تأملی در واژه‌سازی‌های علمی: مطالعۀ موردی «اوولوشن»

ابن معروف، محمدبن عبدالخالق (درگذشته قرن هشتم). (بی‌تا). فرهنگ کنز اللغات عربی به فارسی. انتشارت کتابفروشی مرتضوی، جلد اول.

ابن‌مسکویه، الشیخ الامام ابی علی احمد. (1319ق). الفوز الاصغر. بیروت: المکتبة الاهلیّة.

احمدی، محمدعلی. (1397). گفتمان چپ در ایران (دوره قاجار و پهلوی اول). تهران: انتشارات ققنوس، چاپ دوم.

اِدهم، صبحی. (1327ق/ 1913م). داروه‌نیزم. مَناستِر: بین الملل تجارت مطبعه‌سی، (‌علوم طبیعیه و اجتماعیه کتبخانه‌سی، عدد 2).

ارانی، ت[تقی]. ( 1310ش). سلسله علوم دقیقه 1: تئوری‌های علم (شامل تئوری‌های مهم در علوم طبیعی).تهران: مطبعه سیروس، چاپ اول.

ارانی، ت[تقی]. (1311ش). سلسه علوم دقیقه: اصول علم روح (پسیکولوژی عمومی). تهران: مطبعه سیروس، چاپ اول.

امین، احمد. (2011م). التکامل فی الاسلام. خَرج مصادره و صَحَّحه: علاءالدین الاعلمی، بیروت-لبنان: شرکه الاعلمی للمطبوعات، الطبعه الاولی.

انطون الیاس، الیاس و ادوارد ا. الیاس. (1968م). القاموس العصری عربی-انکلیزی. مصر: المطبعه العصریه، الطبعه التاسعة.

آذرنوش، آذرتاش. ( 1381). فرهنگ معاصر عربی-فارسی. تهران: نشر نی، چاپ دوم.

آشوری، داریوش. ( 1381). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگه، ویراست سوم.

ـــــــــــــــ. (2535[1355ش]). واژگان فلسفه و علوم اجتماعی (برابرنهاده‌های مترجمان و مولفان ایرانی). تهران: انتشارات آگاه، جلد اول.

ـــــــــــــــ . (1357). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.

بدوی، عبدالرحمن. (1984م). موسوعة الفلسفة. الجزء الاول، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات و النشر، الطبعة الاولی.

بریجانیان، ماری. (1390). فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی (انگلیسی-فارسی). ویراستۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.

بوکنر، لودویک. (1354). فلسفه نشوء و ارتقاء یا شرح نظریه داروین در تحول موجودات. ترجمه عربی از شبلی شمیل. ترجمه فارسی علی اصغر حکمت، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول.

بهار، م [محمدتقی]. (1297ش/1336ق/1918م). « مرام ما»، دانشکده، شماره 1، صص 2 و 4.

ـــــــــــــــ. (تیر 1297ش). «انتقادات.» دانشکده، شماره 3، صص 115،118 و 119.

ـــــــــــــــ. (دی ماه 1296ش). «سعدی کیست؟» (انقلاب، تکامل، انحطاط و تاثیر آن در شعر)، نوبهار، سال ششم، شماره 83، شماره مسلسل 323. بازنشر در : بهار و ادب فارسی (مجموعه یکصد مقاله از ملک‌الشعراء بهار)، به‌کوشش محمد گلبن، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، جلد اول، 1351.

ـــــــــــــــ. (1349). سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی. تهران: کتاب‌های پرستو، چاپ سوم، جلد اول.

بهار، ملک‌الشعرا. ( 1363). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران (انقراض قاجاریه). ویرایش مهرداد بهار. تهران: موسسه مطبوعاتی امیرکبیر، چاپ اول.

بهزاد، محمود. (1323). داروین چه میگوید؟ رشت: بی‌نا.

ـــــــــــــــ. ( 1352). داروینیسم و تکامل، محمود بهزاد، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری موسسه فرانکلین، چاپ ششم با تجدید نظر.

بیرونی، ابوریحان. (1352). تحدید الاماکن لتصحیح مسافات المساکن. ترجمۀ احمد آرام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

بی‌نام. ( 1297ش/1918م). سالنامۀ وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، مطبعۀ طهران.

بی‌نام. ( 1328ق/ 1290ش). مرامنامه فرقه سیاسی دموکرات ایران( عامیون)، تبریز: مطبعه امید. چاپ ششم.

بی‌نام. (1370). سیاست و سازمان حزب توده از آغاز تا فروپاشی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های سیاسی، چاپ اول، جلد اول.

بی‌نام. (1882م). «شارلس داروِن». المقتطف، السنه السابعه، الجزء 1، صص 2-6.

بی‌نام. (آبان و آذر 1304). «قانون ضد تکامل.» تعلیم و تربیت، سال اول، شماره 8 و 9، ص 54.

بی‌نام. (خرداد 1304). «تکامل چیست؟»، فرهنگ، سال دوم، شماره 3، صفحه 81.

بی‌نام. (دی ماه 1306). تَقَدُّم [مجله]، شماره 5، دی ماه 1306، ص 290؛ شماره یازده فروردین سال 1308، صفحه 654 .

جرجانی، میرسیدشریف. (1333ش). ترجُمان القرآن. ترتیب داده عادل بن علی بن عادل الحافظ. به‌کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: بی‌نا، چاپخانه حیدری.

الجسر، حسین افندی، (1322ق). الرسالة الحمیدیة فی حقیقة الدیانة الاسلامیة و حَقّیة الشریعة المحمدیة. مصر: مطبعة الحمیدیة المصریة.

جمشید، ا. (خرداد 1314). «تکامل موجودات زنده.» دنیا، شماره‌های 10-12، صص 377-382.

حسینی[اسدآبادی]، جمال‌الدین. (1298ق). حقیقت مذهب نیچری و بیان حال نیچریان. ممبی [بمبئی]: به سرمایه محمدحسن صاحب تاجر کازرونی.

حصیرزاده، محمد الیف. (1344ق). ارشادالغاوین بِرَد نظریه فیلسوف داروین. (نسخه خطی به زبان ترکی عثمانی).

حکمت، علی‌اصغر. (بهمن و اسفند 1306). «هربرت اسپنسر(1820-1903م).» تعلیم و تربیت، سال سوم، شماره 11 و 12.

حنیفی، الف. (1357). تکامل (راه کمال)، کتاب دوم ایدئولوژی [سازمان مجاهدین خلق]. تهران: انتشارات طلوع.

الحورانی، ابراهیم. (1884م). مناهِج الحُکَما فی نَفی النشوء و الارتقاء ای ابطال مذهب دَروین و اصول الفلاسفه المادیین. بیروت: بی‌نا.

خارقانی، سیداسدالله. ( 1338ق/ 1299ش). تنقید مقاله دارونیستها. طهران: مطبعه فرهنگ-وطن.

خسروپناه، محمدحسین. ( 1396). جمعیت فرهنگ رشت (1310-1296شمسی). تهران: نشر شیرازه، چاپ اول.

دارورین، [چارلز]. ( 1351). بنیاد انواع بوسیله انتخاب طبیعی یا کشمکش و نبرد برای زیستن. ترجمه عباس شوقی. تهران: انتشارات ابن سینا.

داروین، تشارلز. (1971م). اصل الانواع. ترجمه اسماعیل مظهر. بیروت-بغداد: مکتبة النهضة.

داروین، چارلز. ( 1357). منشا انواع. ترجمه نورالدین فرهیخته، تهران: انتشارات شبگیر، چاپ اول.

داروین، چالز[چارلز] روبرت. (فروردین 1318ش). بنیاد انواع بوسیله انتخاب طبیعی یا تنازع بقا در عالم طبیعت. تهران: چاپخانه و کتابخانه مرکزی.

دهار، قاضی خان بدر محمد. (1349). دستورالاخوان. تصحیح سعید نجفی اسداللهی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول، جلد اول.

رازی، شهمردان بن ابی الخیر. (1382). روضة المنجّمین. تصحیح جلیل اخوان زنجانی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ اول.

رجائی، عبدالمهدی. (بهار 1380). «معرفی، نقد و بررسی روزنامه فرهنگ اصفهان.» رسانه، سال دوازدهم، شماره اول، ص 103.

رجوی، مسعود. ( زمستان 1358). تبیین جهان (قواعد و مفهوم تکامل،3) آموزشهای ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق ایران. تهران: انتشارات سازمان مجاهدین خلق ایران.

رسول‌زاده، محمدامین (مدیرمسئول). (1324ق/1906م/1285ش). تکامل[روزنامه]، روزنامه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ادبی، ترکی آذربایجانی.

رودز، فرانک اچ.تی. (2535[1355]). تکامل. ترجمۀ محمود بهزاد. تهران: انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی.

ریدلی، مارک. ( 1391). تکامل. ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول.

زیادات، عادل. ( 1396). مواجهه با داروین (نخستین برخوردها با نظریه تکامل در شرق مسیحی و اسلامی). ترجمه و پژوهش امیرمحمد گمینی، تهران: نشر کرگدن، چاپ اول.

