پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,765 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,205,617 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,953,921 |
بازخوانی انتقادی نظریه انحصار خمس در غنائم جنگی و رُکاز | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| دوره 53، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 175-194 اصل مقاله (279.3 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2020.269182.668601 | ||
| نویسنده | ||
| عابدین مؤمنی* | ||
| دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| در بابِ وجوب خمس اموال غیر غنائم جنگی، به‌ویژه ارباح مکاسب، میان فقهای مسلمان اختلاف نظر وجود دارد. فقهای امامیه بر وجوب آن اجماع دارند و فقهای اهل‌سنت بر عدم وجوب آن به جز در رکاز- یعنی دفینه‌های زیر زمین-، فتوا داده‌اند. ریشۀ این اختلاف نظر را علاوه بر تفسیر متفاوت فریقین از واژۀ «غنمتم» در آیه چهل‌و‌یکم سورۀ مبارکه أنفال، باید در ادلّه غیر قرآنی وجوب خمس«ارباح مکاسب» جُست. سایر مذاهب فقهی در خمس به حدیث نبوی «و فی الرکاز الخمس» استناد کرده‌اند، اما امامیه به احادیث اهل‌بیت(ع) هم اتکا کرده است. به نظر می‌رسد اختلاف‌نظر میان فقه اهل‌سنت و فقه امامیه در مرتبه نخست به تردید و ترجیح ادله برمی‌گردد، که چنین رویّه‌ای مختص به مستندات فقهای امامیه نیست؛ بلکه این امر در میان همه مذاهب اسلامی متداول است و اصلی پذیرفته شده به‌شمار می‌آید؛ و در مرتبه دوم ریشه آن را باید در تفسیر فقهی که فقهای هر یک از مذاهب از ادله وجوب خمس ارائه داده‌اند، یافت که البته باز این هم منحصر در مذهب امامیه نیست. مقاله حاضر در نظر دارد خوانشی انتقادی از نظریه انحصار خمس در غنائم جنگی و نظریات مختلف دربارۀ رکاز با تکیه بر واکاوی ادله استنباطی وجوب خمس ارباح مکاسب نزد فقهای امامیه و مقایسه آن با خمس رکاز نزد اهل‌سنت، ارائه دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارباح مکاسب؛ خمس؛ خوانش انتقادی؛ رکاز؛ فقه اهل‌سنت؛ فقه شیعه؛ غنائم جنگی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Critical Reciting of the theory of khums monopoly in war spoils (Qanaem of war) and precious treasures (Rekaz) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abedin Mo’meni | ||
| . Associate Professor, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| There is disagreement among Muslim jurists about the obligation of khums on non-spoils of war, especially the gains of gains. Imamiyyah jurists agree on its necessity and Sunni jurists have issued fatwas on its non-necessity except in Rekaz, ie precious treasures. The origin of this disagreement, is related to the different interpretations of the sects of the word "spoils" in the forty-first verse of Surah Anfal, and in non-Qur'anic reasons for the necessity of khums on "ArbahMakaseb" (business profits). Other jurisprudential sects in Khums have referred to the prophetic hadith "and in Al-Rukaz Al-Khums", but the Imamiyyah have also relied on the hadiths of the Ahl al-Bayt (AS). According to the author, the difference between Sunni jurisprudence and Imamiyyah jurisprudence firstly, is due to the doubt and preference of evidence that such a procedure is not specific to the documents of Imamiyyah jurists, but it is common among all Islamic religions and is considered the accepted principle. secondly, its roots should be found in the jurisprudential interpretation that the jurists of each religion have presented from the reasons for the necessity of khums, which, of course, is not limited to the Imamiyyah religion. The present article intends to provide a critical studing of the theory of monopoly of khums on spoils of war and various theories about Rekaz based on the analysis of inferential arguments for the necessity of khums on gains by Imamiyyah jurists and its comparison with Khums of Rekaz by Sunnis. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Arbah-e Makaseb, Khums, Critical studing, Rekaz, Shia jurisprudence, Sunni jurisprudence, spoils of war | ||
| مراجع | ||
|
[1] ابن ابی الحدید، (1385 ق). شرح نهج‌البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، داراحیاء التراث العربی. [2] ابن انس، مالک (بی‌تا). الموطأ، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، داراحیاء التراث العربی. [3] ابن حزم قرطبی، محمدعلی (بی‌تا). المحلی بالاثار، تصحیح: احمد محمد شاکر، بیروت، دارالفکر. [4] ابن زنجویه، حمید بن مخلد ازدی (1427 ق). کتب الاموال، بیروت، دارالکتب العلمیه. [5] ابن سعید تنوخی (2009 م). سحنون المدونه، عمان، بیت الافکار الدولیه. [6] ابن عابدین، محمدامین (1419 ق). رد المحتار علی در المختار فی شرح تنویر الابصار، بیروت، دار احیا، التراث العربی. [7] ابن قاریاغدی، محمدحسین (1389 ش). الضباعه المزجاه شرح کتاب الروضه من الکافی، تحقیق حمید احمدی جلفایی، قم، دارالحدیث. [8] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1432 ق). تفسیر القران العظیم معروف به تفسیر ابن کثیر، ریاض، مکتبه الرشد ناشرون. [9] ابن یحیی، احمد (1430 ق). منهاج الوصول الی معانی معیار العقول فی علم الاصول، تحقیق: محمود سعد، قاهره مکتبه وهبه. [10] ابویوسف، یعقوب ابن ابراهیم (1399 ق). کتاب الخراج، بیروت، دارالمعرفه. [11] انصاری، مرتضی (1419 ق). فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی. [12] بخاری، محمد بن اسماعیل (بی‌تا). الصحیح بحاشیه السندی، بیروت، دارالمعرفه. [13] بیهقی کیدری، قطب‌الدین (1416 ق). اصباح الشیعه بمصباح الشریعه، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع). [14] حائری، مرتضی (1418 ق). کتاب الخمس، قم، مؤسسه النشر الإسلامی. [15] حرّعاملی، محمد بن حسن (1411 ق). تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث. [16] حسینی حصنی دمشقی، ابوبکر (بی‌تا). کفایة الأخیار فی حلّ غایة الإختصار، بیروت، دارالمعروفة. [17] حکیم، محمدتقی (1431 ق). الأصول العامة، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. [18] حلی، احمد بن محمد (1407 ق). المهذّب البارع فی شرح مختصر النافع، تحقیق: مجتبی عراقی، قم، مؤسسه النشر الإسلامی. [19] حلی، جعفر بن حسن (1403 ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق: عبدالحسین محمدعلی، بیروت، دارالأضواء. [20] حلی، حسن بن یوسف (1414 ق). تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث. [21] ـــــــــــ (1429 ق). نهایة الوصول إلی علم الأصول، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه الإمام الصادق (ع). [22] ـــــــــــ (1415 ق). نهج الحقّ و کشف الصدق، تحقیق: عین‌الله حسنی أرموی، قم، دارالهجرة. [23] حلی، ابن ادریس (1410 ق). کتاب السرائر الحاوری لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسه النشر الإسلامی. [24] ــــــــــ (1420 ق). تحریر الأحکام الشّرعیّة علی مذهب الإمامیه، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه الإمام الصادق (ع). [25] حیدر، اسد (1422 ق). الإمام الصادق و المذاهب الأربعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات. [26] خمینی، سید روح‌الله (1384 ش). تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. [27] ریسونی، احمد بن عبدالسلام (1436 ق). التجدید الاصولی- نحو صیاغة تجدیدیّه لعلم اصول الفقه، اردن، دارالکلمة. [28] زنجانی، محمود بن احمد (1427 ق). تخریج الفروع علی الأصول، تحقیق: محمد ادیب صالح، ریاض العبیکان. [29] زهری غمراوی، محمد (بی‌تا)، سراج الوّهاج علی متن المنهاج، بیروت، دارالمعرفة. [30] سایس، محمدعلی (1434 ق)، تفسیر آیات الإحکام، بیروت، مکتبة العصریّة. [31] سرخسی، شمس‌الدین (1409 ق). کتاب المبسوط، بیروت، دارالمعرفة. [32] شاطبی؛ ابراهیم بن موسی (1425 ق). اللخمی الغر ناطی المالکی، شرح: عبداله دراز، بیروت، دارالکتب العلمیه، [33] شافعی، محمد بن ادریس (1403 ق). الأمّ مع مختصر المزنی، بیروت، دارالفکر. [34] شاه ولی‌الله دهلوی، احمد بن عبدالرحیم (1433 ق). حجّة الله البالغة، تحقیق: سعید احمد بن یوسف بالن بوری، بیروت، دار ابن کثیر. [35] شربینی، محمد بن محمد (بی‌تا). مغنی المحتاج الی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، تصحیح: علی عاشور، بیروت، دارإحیاء التراث العربی. [36] شوکانی، محمد بن علی (1434 ق). ارشاد الفحول إلی تحقیق الحقّ من علم الاصول، تحقیق: احمد عزّو عنایة، بیروت، دارالکتاب العربی. [37] ـــــــــــ (1424 ق). السّیل الجرّار المتدفّق علی حدائق الأزهار، بیروت، دارابن حزم. [38] ــــــــــــ (1432 ق). الدراری المضیئه شرح الدّرر البهیّة فی مسائل الفقهیّة، بیروت، دار ابن حزم، صنعا، مکتبة الإرشاد با تحقیق محمد صبحی حسن حلّاق. [39] صنعانی، محمد بن اسماعیل (1430 ق). سبل السّلام الموصلة إلی بلوغ المرام، قاهره، دارالآفاق العربیة. [40] طوسی، محمد بن حسن (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیه، تصحیح و تعلیق سید محمدتقی کشفی، تهران، مکتبة المرتضویه. [41] ــــــــــــ (1376 ق). العدّه فی اصول الفقه، تحقیق: محمدرضا انصاری قمی، قم، چاپ ستاره. [42] ــــــــــــ (1409 ق). کتاب الخلاف، قم، مؤسسه النشر الإسلامی. [43] عاملی، بهاءالدین (1383 ق). زبدة الأصول مع حواشی المصنّف علیها، تحقیق: سیدعلی جبّاری گل باغی ماسوله، قم، دارالبشیر. [44] علم‌الهدی، سیدعلی بن حسین (1417 ق). مسائل النّاصریّات، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. [45] ــــــــــــ (1391 ق). الإنتصار لما انفردت به الإمامیه، نجف اشرف، مطبعه حیدریه. [46] غریانی، صادق عبدالرحمن (1426 ق). مدوّنة الفقه المالکی و ادلّته، بیروت، مؤسسه الرّیان. [47] غزّالی، ابو حامد (1322 ق). المستصفی فی علم الاصول مذیّل به فواتح الرحموت، قاهره، مطبعة الاأمیریه. [48] فراء حنبلی، ابویعلی محمد بن الحسین (1406 ق). الأحکام السلطانیه، قم، بوستان کتاب. [49] قرطبی، محمد بن احمد (بی‌تا). الجامع الأحکام القرآن، بیروت، دارالفکر. [50] قرطبی، محمد بن احمد بن رشد (1431 ق). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، تحقیق و مقارنة بآراء الامامیه وردی و تمیمی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. [51] قلعه چی، محمد روّس (1417 ق). موسوعة فقه علی بن أبی طالب، بیروت، دارالنفائس. [52] مامقانی، عبدالله (1411 ق). مقباس الهدایة فی علم الدّرایة، تحقیق: محمدرضا مامقانی، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث. [53] ماوردی، محمد بن حبیب (1406 ق). الأحکام السلطانیة، قم، بوستان کتاب. [54] مرغینانی، علی بن ابوبکر (1429 ق). الهدایة شرح بدایة المبتدی، کراچی، مکتبة البشری. [55] مطرجی، محمود (1433 ق). الفقه المالکی و ادلّته، بیروت، دارالفکر. [56] مظفر، محمدحسن (1426 ق). دلائل الصدق لنهج الحقة، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث. [57] مقدسی، عبدالله ابن قدامه (1425 ق). الکافی فی فقه الإمام احمد بن حنبل، بیروت، دارالفکر. [58] الموصلی، عبدالله بن محمود (2015 م). الإختیار لتعلیل المختار، عراق، مکتبة امیر. [59] میاطی کبری، عثمان بن محمد شطا (1429 ق). حاشیة أعانة الطالبین علی حلّ فتح المعین، دمشق، دار الفیحاء، دارالمنهل ناشرون. [60] نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی‌تا). الصحیح با شرح نووی، بیروت، دارالحیاء التراث العربی. [61] قرضاوی، یوسف(1392ش)؛ دانشنامه زکات، مترجم: عبدالصمد مرتضوی، تهران، نشر احسان.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 322 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 329 |
||