پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,578 |
| تعداد مقالات | 71,072 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,686,287 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,915,094 |
باستان‌شناسی و تاریخ: تصویر زنان در نگاره‌های مکتب تبریز و متون دوره صفوی | ||
| زن در فرهنگ و هنر | ||
| مقاله 6، دوره 12، شماره 2، تیر 1399، صفحه 267-287 اصل مقاله (1.22 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2020.300890.1418 | ||
| نویسندگان | ||
| مهتاب دادخواه* 1؛ کریم حاجی زاده2؛ بهروز افخمی2؛ حبیب شهبازی شیران3 | ||
| 1دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 2دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 3استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| چکیده | ||
| متون تاریخی به جهت روایتگریهای مردانه از فرمانروایان و بزرگان دورههای تاریخی، اغلب کمتر از مردمان عادی، به‌ویژه زنان، گفتهاند. درواقع،زنان با اینکه نیمی از جامعة بشری و تربیتدهندة مردان و نسل آینده هستند و در ادوار تاریخی نیز تأثیر انکارناپذیری در روابط اجتماعی، حفظ و تداوم سنتها، رسوم و حتی بازیهای سیاسی داشتهاند، در بیشتر مواقع به دلایل فرهنگی کمتر سخنی از حضور آنان در اجتماع به میان آمده یا زیر سایة مردان تعریف شدهاند. بنابراین، برای روشن کردن موضوع و پاسخ به خلأها و پرسشهای موجود روشهای باستانشناختی و مطالعة مواد فرهنگی بسیار ارزشمند و کارگشاست، زیرا باستان‌شناسی همواره با استفاده از مواد فرهنگی به بازسازی جوامع، فرهنگ و نقشهای انسان میپردازد. مقالة پیش رو نگاره‌های مکتب تبریز را به‌عنوان شواهد مادی دورة صفوی بررسی کرده است و تلاش میکند تصویری را که در متون دورة صفوی از زنان ارائه میشود با تصاویر باقی‌مانده از آنان در نگاره‌های مکتب تبریز مقایسه کند و تناقضها و شباهتهای بین آن دو را به بحث بگذارد. در اینجا مطالعة نگاره‌های شاهنامة شاه تهماسب، خمسة نظامی و هفت‌اورنگ جامی نشان داد که زنان در دورة صفوی دست‌ِکم در دوران هم‌زمان با مکتب تبریز برخلاف متون تاریخیِ آن دوره نقش پر‌رنگ و فعال‌تری در جامعه داشتهاند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دورة صفوی؛ زنان؛ مکتب تبریز؛ نگارگری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Archaeology and History: An image of Women in Miniatures of Tabriz School and Safavid Period's Texts | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahtab Dadkhah1؛ Karim Hajizadeh2؛ Behruz Afkhami2؛ Hibib Shahbazi Shiran3 | ||
| 1Ph.D. Candidate in Archaeology, Unversity of Mohaqqeq Ardabili | ||
| 2Associate Professor in Archaeology, University of Mohaqqeq Ardabili, Iran | ||
| 3Assistant Professor in Archaeology, University of Mohaqqeq Ardabili | ||
| چکیده [English] | ||
| Historical texts by narrative men of the rulers and the great men of history have said often less about ordinary people, especially women. In fact, women, despite being half of human society and educators of men and the next generation, have had an undeniable influence on social relations, the preservation and perpetuation of traditions, customs and even political games in historical periods. But in most cases, for cultural reasons, less mention is made of their presence in society or defined in the shadow of men. Therefore, archaeological methods and the study of cultural materials are very valuable and useful for clarifying the subject and answering the existing gaps and questions; because archeology has used cultural materials to rebuild communities, culture and people's roles. The present article examines the miniatures of the Tabriz school as material evidence of the Safavid period and tries to compare the image of women presented in the texts of the Safavid period with the remaining images of them in the miniatures of the Tabriz school and the contradictions and similarities between the two. The miniatures of Shahnameh of Shah Tahmasp, Khamse of Nizami and Haft Awrang of Jami showed that women in Safavid Tabriz School at the same time at least during that period, contrary to historical texts have highlighted more active role in the community. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Women, Miniature, Tabriz School, Safavid Period | ||
