سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات158
تعداد شماره‌ها6,225
تعداد مقالات67,685
تعداد مشاهده مقاله114,984,183
تعداد دریافت فایل اصل مقاله89,656,115
همدانی, مصطفی. (1401). دست‌بوسی از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی. , 18(1), 187-212. doi: 10.22059/jorr.2021.263740.1008155
مصطفی همدانی. "دست‌بوسی از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی". , 18, 1, 1401, 187-212. doi: 10.22059/jorr.2021.263740.1008155
همدانی, مصطفی. (1401). 'دست‌بوسی از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی', , 18(1), pp. 187-212. doi: 10.22059/jorr.2021.263740.1008155
همدانی, مصطفی. دست‌بوسی از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی. , 1401; 18(1): 187-212. doi: 10.22059/jorr.2021.263740.1008155

دست‌بوسی از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی

مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
مقاله 9، دوره 18، شماره 1، فروردین 1401، صفحه 187-212    اصل مقاله (906.66 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jorr.2021.263740.1008155
نویسنده
مصطفی همدانی*
سطح 4 حوزه و دکتری فرهنگ و ارتباطات، استاد سطوح عالی حوزۀ علمیۀ قم
چکیده
یکی از گونه‌های ارتباط غیرکلامی، دست‌بوسی است که در بسیاری از فرهنگ‌های جهان رایج است. این رفتار غیرکلامی در فرهنگ مسلمانان نسبت به اعضای بزرگ‌تر خانواده به‌خصوص والدین و نیز نسبت به حاکمان و مهتران اجتماعی و نیز عالمان دینی انجام می‌گیرد. در این زمینه پیام‌هایی چون قدردانی، ابراز محبت و تعظیم منتقل می‌شود. پرسش پژوهة فرارو این است که با توجه به پیام مندرج در این گونة ارتباطی، حکم فقهی آن چیست؟ حاصل تحلیل فقهی ادله در این مسئله نشان داده است بوسیدن دست مشتمل بر هر کدام از سه پیام یادشده اگر با رعایت سه شرط، پرهیز از محرمات مسلم در ارتباطات جنسیتی، پرهیز از تحقیر خود یا تعظیم نادرست دست‌بوسی‌شونده (بیانگر اطاعت محض و سرسپردگی به افرادی که اطاعت آنان اطاعت خدا نیست) انجام گیرد، حرام نیست و اگر در عناوینی چون اکرام مؤمن و ابراز مودت قرار گیرد، می‌تواند مستحب باشد و اگر ترک آن موجب بی‌حرمتی و اهانت یا اذیت و دل‌شکستگی مؤمنی که دست‌بوسی او متعارف است (مانند والدین) باشد، حرام است.
کلیدواژه‌ها
ارتباطات غیرکلامی؛ آغاز ارتباط؛ اکرام در آغاز ارتباط؛ تعظیم در آغاز ارتباط؛ دست‌بوسی؛ فقه ارتباطات؛ فقه ارتباطات غیرکلامی
عنوان مقاله [English]
Hand Kissing from the Perspective of Non-Verbal Communication Jurisprudence
نویسندگان [English]
Mostafa Hamadani
Fourth Level of Islamic Seminary; Ph.D in Culture and Communication; Teacher of Advanced Level of Qom Islamic Seminary
چکیده [English]
Hand kissing is one of non-verbal communications being common in most of cultures throughout the world. This non-verbal communication is performed in Muslim societies for older family members especially parents, rulers, social dignitaries, and religious scholars. The messages conveyed in this type of communication include the expression of gratitude, love, and obeisance. Considering the messages hidden in this kind of communication, a question raised in this paper as to what is the jurisprudential ruling of this behavior. In this case, jurisprudential analysis comes to this conclusion that hand kissing, carrying each of three above–mentioned messages, is not religiously illegal, if three following conditions are fulfilled: (a) it does not include certain Muslim prohibitions related to forbidden sexual desires, (b) it does not lead to people’s humiliation, and (c) it does not show pure obedience which God, prophets, and infallible ones deserve. If hand kissing is practiced for expression of cordiality and esteem of the believers, it can be recommended. Furthermore, it can be religiously unlawful if its omission leads to harassment, humiliation, or braking the heart of the believers that kissing their hands is conventional.
کلیدواژه‌ها [English]
Initiation of Communication, Hand Kissing, Non-Verbal Communication, Communication Jurisprudence, Non-Verbal Communication Jurisprudence, Obeisance at the Beginning of Communication, Esteem at the Beginning of Communication
مراجع
ـ قرآن کریم.

  1. ابن‌اثیر، علی بن أبی‌الکرم (1409ق). أسدالغابة، بیروت: دارالفکر.
  2. ابن‌حجر عسقلانی، أحمد بن علی (1415ق). الإصابة، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  3. ---------------------- (1379ق). فتح‌الباری، بیروت: دارالمعرفة.
  4. ابن‌قولویه، جعفر بن محمد (1398ق). کامل‌الزیارات، نجف اشرف: چ اول، دارالمرتضویة.
  5. أبوداود، سلیمان بن الأشعث (بی‌تا). سنن أبی‌داود، بیروت: المکتبة العصریة.
  6. انوشه، سید محمود (1393). ارتباط غیرکلامی (زبان بدن)، چ اول، تهران: انتشارات اندیشۀ جوان.
  7. بهجت، محمدتقی (1428ق). استفتاءات، چ اول، قم: دفتر حضرت آیة‌الله بهجت.
  8. بهبهانی، محمدباقر (1417ق). حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، چ اول، قم: مؤسسة العلامة البهبهانی.
  9. ------------- (1424ق). مصابیح‌الظلام، چ اول، قم: مؤسسة العلامة البهبهانی.
  10. تبریزی، جواد بن‌علی (بی‌تا). استفتاءات جدید، قم: نشر سرور، اول.
  11. ------------------ (1427ق). صراط‌النجاة، چ اول، قم: دارالصدیقة الشهیدة.
  12. ترمذی، محمد بن عیسی (1998م). سنن الترمذی، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  13. تری یاندیس، هری.س (1388). فرهنگ و رفتار اجتماعی، جامعه‌شناسان، ترجمۀ نصرت فتی.
  14. حائری حسینی، سید کاظم (بی‌تا). الفتاوی‌المنتخبة، چ اول، قم: دارالتفسیر.
  15. -------------------- (1425ق). المرجعیة و القیادة، چ سوم، قم: دارالتفسیر.
  16. حر عاملی، محمد بن‌حسن (1409ق). وسائل‌الشیعة، چ اول، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  17. حرانی، حسن بن علی (1404ق). تحف‌العقول، چ دوم، قم: انتشارات اسلامی.
  18. خطیب بغدادی، أحمد بن علی (1422ق). تاریخ بغداد، چ اول، بیروت: دارالغرب الإسلامی.
  19. خویی، سید ابوالقاسم (1372). معجم رجال‌الحدیث، قم: مرکز نشر الثقافۀ.
  20. رجایی‌نژاد، محمد؛ فاضل قانع،حمید (1395). «تحلیل اجتماعی رفتار دست‌بوسی در دوران حضور ائمۀ اطهار(ع)»، مجلة پژوهی پژوهشنامۀ امامیه، دورۀ 2، ش 3، ص 106–
  21. ریچموند ویرجیناپی، جیمز سی مک کروسکی (1388). رفتار غیرکلامی، ترجمۀ فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالل پور، زیر نظر دکتر غلامرضا آذری، تهران: دانژه.
  22. زمخشری محمود (1407ق). الکشاف، چ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
  23. زنجانی، سید موسی (1419ق). کتاب نکاح، چ اول، قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز.
  24. سبزواری، محمدباقر (1423ق). کفایةالأحکام، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  25. شهید اول، محمد بن‌مکی (1417ق). الدروس‌الشرعیة، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  26. ---------------- (1417ق). القواعد و الفوائد، چ اول، قم: کتابفروشی مفید.
  27. شیخ طوسی، محمد بن‌حسن (1414ق). الأمالی، چ اول، قم: دارالثقافة.
  28. -------------------- (1373). رجال الطوسی، چ سوم، قم: انتشارات اسلامی.
  29. ------------------- (1420ق). فهرست کتب الشیعة، چ اول، قم: مکتبة الطباطبائی.
  30. صدر، محمدباقر (بی‌تا). التفسیر الموضوعی و التفسیر التجزیئی، بیروت: دارالتعارف.
  31. عیاشی، محمد بن‌مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی، چ اول، تهران: المطبعة العلمیة.
  32. غزالی، ابوحامد محمد (بی‌تا). إحیاءعلوم الدین، چ اول، بیروت: دارالکتاب العربی.
  33. فاکس، سو (1395). آداب معاشرت در محیط کار، ترجمۀ آزیتا زمانی، تهران: هیرمند.
  34. فرهنگی، علی‌اکبر (1395). ارتباطات غیرکلامی، چ اول، تهران: میدانچی.
  35. فیض کاشانی، محمدمحسن (1406ق). الوافی، اصفهان: کتابخانۀ أمیرالمؤمنین(ع).
  36. ------------------ (1417ق). المحجة‌البیضاء، چ چهارم، قم: انتشارات اسلامی.
  37. قرافی، أحمد بن‌إدریس (بی‌تا). الفروق (أنوار البروق فی أنواء الفروق)، بیروت: عالم الکتب.
  38. --------------- (1994م). الذخیرة، چ اول، بیروت: دارالغرب الإسلامی.
  39. کلینی، محمد بن‌یعقوب، (1407ق). الکافی، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  40. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1417ق). دلیل تحریر الوسیلة - الستر و الساتر، چ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
  41. مازندرانی، محمدصالح (1382ق). شرح الکافی-الأصول و الروضة، تهران: المکتبة الإسلامیة.
  42. مجلسی، محمدباقر (1404ق). مرآة العقول، چ دوم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  43. مکارم شیرازی، ناصر (1427ق). الفتاوی‌الجدیدة، چ دوم، قم: انتشارات مدرسه امام علی.
  44. -------------- (1424ق). کتاب النکاح، چ اول، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی.
  45. میرداماد، محمدباقر (1311ق). الرواشح‌السماویة، چ اول، قم: دارالخلافة.
  46. نووی، یحیی بن‌شرف (1428ق). ریاض‌الصالحین، چ اول، بیروت: دارابن‌کثیر.
  47. محسنیان‌راد، مهدی (1385). ارتباط‌شناسی، چ هفتم، تهران: سروش.
  48. فرهنگی، علی‌اکبر (1395). ارتباطات غیرکلامی، چ اول، تهران: میدانچی. .
  49. میلر، جرالد ر، (1389). ارتباط کلامی، ترجمۀ علی ذکاوتی قراگزلو، چ چهارم، تهران: سروش.
  50. مکی، ابوطالب (1417ق). قوت‌القلوب، چ اول، بیروت: دارالکتب‌العلمیة.
  51. ناعمی، علیمحمد (1389). روان‌شناسی آموزش مهارت‌های ارتباط و زبان، مشهد: آستان قدس.
  52. نایینی، محمدحسین (1411ق). کتاب‌الصلاة، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  53. نجاشی، احمد بن‌علی (1365). رجال النجاشی، چ ششم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  54. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام، چ هفتم، بیروت: دارإحیاء التراث‌العربی.
  55. نراقی، مولی احمد (1415ق). مستندالشیعة، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  56. هارجی، اون؛ ساندرز کریستین؛ دیکسون، دیوید (1390). مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان‌فردی، ترجمۀ مهرداد فیروزبخت و خشایار بیگی، چ پنجم، تهران: رشد.
  57. http://farsi.khamenei.ir (بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیختۀ حوزوی و دانشگاهی 21/2/1392)
 

References

Quran Karim. .(in Arabic)

  1. Aboodawod, soleiman ebn alashas (No Date). Sonann abe dawod, Beiroot: Almaktabat Alacreia. (in Arabic)
  2. Anooshe, seid Mahmood (2014). Ertebatat gheir kalami (zabane badan), Tehran: Entesharat Andeishei javan. (in Persain)
  3. Ayashy, Mohamad ebn Masood (2001). tafseir alayashy. Tehran: Almatbat alelmea. (in Arabic)
  4. Bahgat, Mohamad taghe (2007). Estefaat, Qom: Daftar Aeatollah Bahgat. (in Persain)
  5. Behbahani, Mohamadbagher (1996). Hashiye Magma Alfaedeh va Alborhan, Qom: Mooasese Alalameh Albehbahani. (in Arabic)
  6. Behbahani, Mohamadbagher (2003). Masabih Alzalam. Qom: Mooasese Alalameh Albehbahani. (in Arabic)
  7. Ebn Acir, ali ebn abi alkarim (2008). Asad alghabah, Beirut: Daralfekr. (in Arabic)
  8. Ebn ghuleveh, Gafar ebn Mohamad (2019). Kamel alzearat, Nagaf ashraf: Dav almortazavie. (in Arabic)
  9. Ebn hagar Asghalani, Ahmad ebn ali (1991). Fath albari, Beirut: Dar almarifat. (in Arabic)
  10. Ebn hagar Asghalani, Ahmad ebn ali (1994). Alecabah, Beirut: Dar alkotob alelmea. (in Arabic)
  11. Farhangi, Ali akbar (2016). Ertebatat kher kalami, Tehran: Entesharat medanshi. (in Persain)
  12. ------------------------- (2016). Ertebatat Kher kalamy, Tehran: entesharat Miedanghi (in Persain)
  13. Fax, soo (2016). Adab Moasherat dar Mohit kar, Motargem: Azeta zamani, Tehran: Heirmand. (in Persain)
  14. Feiz Kashani, Mohamad Mohsen (1985). Alvafi, Esfahan: Ketabkhanee Ameralmmenin. (in Arabic)
  15. ----------------------------------------------- (1996). Almahagat Albeza, Qom: Entesharat Eslamie. (in Arabic)
  16. Haiery, Seid Kazem Hoseiny (No Date). Alfatavy Almontakhabat, Qom. (in Arabic)
  17. Haiery, Seid Kazem Hoseiny (2004). Almarjaeih va Algheadah, Qom: Dar altafsir. (in Arabic)
  18. Harani, Hasan ebn ali (1983). Tohaf aloghol, Qom: etesharat eslami. (in Arabic)
  19. Harjie, own; Sanders, Cristian & Dickson, David (1390). Maharathaye Egtemaee Dar Ertebatat Meanfardy, Tehran: Targomeh: Mehrdad Feroozbakht va Khashayar Beige, Rooshd. (in Persain)
  20. http://farsi.khamenei.ir Bayanat dar dedar gamee az Banvan Farhekhte Howzavi va Daneshgahi .(2013). (in Persain)
  21. Huor ameli, Mohamad ebn hasan (1998). Vasael alsheia, Qom: Moassese Al albet. (in Arabic)
  22. Kharafi, Ahmad ebn edris (1994). Alzakhera, Beirut: dar algharb aleslami. (in Arabic)
  23. Kharafi, Ahmad ebn edris (No Date). Alfrookh, alam alkotob. (in Arabic)
  24. Khatib baghdady, Ahmad ebn ali (2001). Tarikh Baghdad, Beirut: dar algharb aleslami. (in Arabic)
  25. Khazali, Abohamedmohamad (No Date). Ehya uloom aldin, Beiroot: Dar Alketab alarabei. (in Arabic)
  26. Khooei, Seid abo alghasem (1993). Mogam Regal alhadis, Qom: Mavkaz nashr alseghafah. (in Arabic)
  27. Koleini, Mohamad ebn eakhob (1986). Alkafi, Tehran: dar Akotob aleslameia. (in Arabic)
  28. Maglesi, Mohamad bakher (1983). Merat alukhol, Tehran: Dar Alkotob aleslameia. (in Arabic)
  29. Makarem Sheirazy, Naser (2006). Alfatavy Alzadedah, Qom: Entesharht Madrese Emam Ali. (in Arabic)
  30. ---------------------------------- (2003). Ketab Alnekah, Qom: Entesharat Msdrese Emam Ali  (in Arabic)
  31. Maki, Abotaleb. (1996). Ghuot Alghloob, Beirut: Dar Alkotob Alelmeia. (in Arabic)
  32. Mazandarani, Mohamad saleh (2003). Sharh Alkafi – Alusol va Alraozat, Tehran: Almactabat aleslameia.  (in Arabic)
  33. Merdamad, Mohamad bakher (1932). Alravasheh Alsamaveia, Qom: Dar Alkhalafah. (in Arabic)
  34. Miller, Gerald (2010). Ertebatat kalami, Motargem: Ali Zekavaty, Kharagazluo, Tehran: Suoroosh. (in Persain)
  35. Mohsenean Rad, Mahdi. (2006). ErtebatShenasy, Tehran: Soruosh. (in Persain)
  36. Naeini, MohamadHosin (1990). Ketab Alsalat, Qom: Daftar Entesharat Eslamei. (in Arabic)
  37. Naemi, Alhmohamad (2010). Rvanshenase Amozesh Maharathaei Ertebat va zaban, Mashhad: Astan Khods. (in Persain)
  38. Najafi, MohamadHasan (1983). Gavaher Alkalam. Biroot: Dar alehea Altras alarabeia (in Arabic)
  39. Najashe, Ahmad ebn ali (1986). Regal Alnagashi,Qom: mooasese Alnashr Aleslami. (in Arabic)
  40. Narakhi, Mola Ahmad (1994). Mostanad alsheia, Qom: Mooasese Al albeit. (in Arabic)
  41. Navavi, eahea ebn Sharaf (2007). Reaz Alsalehen, Beirut: Dar ebn kasir. (in Arabic)
  42. Rajaei nejad, Mohamad va Hamid Fazel ghane (2016). “Tahlel Egtemaei rafter dast boosi dar dooran hozoor Aeimei Athar”, Magale Pjohi pajoheshname Emame, Vol. 2, No. 3, PP 89-106. (in Persain)
  43. Rechmond vergenea pe, gems ce mac ckruosci (2006). rafter Gheir kalami, Motargeman: Fatemeh sadat mosavy va Jela abdallah poor, Tehran: nashr Danjeh. (in Persain)
  44. Sabzevari, Mohamadbakher. (2002). Kefaeat alahkam, Qom: daftar entesharat Eslami. (in Arabic)
  45. Sadr, Mohamad bagher (No Date). Altafser almozoei altagzeni, Beiroot: dar altaearf. (in Arabic)
  46. Seify Mazandarani, Aliakbar (1996). Dalil tahreralvasileh- alsetr va alsater. Tehran: Mooasesh tanzeem va nashr Asar Emam Khomeni. (in Arabic)
  47. Shahid Aval, Mohamad ebn maki (1996). aldroos alshareea, Qom: daftar entesharat Eslami. (in Arabic)
  48. ------------------------------------------- (1996). Alghavaeed va alfvaeed. Qom: Ketab frooshi Mofid. (in Arabic)
  49. Shekh toosi, Mohamad ebn hasan (1993). Alamali, Qom: dar alseghatah. (in Arabic)
  50. -------------------------------------------- (1994). Regal altoosi, Qom: entesharat Eslami. (in Arabic)
  51. ------------------------------------------- (1994). Fehrest kotob alsheia. Qom: Maktabat altabatabaee. (in Arabic)
  52. Tabrize,Javad ebn Ali (2006). serat alnejat, Qom: dar alsedighat alshahidah. (in Persain)
  53. --------------------------- (No Date). Estefaat gadid, Qom: (in Persain)
  54. Temezei, Mohamad ebn eesa (1998). Sonan Al Temezei, Beirut: Dar almaghreb aleslamea. (in Arabic)
  55. Tery yandis, Hary. S. (2009). Farhang va rafter egtemaei,Tehran: Jameishenasan, Tarjomee Nosrat Fati. (in Persain)
  56. Zamakhshary, Mahmood (1986). Alkhashaf, Beiroot:  dar alketab alarabi. (in Arabic)
  57. Zangani, seid moosa (1998). Ketab nechah, Qom: Moosese Pajoheshy Raei pardaz. (in Persain)
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 270
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 188


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب