، دار الکتب العلمیّه. ـــــــــــــ (بی‌تا)، شرح القصائد السّبع الطّوال، طبعة عبدالسّلام محمّد هارون، بیجا، دارالمعارف. ابن حبیب، محمّد (1985)، المنمَّق فی أخبار قریش، طبعة خورشید أحمد فارق، بیروت، عالم الکتاب. ابن درید، محمّد بن حسن (1987)، جمهرةاللّغة، بیروت، دار العلم للملایین. ابن سیده، علی بن اسماعیل (2000)، المحکم و المحیط الأعظم، طبعة عبدالحمید هنداوی، ج6، بیروت، دارالکتب العلمیة. ابن عساکر، أبوالقاسم علی (1415)، تاریخ مدینة دمشق، طبعة علی شیری، الجزء السّادس و السّتّون، بیروت، دار الفکر. ابن فقیه، أبوبکر أحمد (1349)، مختصرالبلدان، ترجمۀ مسعود ح.، تهران، بنیاد فرهنگی ایران. ابن فوطی، عبدالرّزّاق (1384)، کتاب الحوادث، طبعة بشار عواد معروف و عماد عبدالسّلام رئوف، قم، رشید. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1996)، أدب الکتّاب، الطّبعة الثّانیة، بیروت، مؤسّسة الرّسالة. ـــــــــــــ (1949)، المعانی الکبیر، الهند، دائرة‌المعارف العثمانیة. ابن مسکویه، أبوعلی أحمد بن محمّد (2003)، تجارب‌الأمم وتعاقب‌الهمم، طبعة حسن سیّد کسروی، ج5، بیروت، دار الکتب العلمیة. ابن منظور، محمّد بن مکرّم (بی‌تا)، لسان العرب، ج12، بیروت، دار الفکر. الأزهری، أبومنصور محمّد بن احمد (2001)، تهذیب اللّغة، علّق علیها عمر سلامی و عبدالکریم حامد، ج9، بیروت، دار إحیاء التّراث العربیّ. الإشبیلی، أبوالخیر (1995)، عمدةالطّبیب فی معرفةالنّبات، طبعة محمّد العربی الخطّابی، ج1، بیروت، دار الغرب الإسلامی. اصطخری، أبواسحاق ابراهیم (1927)، المسالک والممالک، لیدن، بریل. باسورث، کلیفورد ادموند (1381)، سلسلههای اسلامی جدید راهنمای گاه‌شماری و تبارشناسی، ترجمۀ فریدون بدرهای، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران (باز). تمیمی مقدسی، محمّد بن احمد (1999)، مادة البقاء فی إصلاح فساد الهواء و التّحرّز من ضرر الأوباء، طبعة یحیی شعّار، القاهرة، معهد المخطوطات العربیة. تَنکلُوشا (1384)، به ضمیمۀ مدخل منظوم از عبدالجبّار خجندی، چاپ رحیم رضازاده ملک، تهران، میراث مکتوب. الجبوری، یحیی (1989)، الملابس العربیة فی الشّعر الجاهلی، بیروت، دار الغرب الإسلامی. الجوالیقی، أبومنصور (1990)، المعرّب من الکلام الأعجمی علی حروف المعجم، طبعة ف. عبدالرّحیم، بیروت، دار القلم. جوهری، اسماعیل بن حماد (1404)، الصّحاح، ج5، بیروت، دار العلم للملایین. حدود العالم من المشرق إلی المغرب (1362)، چاپ منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران. حسیناف، وصال (1387)، «مردمشناسی سرزمین اران در آستانۀ ورود اسلام»، سخن تاریخ، ش3، ص43-55. الحموی، شهاب‌الدّین أبی عبداللّه یاقوت (1995)، معجم‌البلدان، ج2، بیروت، دار صادر. خاقانی شروانی، افضلالدّین بدیل (1382)، دیوان، چاپ ضیاءالدّین سجّادی، تهران، زوّار. خفاجی، احمد بن محمّد (1418)، شفاء الغلیل فیما فی کلام العرب من الدّخیل، طبعة محمّد کشاش، بیروت، دار الکتب العلمیّة. الذّهبی، شمس‌الدّین محمّد (1990)، تاریخ‌الإسلام و وفیات‌المشاهیر والأعلام، طبعة عمر عبدالسّلام تدمری، ج11، بیروت، دار الکتاب العربی. ـــــــــــــ (1991)، تاریخ‌الإسلام و وفیات المشاهیر والأعلام، طبعة عمر عبدالسّلام تدمری، ج21، بیروت، دار الکتاب العربی. زبیدی، محبالدّین (1414)، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، طبعة علی شیری، ج17، بیروت، دار الفکر. سمعانی، عبدالکریم (1979)، الأنساب، طبعة عبدالرّحمن بن یحیی، حیدرآباد، دائرة‌المعارف العثمانیة. الشّیبانی، ابوعمر (1975/1395)، کتاب الجیم، طبعة عبدالکریم العزباوی، القاهرة، الهیئة العامة لشئون المطابع الأمیریة. فراهیدی، خلیل بن احمد أبوعبدالرّحمن (1410)، کتاب العین، طبعة مهدی المخزومی و ابراهیم السّامرائی، قم، مؤسّسة دارالهجرة. الفیروزآبادی، محمّد بن یعقوب (1415)، القاموس المحیط، ج4، بیروت، دارالکتب العلمیة. قطران (1362)، دیوان، چاپ محمّد نخجوانی، تهران، ققنوس. ـــــــــــ (حدود 1052-1078ق)، دیوان، ن.خطّی بقعۀ شیخ صفی («ص»)، ش322، سن‌پطرزبورگ، کتابخانۀ سالتیکوف شدرین. ـــــــــــ (بی‌تا)، دیوان، ن.خطّی، ش134، متعلّق به حاجی حسین نخجوانی («ن»)، تبریز، کتابخانۀ ملّی. ـــــــــــ (1336ق)، دیوان، ن.خطّی، ش65027، به کتابت عبرت نایینی («ع»)، تهران، کتابخانۀ مجلس. ـــــــــــ (قرن 13ق)، دیوان، ن.خطّی، ش 5285 («مل»)، تهران، کتابخانۀ ملک. ـــــــــــ (1269 یا 1272ق)، دیوان، ن.خطّی، ش 2977 («م»)، تهران، کتابخانۀ ملّی. ـــــــــــ (1284ق)، دیوان، ن.خطّی، ش 32246 («ک»)، تهران، کتابخانۀ ملّی. ـــــــــــ (1262ق)، دیوان، ن.خطّی، ش 3283 («د»)، تهران، مرکز اسناد و کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. کاظمیان، سروش (1371)، «بارانی، تحفهای ایرانی»، ادبستان فرهنگ و هنر، ش39، ص50-51. لبید بن ربیعة (1962)، شرح دیوان لبید بن ربیعة العامری، طبعة احسان عبّاس، الکویت، التّراث العربی. محقّق، مهدی (1379)، «واژه‌های فارسی در کتاب تقویم‌الأدویه حبیش بن ابراهیم تفلیسی»، نامۀ فرهنگستان، ش15، ص8-28. مقریزی، تقیالدّین احمد (1416)، إتّعاظ الحنفا بأخبار الأئمّة الفاطمیین الخلفا، طبعة محمّد حلمی محمّد احمد، ج2، القاهرة، لجنة إحیاء التّراث الإسلامی. ـــــــــــ (2004)، المواعظ والإعتبار فی ذکر الخطط والآثار، طبعة أیمن فؤاد سیّد، لندن، مؤسّسة الفرقان للتّراث الإسلامی. مینورسکی، ولادیمیر (1375)، تاریخشروانودربند، ترجمۀ محسن خادم، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی. نظامی عروضی (1380)، چهار مقاله، چاپ محمّد قزوینی و محمّد معین، تهران، امیرکبیر. «واژه‌های پارسی در زبان تازی» (1354)، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تهران، سال 22. ش3 و 4، ص365-39. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 515 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 352 |
||