سامی، ش. (1322ق/1905م). رَسملی قاموس فرانسوی، فرانسزجَه‌دَن ترکجه‌یه لغت کتابی. استانبول: (مهران مطبعه‌سی)، دُردُنجی طبعی.

سراج (سید سراج)، سید/میر علی‌اکبر. (1339ق/1299ش). تکامل[روزنامه] ، سیاسی، ادبی و اخلاقی. تبریز: مطبعه امید.

سروش، عبدالکریم. ( 1358). دانش و ارزش. تهران: انتشارات یاران، چاپ دوم.

شمیل، شبلی. (1884م). تَعریبُ لِشَرح بُخنِر علی مذهب داروین فی انتقال الانواع و ظُهور العالم العضوی و اطلاق ذلک علی الانسان. مصر: مطبعة جریدة المحروسة بالاسکندریة.

شومر، توفیق. (2010م). «النشوء و الارتقاء فی المقتطف.» مجلة جامعة دمشق، المجلد 26، العدد الثالث و الرابع، صص 707-745.

شیرازی، صدرالدین محمد. (بی‌تا). الحِکمة المُتعالیة فی الاَسفار العقلیة الاربعة. المجلد الخامس، بیروت، لبنان: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.

صدیق، عیسی. (بهار 1297). «علم النفس.» مجله اصول تعلیمات، شماره 6،صفحه3.

صمدی، هادی. (بهار و تابستان 1395). «رویکردی طبیعت‌گرایانه به تاریخ‌نگاری علم: مطالعه‌ی موردی داروین.» تاریخ علم، ش 20، 59-78.

طبری، احسان. (1358). بنیاد آموزش انقلابی (درس‌نامه برای نوآموزان مارکسیسم-لنینیسم). تهران: انتشارات حزب توده ایران.

فرامرزی، احمد. (شهریور و مهر 1305). «اخوان الصفاء.» ارمغان، دورۀ هفتم، شماره 6 و 7، صص 351-355.

فروغی، محمدعلی (1320ش). سیر حکمت در اروپا. تهران: چاپخانه بانک ملی، جلد سوم (از آغاز سدۀ نوزدهم میلادی تا زمان حاضر)، چاپ اول (چاپ دوم، تهران: بنگاه مطبوعاتی صفیعلیشاه، سه جلد در یک مجلد، 1333ش.)

ـــــــــــــــ. (1306ش). اندیشۀ دور و دراز. استانبول: آمدی مطبعه‌سی.

اوژه، گانتر. (1357). تکامل. ترجمۀ محمد فرهت و روح‌الله صبحیان. [مشهد]: دانشگاه فردوسی مشهد.

فرهیخته، نورالدین. (فروردین 1380). «وحدت منطق و دیالکتیک و فرضیه شناخت.» اندیشه، شماره1، صص29-38.

قاسمی، سیدفرید. (1398). روزنامه‌ها و مجله‌های کمیاب دانشگاه تهران (موجودی کتابخانه مرکزی، مرکز اسناد و تامین منابع علمی). تهران: نشر مورخ با همکاری کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، چاپ اول.

قاضی، احمد [تقی ارانی]. (اردیبهشت 1314). «عرفان و اصول مادی»(3)، دنیا، شماره 4، صص 109-127؛ بازنشر در : عرفان و اصول مادی، تهران: چاپخانه توده ایران، 1322.

 قاضی، احمد [تقی ارانی]. (اسفند 1312). «تکامل، تبعیت به محیط و ارث.» دنیا، شماره 2، صص 37-43.

قاضی، احمد [تقی ارانی]. (آذر 1313). «ماتریالیسم دیالکتیک» (3)، دنیا، شماره 8؛ بازنشر در: ماتریالیسم دیالکتیک، تقی ارانی، با مقدمه احسان طبری، بی‌تا، بی‌نا، صص 11 و 52.

قریب، عبدالکریم ( مردد و شهریور 1360). «درباره تکامل.» هدهد، سال سوم، شماره سوم و چهارم، صص291-298.

قیِّم، عبدالنبی. (1390). فرهنگ معاصر عربی-فارسی. تهران: فرهنگ معاصر، چاپ دهم.

کاپلستون، فردریک. (1367). تاریخ فلسفه (جلد هفتم از فیشته تا نیچه). ترجمه دایوش آشوری. تهران: انتشارات سروش، چاپ اول.

کیا، صادق. (مهر 1348). «سرکرده، سردار و سرکار.» مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال هفدهم، شماره دوم، ص 226.

لوبون، گوستاو. (1907م). روح الاقوام. ترجمه عبدالله جُودَت، مصر: مطبعه اجتهاد.

المارونی، جرجس فرج صفیر. (1890م). کتاب فی اصل الانسان و الکائنات دَحضاً لِمذهب التَحَوُّل و رَداً علی الدُکتور شُمیل الذی عَرَّب شرح بُخنر علی مذهب دَروین. بیروت: مطبعة الاباء الیَسوعیین.

الموسوی النوری، محمد. (بی‌تا). مع نظریة التَطَوُر (نقد منطقی رصین لِهذه النظریة التی تتناول اصل البشریة و جمیع الاحیاء). کربلاء: موسسه الاعلمی للمطبوعات( مطبعة اهل البیت).

میانداری، حسن. (بهار و تابستان 1388). «اخوان الصفا، ابن مسکویه، بیرونی و نظریه تکامل زیستی.» متافیزیک، ش 1 و 2، صص 25-46.

میرهادی، امین. (1321ش). تکامل تدریجی موجودات زنده (مطابق برنامه وزارت فرهنگ برای سال ششم شعبه طبیعی). طهران: بی‌نا.

نجدت، اِدهِم. ( 1329ق). تکامل و قانونلَری. ایستانبول: مطبعه اجتهاد.

النجفی الاصفهانی، ابی المجد الشیخ محمد الرضا. (1389). نقد فلسفة دارون. تحقیق حامد ناجی الاصفهانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، چاپ اول.

هوشیار، محمدباقر. (مهر 1332). «تکامل.» مجله دانشکده ادبیات، سال اول، شماره 1، صص 69-98.

Bowler, P. J. (1986). Theories of Human Evolution. A Century of Debate, 1844-1944. Johns Hopkins University Press, 701 West 40th St., Suite 275, Baltimore, MD 21211.

Curtis, Helena and Barnes, N. Sue, Biology, 5th ed. 1989 Worth Publishers, p.974

Darwin, Charles. (1958). The origin of species by means of natural selection or the preservation of favoured races in the struggle for life. Introduction by sir Julian Huxley; A mentor book.

Dawkins, Richard (1999). The Extended Phenotype (Daniel Dennett prefaced ed.). Oxford University Press.

Dobzhansky, T. (2013). Nothing in biology makes sense except in the light of evolution. The american biology teacher, 75(2), 87-91.

Endler, John. (1986). Natural Selection in the Wild, Princeton, NJ: Princeton University Press.

Futuyma, Douglas J. (2005). Evolution, Sunderland, MA: Sinauer Associates

http://www.talkorigins.org/faqs/evolution-definition.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Human_microbiome

https://www.apa.org/pubs/journals/releases/psp-pspa0000076.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23829164

Johnson, N. A., Lahti, D. C., & Blumstein, D. T. (2012)." Combating the assumption of evolutionary progress:

lessons from the decay and loss of traits". Evolution: Education and outreach, 5(1), 128-138.

Mayr, E. (1982). The growth of biological thought: Diversity, evolution, and inheritance. Harvard University Press.

Meek Lange, Margaret, "Progress", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2021 Edition), Edward N. Zalta (ed.), forthcoming URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2021/entries/progress/>.

Millstein, Roberta L., "Evolution", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2019 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/evolution/>.

Radick, G. (2003). "Is the theory of natural selection independent of its history". The Cambridge Companion to Darwin, 143-167.

Ramachandran, V.S. & Hubbard, E.M. (2001). "Synaesthesia: A window into perception, thought and language". Journal of Consciousness Studies. 8 (12): 3–34.

Rasmussen, D. C. (2006). Does" bettering our condition" really make us better off? Adam Smith on progress and happiness. American Political Science Review, 309-318.

Rigato, E., & Minelli, A. (2013). The great chain of being is still here. Evolution: Education and Outreach, 6(1), 1-6.

Rousseau, J. J. (1999). Discourse on the Origin of Inequality. Oxford University Press, USA.

Ruse, M. (2009). Monad to man: the concept of progress in evolutionary biology. Harvard University Press.

Sayers, S. (2020). Marx and Progress. International Critical Thought, 10(1), 18-33.

Schopf, J. William (29 June 2006). "Fossil evidence of Archaean life"‌, Philosophical Transactions of the Royal Society B 361 (1470): 869–885.

Shanahan, T. (1999). "Evolutionary progress from Darwin to Dawkins". Endeavour, 23(4), 171-174.

Shanahan, T. (2001). "Methodological and contextual factors in the Dawkins/Gould dispute over evolutionary progress". Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, 32(1), 127-151.

Sidhu, David M.; Pexman, Penny M. (2015-05-27). "What's in a Name? Sound Symbolism and Gender in First Names". PLOS ONE.

Simpson, G. G. (1974)." The concept of progress in organic evolution". Social Research, 28-51.

Weber, M. (2001). "Determinism, realism, and probability in evolutionary theory". Philosophy of Science, 68(S3), S213-S224.