| مراجع | ||
|
[1] آژند، یعقوب (1384). مکتب نگارگری تبریز و قزوین و مشهد، تهران: فرهنگستان هنر. [2] احمدی، نزهت (1383). «نقش زنان در ایجاد بناهای مذهبی در پایتخت صفویان»، بانوان شیعه، ش اول، ص25ـ30. [3] ارجح، ا. (1391). «موقوفات زنان در دورة صفوی و عثمانی»، تاریخ روابط خارجی، دورة 13 و 14، ش 52 و 53، ص1ـ11. [4] اکبری، امیر؛ راسله رضاپور (1392). «نقش زنان در تحولات سیاسی عصر صفویه»، زن در تاریخ اسلام (مجموعه مقالات سمینار بینالمللی زن در تاریخ اسلام). تهران: کویر، ص 1ـ37. [5] الگود، س. (1357). طب در دورة صفوی، ترجمة م. جاویدان، تهران: دانشگاه تهران. [6] انصاری‌یکتا، م؛ ر. احمدی پیام (1393). «بررسی تطبیقی پوشش زنان تصویرشده در شاهنامۀ بایسنقری و شاهتهماسبی»، زن در فرهنگ و هنر، س6، ش4، ص531ـ551. [7] آزاد، حسن (1366). پشت پردههای حرمسرا، تهران: انزلی. [8] باربارو، جوزافا؛ کاترینو زنو، آمبروزیو کنتارینی و همکاران (1381). سفرنامههای ونیزیان در ایران، شش سفرنامه، ترجمة منوچهر امیری، تهران: خوارزمی. [9] بینام (1373). داستانهای نظامی گنجوی، به مناسبت برگزاری کنگرة نهمین سدة تولد شاعر گران‌قدر ایرانی نظامی گنجوی، تهران: فرهنگسرا. [10] بینام (1378). مینیاتورهای هفت‌اورنگ جامی (مرقع سلطان ابراهیممیرزا) آشنایی با شاهکارهای هنر ایران (مجموعه شمارة 2). تهران: فرهنگسرا. [11] پارسادوست، م. (1375). شاه اسماعیل اول، تهران: انتشار. [12] تاورنیه، ژ. ب. (1366). سفرنامة تاورنیه، ترجمة ا. نوری، تصحیح ح. ارباب شیروانی، تهران: سنایی. [13] تقوی، ع.؛ م. موسوی (1392). «بررسی حضور اجتماعی زنان و سیر تحول پوشش در نگاره‌های عصر صفوی»، زن و فرهنگ، س5، ش18، ص 81ـ102. [14] جسیم، اسماعیل (1393). زن و خانواده در مسیر تاریخ، تهران: علمی. [15] جعفری، ع. ا. (1392). «نقش زنان صفوی در مشروعیت‌پذیری دولتهای ایرانی پس از صفوی»، زن در تاریخ اسلام (مجموعه مقالات سمینار بینالمللی زن در تاریخ اسلام). تهران: کویر، ص118ـ131. [16] جعفریان، رسول (1375). سفرنامۀ منظوم حج از بانوی اصفهانی از دورۀ صفوی، تهران: مشعر. [17] حاتمزاده، زینب (1383). وضعیت زنان در عصر صفوی از دید سیاحان اروپایی، تهران: نقش سیمرغ و برگ زیتون. [18] حجازی، بنفشه (1381). ضعیفه: بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر صفوی، تهران: قصیدهسرا. [19] حسینی استرآبادی، ح. (1366). تاریخ سلطانی، از شیخ صفی تا شاه صفی، به کوشش ا. اشراقی، تهران: علمی. [20] خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین (1387). حبیبالسیر فی اخبار افراد بشر، تهران: هرمس. [21] خیراندیش، عبدالرسول (1380). «سیری در دشواریهای مطالعات تاریخی راجع به زنان در تاریخ ایران»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، 6 (30). ص 3ـ5. [22] دارک، کن. آر (1387). مبانی نظری باستان‌شناسی، ترجمة کامیار عبدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. [23] دانش، فاطمه (1392). «خانشبیگم، بانوی شیعه در یزد (پیوند از تصوف تا سلطنت)»، زن در تاریخ اسلام (مجموعه مقالات سمینار بینالمللی زن در تاریخ اسلام). تهران: کویر، ص213ـ233. [24] رابینسن، ب. و. (1376). هنر نگارگری ایران (1313-751/1896-1350)، ترجمة یعقوب آژند، تهران: مولی. [25] راوندی، مرتضی (1382). تاریخ اجتماعی ایران، مناظری از زندگی اجتماعی ایران، تهران: نگاه. [26] رفیعی مهرآبادی، ا. (1352). آثار ملی اصفهان، تهران: انجمن آثار ملی. [27] روملو، حسن بیک (1384). احسن‌التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر. [28] زرینباف شهر، فریبا؛ مروار، محمد (1384). «فعالیتهای اقتصادی زنان صفوی در زیارت‌گاه شهر اردبیل»، نامة تاریخپژوهان، س اول، ش 3، ص80ـ102. [29] ستاری، جلال (1373). سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: مرکز. [30] شایستهفر، مهناز (1388). «نقش زنان بانی در گسترش معماری عصر تیموری و صفوی»، نامة پژوهش فرهنگی، س10، تابستان، ش6، ص70ـ 99. [31] شایستهفر، مهناز؛ خزایی، محمد؛ عبدالکریمی، شهین (1393). «بررسی جایگاه اجتماعی زنان و کودکان در دورۀ شاه طهماسب صفوی (930ـ983 ق) براساس تطبیق نگاره‌های نسخ شاهنامۀ طهماسبی و هفت‌اورنگ جامی»، زن در فرهنگ و هنر، س 6، ش 2، ص 189ـ208. [32] شجاع، عبدالمجید (1384). زن، سیاست و حرمسرا در عصر صفوی، تهران: امید مهر. [33] غفاریفرد، عباسقلی (1383). زن در تاریخنگاری صفوی، تهران: امیرکبیر. [34] فاگان، برایان (1382). سرآغاز: درآمدی بر باستان‌شناسی (اصول، مبانی و روشها)، ترجمة غلامعلی شاملو، تهران: سمت. [35] فرهمند، ماندانا (1392). وضعیت سیاسی اجتماعی زنان در عصر صفوی (907ه ق‌ـ1135 ه ق)، انتشارات جوهر حیات. [36] فلسفی، ن. (1371). زندگانی شاه عباس اول، تهران: علمی. [37] قلیزاده، آذر (1383). «نگاهی جامعهشناختی به موقعیت زنان در عصر صفوی»، پژوهش زنان، س2، ش2، ص77ـ88. [38] کارری، جووانی فرانچسکو جملی (1348). سفرنامة کارری، ترجمة عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، ادارة کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی، تهران: فرانکلین. [39] کریماف، کریم (1385). سلطان محمد و مکتب او، ترجمۀ جهانپری معصومی و رحیم چرخی، انتشارات دانشگاه هنر اسلامی تبریز. [40] کریمیان، حسن؛ جایز، مژگان (1386). «تحولات ایران عصر صفوی و نمود آن در هنر نگارگری»، مطالعات هنر اسلامی، ش 7، ص 65ـ88. [41] کورکیان، ا. م. و ژ. پ. سیکر (1377). باغ‌های خیال، هفت قرن مینیاتور ایران، ترجمة پرویز مرزبان، تهران: فرزان. [42] گروبه، ارنست؛ سیمز، الینور (1374). هنرهای ایران، ترجمة پرویز مرزبان، تهران: فرزان روز. [43] گیدنز، آنتونی (1383). درآمدی بر جامعهشناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نی. [44] لطفی، مریم (1392). «زنان واقفۀ بقعة شیخ صفیالدین اردبیلی»، زن در تاریخ اسلام (مجموعه مقالات سمینار بینالمللی زن در تاریخ اسلام). تهران: کویر، ص442ـ451. [45] معمارزاده، محمد (1388). «نقاشی عصر صفوی (مکتب تبریز و اصفهان)»، جلوة هنر، ش2، ص 39ـ46. [46] ممبره، میکله (1393). سفرنامه (فرستادهای به سوی فرمانروای صوفی ایران). ترجمة ساسان طهماسبی، اصفهان: بهتا پژوهش. [47] منشی قزوینی (1378). جواهرالاخبار، به کوشش محسن بهرامنژاد، تهران: میراث مکتوب. [48] منشی قمی، ا. ب. ح. (1383). خلاصةالتواریخ، به تصحیح ا. اشراقی، تهران: دانشگاه تهران. [49] موسوی بجنوردی، م. ک. (1367). دایرۀالمعارف بزرگ اسلامی انتشارات مرکز دایرۀالمعارف بزرگ اسلامی. [50] مهرآبادی، میترا (1379). زن ایرانی به روایت سفرنامهنویسان فرنگی، تهران: روزگار. [51] میثمی، س. ح. (1389). موسیقی عصر صفوی، تهران: متن. [52] نیکنامی، کمالالدین؛ سعیدی هرسینی، محمدرضا؛ دژمخوی، مریم (1390). «درآمدی بر تاریخچة مطالعات زنان در باستان‌شناسی»، زن در فرهنگ و هنر، س2، ش 3، ص5ـ17. [53] واصفی، زینالدین محمود (1349). بدایعالوقایع، تصحیح الکساندر بلدروف، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. [54] هینتس، والتر (1362). تشکیل دولت ملی در ایران: حکومت آق قویونلو و ظهور دولت صفوی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی. [55] یاسینی، راضیه (1393). تصویر زن در نگارگری، تهران: علمی و فرهنگی. [56] Anonymous (2011). The Shahnama of Shah Tahmasp, The Persian Book of Kings, New York: The Metropolitan Museum of Art. [57] Dickson and Welch, S. C., 1981. The Houghton Shahnamah, Cambridge. [58] Gholsorkhi S. (1995). “Pari Khan Khanum: A Masterful Safavid Princess”, Iranian Studies, 28(3), PP 143-156. [59] Jenkinson, Anthony (1886). Early voyages and travels to Russia and Persia, ed. Delmar Morgan and C. H. Coote, New York: Burt Franklin. [60] Shirazi, F., 2016. “Women’s Sexuality: the Safavid Legacy”, Anthropology Research, (3), PP 5-15. [61] Simpson, Maria Shreve (1998). Persian Poetry, Painting and Patronage, Illustrations in a Sixteenth/ Century Masterpiece, New Haven-London: Yale University Press. [62] Titely, Norah M. (1983). Persian Miniature Painting and its Influence on the Art of Turkey and Asia. London: The British Library, Reference Dioision Publication. [63] Welch, S. C. (1972). A King's Book of Kings: The Shah Nameh of Shah Tahmasp, London, Thames and Hudson. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 599 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 573 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب