2استادیار گروه جامعه‌شناسی، پژوهشکده توسعه کالبدی، جهاد دانشگاهی استان کرمانشاه
چکیده
هدف پژوهش، بررسی جامعهشناختی مشاغل غیر رسمی محلات محروم شهر کرمانشاه بوده است. برای بررسی مشاغل غیر رسمی پیمایشی با نمونه 2084 نفری از محلات محروم انجام شده و برای بررسی علل شکلگیری و پیامدهای مثبت و منفی مشاغل غیر رسمی با فعالان مشاغل غیر رسمی مصاحبه بعمل است. نتایج نشان داد درصد مشاغل غیر رسمی در محلات محرومِ چمن (8/80 درصد) ، دره‌دراز (2/72 درصد) باغ ابریشم (6/69 درصد) و جعفرآباد (5/62 درصد) نسبت به بقیۀ محلات، زیاد بوده است. فراوانی مشاغل غیر رسمی کارگر ساختمانی، مسافرکشی و دست‌فروشی بیشتر از بقیه مشاغل بوده است. فعالان مشاغل غیر رسمی، ویژگیهای فردی، اجتماعی و اقتصادی متفاوتی از فعالان مشاغل رسمی دارند و نابرابری اجتماعی، قومی و مذهبی بر شکاف اقتصادی در محلات محروم منطبق شده است. پیامدهای مثبت (فردی، خانوادگی و اجتماعی) مشاغل خانگی زنان، کارگر کشاورزی، کارگر ساده، کارگر ساختمانی و ماهر ساختمانی نسبت به مشاغل ضایعاتی، دست‌فروشی و دامداری بیشتر است.
بنابراین مشاغل ضایعاتی در محلۀ جعفرآباد، دامداری در محلۀ دره‌دراز و دست‌فروشی در محلۀ شاطرآباد با توجه به آسیبهای اجتماعی و اقتصادی برای شاغلان و محلات، نیازمند توجه سیاستگذاران شهری کرمانشاه است. برآیند تحلیل کمّی و کیفی نشان داد که سرریز جمعیتی که در محلات محروم سکنی گزیدهاند از اقتصاد غیر رسمی شهر نهایت استفاده کرده و با خوداشتغالی از درون آسیبهای اقتصادی و اجتماعی تأمین معیشت کرده است. بنابراین اقتصاد غیر رسمی بار عمده تأمین معیشت حداقلی افراد محلات محروم را بر دوش گرفته و نتیجۀ چنین ساختار اقتصادی، پیامدهای ناخواسته اجتماعی و اقتصادی برای فرد، خانواده و جامعه است.
Sociological study of informal occupations in deprived areas of Kermanshah
نویسندگان [English]
Vakil Ahmadi1؛ Bita Hamed2
1Assistant Professor, Department of Sociology, Razi University, Kermanshah
2Department of Sociology, Physical Development Institute, ACECR, Kermanshah, Iran
چکیده [English]
The purpose of this study was to investigate the sociological aspect of informal occupations in deprived areas of Kermanshah city. To investigate informal occupations, a survey of 2084 members from deprived areas was done, and informal occupations activists have been interviewed to investigate the causes of the formation and the positive and negative consequences of informal occupations.
The results showed that the percentage of informal occupations was higher in deprived areas of Chaman (80.8%), Dare Deraz(72.2%), Bagh Abrisham (69.6%) and Jaafarabad (62.5%). The number of informal occupation construction worker, travel, and peddler was higher than the rest. The positive consequences (individual, family, and social) of women housework, farmworker, simple worker, construction worker, and skilled construction worker are greater than waste, peddler and livestock occupations. Therefore, waste occupation in Jafarabad district, livestock farming in Dara Daraz district and peddler occupation in Shatrabad needs attention of Kermanshah city policymakers due to the social and economic harm to employees and the districts. The results of quantitative and qualitative analysis showed that the overflow of population living in deprived areas has mostly used of the informal economy within the city and it has provided self-employment from the economic and social damage. Thus, informal economy is the main burden of providing a living for the people of deprived areas, and such an economic structure leads to the unintended social and economic consequences for the individual, the family, and society
کلیدواژه‌ها [English]
informal economy, Informal occupations, social harms, deprived areas, Kermanshah
مراجع
ابوانوری، اسمعیل، نیکپور، عبدالحامد (1393) . اثر شاخصهای بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران. فصلنامه پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی ایران، سال پنجم (17) : 90-75.
احمدی، اکبر (1381) . برآوردی از اقتصاد سیاه در ایران با استفاده از منطق فازی. پژوهشهای اقتصادی ایران، شماره 10: 146-125.
اسفندیاری، علی‌اصغر و جمال‌منش، آرش (1381) . اقتصاد زیرزمینی و تأثیر آن بر اقتصاد ملی. فصلنامه برنامه‌وبودجه، سال هفتم (77) : 118-81.
اسفندیاری، علی‌اصغر و مهربانی، فاطمه (1385) . بررسی اقتصاد زیرزمینی از دو روش شکاف درآمد- هزینه خانوار و نسبت نقد. پژوهشنامه اقتصادی، شماره 4.
باباحیدر، ساغر (1380) . بررسی و اندازهگیری عوامل مؤثر بر اشتغال در بخش غیر رسمی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، گروه اقتصاد.
بختیاری، صادق و خوب‌خواهی، خجسته (1390) . اشتغال در بازار کار غیر رسمی و عوامل مؤثر بر آن در ایران. فصلنامه جستارهای اقتصادی، سال هشتم (15) .
توماس، جی‌جی، ریسکاویج، رائول و سیستو، وینچنزو (1376) . اقتصاد غیر رسمی، ترجمه: منوچهر نوربخش و کامران سپهری، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
جهاد دانشگاهی استان کرمانشاه (1382) . ارزیابی اجتماعی و اثربخشی برنامه بهسازی شهری شهر کرمانشاه، طرح پژوهشی جهاد دانشگاهی کرمانشاه.
خلعتبری، فیروزه (1369) . اقتصاد زیرزمینی. مجله رونق، سال اول (1) :11-5
دل انگیران، سهراب (1389) . تحلیل وضعیت عمومی، جمعیتی، اشتغال و بیکاری، مورد کاوی سکونتگاههای غیر رسمی جعفرآباد، دولت‌آباد، شاطرآباد و کولی‌آباد. گزارش طرح پژوهشی، طرح بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن.
رنانی، محسن و همکاران (1384) . ساختار اشتغال در بخش غیر رسمی. مجله اقتصادی، شماره 49 و 50: 37-21.
سازمان بینالمللی کار (2002) . کار شایسته و اقتصاد غیر رسمی، مترجم: محمد ضیایی بیگدلی، تهران: انتشارات پژوهشکده امور اقتصادی.
سلیمیفر، مصطفی، کیوانفر، محمد (1389) . اقتصاد غیر رسمی در ایران و اثر تورم بر آن. مجله دانش و توسعه، سال 18 (33) : 26-1.
صامتی، مجید، صامتی، مرتضی و دلائی، علی (1388) . برآورد اقتصاد زیرزمینی در ایران به روش MIMIC. مجله مطالعات اقتصاد بینالملل، شماره 35: 114-89.
صرامی، حسین (1372) . مشاغل غیر رسمی، بیکاری، نهکاری، ناکاری، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.
عرب مازار یزدی، علی (1384) . اقتصاد سیاه در ایران. تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی ایران.
غازی، ایران و همکاران (1392) . تأملی بر اقتصاد غیر رسمی در شهر زابل. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 82.
قلی‌پور، آذر (1389) . تجزیه‌وتحلیل و برآورد اشتغال غیر رسمی شهر خرم‌آباد. پایاننامه کارشناسی ارشد. گروه اقتصاد. دانشگاه رازی.
مرکز آمار ایران (1395) . نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور.
مهندسان مشاور تدبیر شهر. (1382) . مطالعات امکان‌سنجی بهسازی شهرنگر و توانمندسازی اجتماعی شهر کرمانشاه. وزارت مسکن و شهرسازی.
نایب، سعید (1378) . بررسی ساختار بازار کار غیر رسمی شهری ایران. مجموعه مقالات اولین همایش دوسالانه اقتصاد ایران، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
نیازی (1378) . توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی؛ مطالعه موردی محله جعفرآباد. طرح پژوهشی.
Aeroe, A. (1992) . Rethinking Industrialization - From a National to a Local Perspective: A Case Study of the Industrialization Process in Tanzania with Particular Emphasis on the Construction Industry. Project Paper 92. 3, Centre for Development Research, Copenhagen.
Bouev, M (2002) . Official regulations and the shadow economy: A labour market approach, William Davidson institue working paper. No. 524.
Capecchi, V. (1989) . The Informal Economy and the Development of Flexible Specialization in Emilia Romagna, in A. Portes et al. (Eds) the Informal Economy, pp. 189-215. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Castells, M. and A. Portes (1989) . World Underneath: the Origins, Dynamics, and Effects of the Informal Economy’, in A. Portes et al. (Eds) the Informal Economy, pp. 11-37. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Chugh, R. L. & Uppal, J. S. (1986) . Black economy in India, New Dehli: Tata McGraw-Hill Pub. Co.
De Soto, (1989) . The other path: The informal revolution. New York: Harper and Row.
Feige, E. L. (1990) . Defining and estimating underground and informal economies: the new institutional economics approach. World development. 18 (7) : 989-1002.
Granovetter, M. (1985) . Economic action and social structure: The problem of American Journal of Sociology. 91, 481–510.
Hart, K. (1973) . Informal Income Opportunities and Urban Employment in Ghana. Journal of Modern African Studies. 11 (1) 62-89.
Kaufman, D. Johnson, s. and Zoido- Lobaton, P. (1998) . Regulatory Discretionan the unofficial economy, American Economic Review. 88:387-392.
Maloney, W. F. (2004) . Informality Revisited. World Development. 32 (7) 1159-78.
Moser, C. (1978) . Informal sector or petty commodity production: Dualism or dependence in urban development? World Development 6 (September-October) : 1041-1064.
Polanyi, K. ([1944]2001) . The great Boston: Beacon Press.
Rakowski, C. A. (1994) . Convergence & divergence in the informal sector debate: A focus on Latin America. World Development. 22 (4) : 501-516.
Schneider, F. and Enste, D. (2000) . Shadow economics: size, causes and consequences. Journal of economic literature. 38 (1) . 77-114.
Sherifat Olabisi, Yusuff (2011) . A Theoretical Analysis of the Concept of Informal Economy and Informality in Developing Countries. European Journal of Social Sciences. 20 (4) . 624-636.
Smelser, N. , & Swedberg, (2005) . The hand book of economic sociology (2nd Ed. ) . Princeton: Princeton University Press.
Standing, G. and V. Tokman. (1991) . toward social adjustment: Labour market issues in structural adjustment. Geneva: ILO.
Tokman, V. (1978) . Informal – Formal Sector Relationships. CEPAL Review. First half of 1978. 99-134
