پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,699 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,007,524 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,688,765 |
شکلگیری، توسعه و سقوط شهر «شاپور خواست» بر اساس دادههای باستانشناختی و متون تاریخی | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 1، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آذر 1399، صفحه 1-24 اصل مقاله (1.44 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.255895.142554 | ||
| نویسندگان | ||
| مهتاب اسلامی نسب1؛ بهروز افخمی* 2؛ حبیب شهبازی شیران* 3 | ||
| 1دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 2دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 3استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| چکیده | ||
| مطالعات باستانشناختی شهرهای کهن، نقش بسزایی در شناخت چگونگی شکلگیری، توسعه، سقوط و اضمحلال شهرها در ادوار مختلف تاریخی دارد. بنا به روایت مورخان و جغرافیدانان اوایل دوران اسلامی (منابع قرون 3 تا 8 ه.ق)، شهری بنام شاپور خواست در غرب ایران بر سر راه همدان به خوزستان وجود داشته است که در زمان شاپور اول ساسانی بنیان نهاده است. این شهر در دوران اسلامی ادامه حیات داده و به‌ویژه در قرن 4 ه.ق به دلیل حضور خاندان محلی آلحسنویه و توجه ایشان به عمران و آبادانی منطقه، به اوج رونق و توسعه خود رسیده است. شهر شاپور خواست در قرون 7 یا 8 ه.ق متروک و در شمال غرب آن؛ شهر امروزی خرمآباد به فاصله اندک زمانی شکل گرفت. با گسترش خرمآباد امروزی، بقایای شاپور خواست زیر بافت شهری مدفون‌شده است. پژوهش حاضر بر اساس اطلاعات منابع مکتوب تاریخی و دادههای حاصل از شواهد باستانشناختی و میدانی را به‌منظور مطالعه چگونگی شکلگیری استقرار، توسعه و رونق و سرانجام سقوط و اضمحلال شهر شاپور خواست را موردمطالعه قرار داده است. نتایج نشان می‌دهد؛ هستهی اولیهی شهر در دوره اشکانی شکل‌گرفته است. این شهر با داشتن شرایط زیستمحیطی مناسب و قرار گرفتن بر سر راههای باستانی توسعه‌یافته و از شهرهای مهم منطقه در دوران اسلامی بوده است. در دوره ایلخانی شرایط اکولوژیکی و محیطی ازجمله مهم‌ترین عوامل متروک شدن شهر بوده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شکلگیری؛ شاپور خواست؛ توسعه؛ سقوط؛ دوران اسلامی؛ دوره ساسانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The formation, the extention and the fall of the “Shapurkhast city” based on historical sources and archaeological evidences | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahtab Eslami Nasab1؛ Behrouz Afkhami2؛ habib Shabazi shiran3 | ||
| 1PhD student, Department of Archaeology, University of Mohaghegh Ardabili | ||
| 2Associate Professor, Department of Archaeology, University of Mohaghegh Ardabili | ||
| 3Assistant Professor, Department of Archaeology, University of Mohaghegh Ardabili | ||
| چکیده [English] | ||
| Archaeological studies of ancient cities have a significant role in understanding their formation, their development, the fall and destruction in different historical periods. According to the historical sources (the 10th to 14th century A.D) there has been an ancient city named Shapurkhast on the western of Iran, which its history dates back to Sasanian era. In these sources, the city has constructed by Shapur I (240-272 A.D). Life in the city had continued during the Islamic period until the 14th A.D. The city reached its peak in the 11th century AD. The remnants of the old city have been founded at south-eastern parts of the modern city of Khorram Abad especially from the excavations in 2007. The present research analyses the data derived from the historical resources and archaeological evidences in order to study and investigate the factors in settling in the area. This study deals with the formation, development and prosperity and then the fall of Shapurkhast city. The results of this study imply that the main period of occupation of Shapurkhast was Islamic era that its foundation has been made at pre-Islamic periods, and probably even Parthian era. Having appropriate environmental conditions and also lying at the middle of west to east and north to south communication routes, the south plain of Khorram Abad has potentially provided suitable living conditions for forming the city. It seems that Shapurkhast has been abandoned at the 13th or 14th A.D and modern Khorram Abad began to function as the central town of the region. Environmental and ecological conditions are the most important factors for the collapse of the city. The present study is based on a "holistic" approach and based on two categories of historical and archaeological information which has provided new information about one of the early Islamic cities in Iran. The data is based on historic sources from the 10th to 14th AD, and archaeological evidences from the excavation at southeastern Khorram Abad in 2007 and then archaeological surveys at Khorram Abad gorge in 2000 and 2016. The most important questions in this research are the following: 1. When did the settlement in the city of Shapur Khasta begin and what were the reasons for the formation of the city? 2. In what period and based on which components are the peak of prosperity and urban development introduced? 3. What were the factors that cause the collapse and fall of the city in the Middle of Islamic period and the transfer of its population to the northwest of the town? The research hypothesis is that Shapurkhast city was an important early Islamic city, which its foundation was made before of Islamic period. There has not been much research about the city of Shapurkhast from the formation to the fall. Additionally, available researches are relatively old and no new comprehensive research has been done on the city with archaeological viewpoint, and some of the reports have not been published. Therefore, we will try to use archaeological evidences, written sources and the historical maps aiming to provide suitable information about one of the unknown cities in Iran. Urban development and urbanization was formed as a manifestation of the power of the Sassanid Empire in Iran and in competition with the Roman Empire (Moqimizade, 2017). the development of urban settlements has been subject to environmental, economic and social conditions; That is, urban settlements were centers of communication, recreation, and redistribution of commercial goods to subordinate cities and states. Around the city of Shapurkhast; Suitable ecological substrates including important Zagros highlands around, rich water resources especially KhorramAbad and Karganeh rivers, flat and fertile plain south of the valley, and most importantly being located in the east-west and north-south communication routes from The main factors in the formation of settlements in the south of Khorramabad valley, followed by the formation of urban settlements. We know very little about the formation of the city. Due to the development of the Silk Road in the Parthian period and the location of the city in the communication routes east and west of the region and south to north, the urban life of Shapurkhast city probably took place in the Parthian period. Due to the existence use of the name "Shapur" in archaeological evidence, this city was developed during the Sassanid period. The existence and permanence of the king's name on the coins (Figure 14) left over from the Sassanid period certainly indicates the double and strategic importance of the city in the Sassanid period, which proves the Sassanid rule in these areas. The distribution of Sassanid sites in the Khorramabad valley is another proof of this claim (Figure 4). Our knowledge indicates that the first time, Sassanid Shapur in order to develop individual power to urban development for change the social structure of Iran, cities has undergone changes and developed and in this process the name "Shapur" on most cities as Shapurkhast "was established. Archaeological evidence from the excavation does not prove that urban development is a process, meaning that urban development has been accompanied by ups and downs. Among the reasons could be the decline of the Sassanid rule and repeated invasions of Iran. In the Islamic period from the fourth and fifth centuries onwards, when the Seljuks ruled in the Middle East in Iran, Iraq, and Asia Minor; the golden age of prosperity and development of the city began and the Seljuk’s (10th to 12th AD) of Iraq made Khorramabad one of the most important strategic points and connections with the Seljuks of Iran. The granting of coins to Al-Hasnawiyah and the existence of local coins were minted in the name of local governors clearly and significantly increase the importance of the city. In the Islamic period, this city has completely passed the urban life and has had a mosque, a mint and a government fortress. Due to its importance, the city has been repeated many times in geographical and historical books. Based on the holistic mentality in this study, important information is provided; from written historical resources including geographical and historical books and data from archaeological excavation find such as coins, pottery and the distribution of sites regarding the formation, development and fall of the city of Shapurkhast (Figure 10 and 12). The foundation of the mentioned city was laid in the Parthian period. The city was developed during the Sassanid period due to the importance of the Sassanid kings in the development of cities and their location on trade routes, and was named after Shapur, the second and most powerful Sassanid king. In the Islamic period, after a short break, we see the comprehensive development of the city and the benefit of all urban structures, especially in the Seljuk period. The city was still prosperous until the end of the 14th century AD, when due to the growth of the town of KhorramAbad, its inhabitants merged with the current KhorramAbad and continued urban life. This city has been developed with suitable environmental conditions and being located on ancient roads and has been one of the important cities of the region in the Islamic era. During the patriarchal period, ecological and environmental conditions were among the most important factors in the abandonment of the city. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Formation, Shapurkhast, Extension, fall, Islamic period, Sasanian era | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
ابناثیر، عزالدین ابوالحسن علی، (1351)، الکامل فیالتاریخ، ترجمه علی هاشمی حائری، تهران: علمی، جلد 15. ابنبلخی، (1363)، فارسنامه، به اهتمام و تصحیح گای لسترنج و زینولد آلن نیکلسون، تهران: دنیای کتاب. ابنحوقل، ابوالقاسم محمدبن حوقل، (1345)، صورهالارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ابنخلدون، (1383)، العبر تاریخ ابنخلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، جلد 3. ابنفقیه همدانی، ابوبکر احمدبن محمدبن اسحاق، (1349) ، مختصرالبلدان، ترجمه ح مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. اصطخری، ابواسحاق ابراهیمبن محمد، (1373)، ممالک و مسالک، ترجمه محمدبن اسعدبن عبدالله تستری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. اسلامی نسب، مهتاب؛ افخمی، بهروز؛ شهبازی شیران، حبیب؛ رضالو، رضا، (1396)، " مکانیابی شهر باستانی شاپورخواست بر اساس شواهد باستانشناختی و منابع مکتوب تاریخی"، پژوهشهای باستانشناسی ایران، ش 14، دانشگاه بوعلی سینا همدان. ایزدپناه، حمید، (1376)، آثار باستانی و تاریخی لرستان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، جلد 2. بنداری اصفهانی، قوامالدین فتحبن علی، (2536) ، تاریخ سلسله سلجوقی (زبدهالنصره و نخبهالعصره)، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. بینام، (1318) ، مجملالتواریخ والقصص، به تصحیح ملکالشعرای بهار و به همت محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور. پرویز، احمد، (1380)، پل و تحول آن در قلمرو ابوالنجم بدربن حسنویه (قرن چهارم هجری)، پایاننامه منتشر نشده کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تهران. پورغلام، معصومه؛ خاکباز، ناهید، (1376)، سکههای ضرب شاپورخواست، شقایق، سال اول، ش 3 و4: 126-121. جوادی، محمدرضا؛ نوروزبرازجانی، ویدا، (1379)، شناسایی مقدماتی تپهها و معرفی غارهای دره خرمآباد، گزارشهای منتشر نشده مرکز اسناد میراث فرهنگی لرستان، جلد 1 و 2. جوینی، عطاءملکبن محمد، (1387)، تاریخ جهانگشای جوینی، به تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی، تهران: هرمس. حمزه اصفهانی، حمزهبن الحسن، (1367)، تاریخ پیامبران و شاهان (تاریخ سنی ملوکالارض و الانبیاء)، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیرکبیر. خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین حسینی، (1333)، تاریخ حبیبالسیر فی اخبار افراد بشر، بیجا: خیام، جلد 3. خودگو، سعادت، (1378)، اتابکان لر کوچک (تاریخ سیاسی اجتماعی لرستان و ایلام در عهد اتابکان لر کوچک)، خرمآباد: افلاک. دالوند، حمیدرضا، (1388)، تاریخ و معماری دژ شاپورخواست (قلعه فلک الافلاک)، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران. شرفالدین علی یزدی، (1336)، ظفرنامه، تاریخ عمومی مفصل ایران در دوره تیموریان، مصحح محمد عباسی، تهران: امیرکبیر، جلد اول. عبدلی فرد، فریدون، (1383)، چاپارخانه ها و راههای چاپاری در ایران، جلد 2، هیرمند، تهران. قاسمی، سید فرید، (1382)، تاریخ خرمآباد، خرمآباد: افلاک. قوچانی، عبدالله، (1373)، «قلمرو حکومت ابوالنجم بدربن حسنویه به استناد سکّهها»، باستانشناسی و تاریخ، سال هشتم، ش دوم، شماره پیاپی 16: 65-46. کریمی، فاطمه، کیانی، محمدیوسف، (1364)، هنر سفالگری دوره اسلامی ایران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مرکز باستانشناسی ایران، تهران. عادلی، جلال، (1385-86)، گزارش کاوش پامنار خرمآباد، ، سازمان میراث فرهنگی استان لرستان. لرزاده، زهرا، (1387)، باستان شناسی پهنه فرهنگی: مورد مطالعاتی پهنه فرهنگی توس در دوران اسلامی(قرن دوم تا سیزدهم هجری قمری)، پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه تهران. مستوفی قزوینی، حمدالله، (1362) الف)، نزههالقلوب، به سعی و اهتمام گای لیسترنج، تهران: دنیای کتاب. مستوفی قزوینی، حمدالله، (1362) ب)، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر. مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد، (1361)، احسنالتقاسیم فی معرفهالاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، بخش دوم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران. میرخواند، محمدبن خاوندشاهبن محمود، (1357)، روضهالصفای ناصری، تهران: اساطیر، جلد 10. مینورسکی، ولادیمیر فئودورویچ، (1372)، تعلیقات بر حدودالعالم من المشرق الی المغرب، ترجمه میرحسین شاه، با مقدمه و. بارتولد، تصحیح مریم میراحمدی و غلامرضا ورهرام، تهران: دانشگاه الزهرا. نوایی، عبدالحسین، (1341)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. یاقوت حموی، شهابالدین ابوعبدالله یاقوت ابن عبدالله، (1362)، برگزیده مشترک یاقوت حموی، ترجمه محمدپروین گنابادی، تهران: امیرکبیر. یاقوت حموی، شهابالدین ابوعبدالله یاقوت ابن عبدالله، (1383)، معجمالبلدان، ترجمه دکتر علینقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، جلد 2. یزدانی، ملیکا، احمدی، حسین، امامی، سید محمد امین، عبداالله خان گرجی، مهناز، (1394)، "گاهنگاری سفال مینایی بر اساس نمونههای کتیبهدار"، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 20، شماره 3: 56-45.
Abdoli Fard, F. 2002. The chapar khanahs and chapar roads in Iran, Hirmand. Tehran] in Persian[ .
Adeli , J. 2007.The unpublished archaeological reports of Pa-Menar, Publications of Cultural Heritage Organisation of Lorestan] in Persian[ .
Blair, S. 1992. The monumental inscriptions from early Islamic Iran and Transoxiana, New York: Brill-Leiden.
Bondari Esfahani, G. 1977. History of the Seljuk dynasty, translated by Mohammad Hossein Jalili, Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran publications ] in Persian[ .
Dalvand, H. 2009. Tarikh va memari-e dezh-e Shapurkhast (Ghale Falak-Ol-Aflak), Tehran: The research institute of Cultural Heritage, Handicraft and Tourism Organisation] in Persian[.
Eslami nasab, M. Afkhami,B. Shiran, H.S. Rezaloo. R. 2018. “Location of the Ancient City of Shapurkhast Based on the Archaeological Evidences and the Written Historical Resources”, Pazhohesh-ha- ye bastanshenasi Iran, Volume 8, Issue 18, autumn 2018, Pages 103-122, DOI: 10.22084/NBSH.2017.13117.1578 ] in Persian[ .
Ghasemi, S. 2003. History of Khorramabad, Khorramabad: Aflak] in Persian[ .
Hamza al-Isfahani, H. 1988. History of Prophets and Kings/Taʾrīk̲h̲ sinī mulūk al-arḍ wa ’l-anbiyā, translated by Ja’far Shoar, Tehran: Amirkabir publications ] in Persian[ .
Herzfeld, E.1929.‘‘Bericht über archäologische beobachtungen im südlichen Kurdistan und in Luristan“, AMI, vol. 1, 65-75.
Ibn al-Athir, 1972. al-Kāmil fit-Tārīkh, translated by Ali Hashemi Haeri, Vol. 15, Tehran: Elmi publications] in Persian[ .
Ibn al-Balkhi, 1984. Fars-Nama, edited by Guy Le Strange and Reynold Alleyne Nicholson, Tehran: Donyay-e Ketab publications ] in Persian[ .
Ibn al-Faqih al-Hamadani, A. 1970. Al-boldan, translated by H. Masood, Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran publications ] in Persian[ .
Ibn Hawqal, A. 1966. Surat al-‘Ard, translated by Ja’far Shoar, Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran publications ] in Persian[ .
Ibn Khaldun, 2004. Al-Ibar tarikh-e Ibn-al-Khaldun, translated by Abdol Mohammad Ayati, Vol. 3, Tehran: publications of Studies and Cultural Research Foundation ] in Persian[ .
Istakhri, A. 1994. Masalik al-mamalik, translated by Mohamad-Ibne Abdollah, Tehran: Endowed Foundations for Dr. Mahmoud Afshar Yazdi ] in Persian[ .
Izadpanah, H. 1997. Asar-e Bastani Va Tarikhi-e Lorestan, Vol. 1 & 2, Tehran: publications of Anjoman-e Asar va Mafakher-e Farhangi ] in Persian[ .
Javadi, M. and Norouz Borazjani, V. 2000. Preliminary identification of the hills and introduction of the caves of the Khorram Abad valley, Vol. 1 & 2, unpublished reports of documents center of cultural heritage organisation of Lorestan] in Persian[ .
Juvayni, A. 2008. Tarikh-i Jahangushay, edited by Mohammad ibn Abdolvahab Ghazvini, Tehran: Hermes publications ] in Persian[ .
Karimi, F, Kiani.M. 1985. The Art of Pottery of the Islamic Period of Iran, Ministry of Culture and Higher Education, Archaeological Center of Iran, Tehran. ] in Persian[ .
Khodgoo, S. 1999. Atabakan Lor Kuchak (Social and political history of Lorestan and Ilam in the era of Atabakan Lor Kuchak), Khorramabad: Aflak ] in Persian[ .
Khwandimir, Ghayath-aldin ibn Hammam- al-Din Husayni. 1954. Taʾrīk̲h̲ Habib al-seir fi akhbare- Afrade – Bashar, without a place: Khayyam, vol. 3] in Persian[ .
Lorzadeh, Z. 2008. Archeology of landescape: Case Study; Cultural landescape of Tous n the Islamic Era (2nd to 13th Century AH), Unpublished Master's Thesis in Archeology, University of Tehran] in Persian[ .
Minorsky, V. 1993. Ḥudūd al-ʿĀlam, translated by Mirhossein Shah, edited by Maryam Mirahmadi and Gholamreza Varharam, Tehran: Alzahra university publications] in Persian[ .
Mirkhund, Mohammad Ibn Khavandshah Ibn Mahmoud. 1978. Rawzat al-Safa Naseri, Tehran: Asatir, Volume 10] in Persian[ .
Moghaddasi, Abu Abdullah Mohammad Ibn Ahmad. 1982. Ahsan al-Taqasim fi Maarefa al-Aqalim, translated by Alinaghi Monzavi, Part II, Tehran: Iranian Authors and Translators Company ] in Persian[ .
Mojmal al-Tawarikh wa al-Qasas. 1939. Edited by Malek o-Sho'arā Bahār and Mohammad Ramazani, Tehran: Kolale Khavar publications ] in Persian[ .
Moqimizade, Z.2017. Comparative Comparison of City and Urbanism during Sassanid Period in Iran and the Ancient Roman. Journal of History Culture and Art Research 6(1):668. DOI: 10.7596/taksad.v6i1.771.
Mustawfi Qazvini, H. 1983 A. Nozhat al-Gholub, in collaboration with Guy Le Strange, Tehran: Donyay-e ketab publications ] in Persian[ .
Mustawfi Qazvini, H. 1983 B. Tarikh-i guzida, in collaboration with Abdolhossein Navaee, Tehran: Amirkabir publications ] in Persian[ .
Navai, Abdolhossein. 1962. Historical Documents of Iran from Timur to Shah Ismail, Tehran: Book Translation and Publishing Company ] in Persian[ .
Parviz, A. 2001. Pol va tahavol-e an dar ghalamro-e Abu Najm Badr ibn Hasanwayh(the 4th A.H), MA thesis in archaeology, University of Tehran ] in Persian[ .
Pourgholam, M., and Khakbaz, N. 1997. “Sekehaye zarbe Shapurkhast”, Shaghayegh, Vol. 3 and 4: 121-126] in Persian[ .
Qouchani, A. 1994. “Ghalamro-e hokumat-e Abu Najm Badr ibn Hasanwayh be estenad-e sekeha”, Bastanshenasi va tarikh, Vol. 2: 46-65] in Persian[ .
Sharafuddin, A. 1957. Zafar- Nameh, A Detailed General History of Iran in the Timurid Period, edited by Mohammad Abbasi, Tehran: Amirkabir, Vol. 1 ] in Persian[ .
Yaqut al-Hamwi, Sh. 1983. al-Mushtarak, translated by Mohammad Parvin Gonabadi, Tehran: Amirkabir publications] in Persian[ .
Yaqut al-Hamwi, Sh. 2004. Mu'jam al-Buldan, translated by Alinaghi Monzavi, Vol. 2, Tehran: publications of Cultural Heritage Organization] in Persian[ .
Yazdani, M, Ahmadi, H, Emami, S, Abdullah Khan Gorji, M, 2015, " chronology of Enamel pottery based on inscribed specimens", Fine Arts - Visual Arts, Volume 20, Number 3: 45-56 ] in Persian[ .
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 912 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 290 |
||
