فردوسی, عباس, نادی, زینب, نادی, محمدمیثم. (1400). بررسی جایگاه و نوع دموکراسی در پارادایم سیاسی روشنفکران ایرانی و مقایسۀ آن با اصول دموکراسی غربی (مطالعۀ موردی شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش). , 28(1), 281-322. doi: 10.22059/jsr.2021.84526
عباس فردوسی; زینب نادی; محمدمیثم نادی. "بررسی جایگاه و نوع دموکراسی در پارادایم سیاسی روشنفکران ایرانی و مقایسۀ آن با اصول دموکراسی غربی (مطالعۀ موردی شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش)". , 28, 1, 1400, 281-322. doi: 10.22059/jsr.2021.84526
فردوسی, عباس, نادی, زینب, نادی, محمدمیثم. (1400). 'بررسی جایگاه و نوع دموکراسی در پارادایم سیاسی روشنفکران ایرانی و مقایسۀ آن با اصول دموکراسی غربی (مطالعۀ موردی شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش)', , 28(1), pp. 281-322. doi: 10.22059/jsr.2021.84526
فردوسی, عباس, نادی, زینب, نادی, محمدمیثم. بررسی جایگاه و نوع دموکراسی در پارادایم سیاسی روشنفکران ایرانی و مقایسۀ آن با اصول دموکراسی غربی (مطالعۀ موردی شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش). , 1400; 28(1): 281-322. doi: 10.22059/jsr.2021.84526
بررسی جایگاه و نوع دموکراسی در پارادایم سیاسی روشنفکران ایرانی و مقایسۀ آن با اصول دموکراسی غربی (مطالعۀ موردی شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش)
1عضو هیات علمی ،گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور ،ایران
2دانشجوی دکترای علوم اجتماعی دانشگاه تهران
3دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی
چکیده
به طور موثق از پیش از انقلاب مشروطه تا به امروز دموکراسی‌خواهی و مباحث پیرامون آن یکی از مهم‌ترین مسائل نظری، اجتماعی و سیاسی در ایران محسوب می‌شود، چنانکه می‌توان یکی از ریشه‌ها و زمینه‌های جنبش‌های اجتماعی دو قرن اخیر را پیرامون این اصطلاح جستجو کرد، اصطلاحی که بین جریان‌های فکری و نظری مختلف مناقشه‌ها و بحث‌های زیادی را پی افکنده؛ این مقاله در صدد آن است تا با روش تحلیل گفتمان و با استمداد از رهیافت پارادایمی به مناسبات میان حکومت، دین و دموکراسی از دیدگاه چهار نظریه‌پرداز و روشنفکر ایرانی اعم از شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش بپردازد و در نهایت جایگاه و نوع دموکراسی را در پارادایم سیاسی این روشنفکران بازشناسی کند. یافته‌های حاصل ازپژوهش حاکی از آن است که دموکراسی و نوع حکومت و ارتباط و نسبت‌های آنها با دین در پاردایم سیاسی روشنفکران اگرچه در برخی موارد دارای شباهت‌هایی با یکدیگر است، اما با توجه به دلالت‌های تبیینی، معرفتی و هنجاری در رهیافت پارادایمی، تفاوت‌ها به اندازه‌ای است که عامل ارائه انواع دموکراسی و شکل گیری انواع حکومت‌ها گردیده. مقایسه پارادایم سیاسی برخی روشنفکران با اصول دموکراسی در غرب نیز حکایت از فزونی یافتن تفاوت‌ها نسبت به تشابهات دارد.
Studying the place and kind of democracy in political paradigm of Iranian intellectuals and comparing it with principles of the west democracy
(Case study: Shariati, Bazargan, Motahari, Soroush)
نویسندگان [English]
Abbas Ferdosi1؛ Zaynab nadi2؛ MohammadMeysam Nadi3
1.
2Tehran univercity .Islamic social saienc group
3.
چکیده [English]
Certainly, democratism and related arguments have been considered as the most important theoretical, social and political matters in Iran from constitution revolution up to now; as this phrase can be searched for the bases and fields of social movements through two recent centuries. The phrase that has been followed by many disputes and arguments among several mental and theoretical courses. This paper tries to study basic and famous works of four Iranian intellectuals including Shariati (Nation and Imamat), Bazargan (Prophetic mission and ideology, outskirts of religion and policy), Motahari (Completion of prophetship, Imamat and leadership) and Soroush (theoretical contraction and expansion of religion) and finally recognizes place and kind of democracy in political paradigm of these intellectuals. Results of the research showed devisable differences between democracy and type of government with religion in political paradigm of these intellectuals regarding explanatory, wise and normal implications’ which lead to talk about several types of democracy and to believe shaping several types of governments in thoughts of them.
کلیدواژه‌ها [English]
democracy, government, religion, political paradigm, Iranian intellectuals, west democracy
مراجع
اسناد نهضت آزادی ایران (1361) صفحاتی از تاریخ معاصر جریان تأسیس نهضت آزادی ایران، ج 1.
اشتراوس، لئو (1381) فلسفۀ سیاسی، فرهنگ رجایی، تهران: شرکت انتشارت علمی و فرهنگی.
امام جمعه زاده، سید جواد و حسین روحانی (1384) مجلۀ علوم اجتماعی فردوسی مشهد، شمارۀ 9.
آربلاستر، آنتونی (1391)،ظهور و سقراط لیبرالیسم غرب، ترجمۀ عباس مخبر، نشر مرکز.
آربلاستر، آنتونی (1385) دمکراسی، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: انتشارات آشتیان، چاپ دوم.
بازرگان، مهدی (1343) بعثت و ایدئولوژی، شرکت انتشارت قلم.
بازرگان، مهدی (1355) مرز میان دین و سیاست، شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، مهدی (1357) سازگاری ایرانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، مهدی (1385) مدافعات در دادگاه بدوی و تجدیدنظر نظامی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
باقری دولت‌آبادی، علی ومحمدرضا سنگ‌سفیدی (1389) نقش انگاره‌های دینی در سیاست: عرضی یا ماهوی، پژوهش حقوق، شمارۀ 29.
بشریه، حسین (1380) درس‌های دموکراسی برای همه، تهران: چاپ مؤسسه پژوهش نگاه معاصر.
بشیر، حسن (1385) تحلیل گفتمان دریچه‌ای برای کشف ناگفته‌ها، تهران، دانشگاه امام صادق.
تاجیک، محمدرضا (1383) گفتمان، پاد گفتمان و سیاست، تهران: مؤسسه توسعۀ علوم انسانی.
تاجیک، محمدرضا (1379) گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران، انتشارات فرهنگ.
ثقفی، مراد (1386) گذار از کویر؛ روشنفکران ایران پس از انقلاب اسلامی، بازتاب اندیشه، شمارۀ 17.
جونز، و. ت. (1376) خداوندان اندیشۀ سیاسی، ترجمۀ علی رامین، ج دوم، قسمت اول، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم.
جهانبخش، فروغ (1383) اسلام، دموکراسی و نوگرایی دینی در ایران؛ از بازرگان تا سروش، جلیل پروین، تهران: گام نو.
حسینی، سعید، شجاع احمدوند و محمدجواد غلامرضا کاشی (1387) مبانی فکری دموکراسی متعهد در اندیشۀ شریعتی، تهران: علامه طباطبایی.
دانل، مک (1380) مقدمه‌ای بر نظریة گفتمان، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
روشن، امیر (1375) آزادی و واکنش دو اندیشه‌گر احیاء تفکر مذهبی در ایران معاصر؛ دکتر علی شریعتی و استاد مرتضی مطهری، پایان‌نامه فوق لیسانس علوم سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس.
زرشناس، شهریار (1387) دربارۀ دموکراسی، تهران: کتاب صبح.
زیباکلام، صادق (1384) از دموکراسی تا مردم‌سالاری دینی: نگرشی بر اندیشۀ سیاسی شریعتی و زمانۀ او، تهران: روزنه.
زیباکلام، صادق (1383) از دموکراسی تا مردم‌سالاری دینی، تهران: روزنه.
سرپرست سادات، سیدابراهیم (1394) الگوشناسی و بازشناسی انتقادی دموکراسی نزد جریان ایرانی متمایل به لیبرالیسم در دورۀ جمهوری اسلامی، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، شمارۀ 4.
سرپرست سادات، سید ابراهیم (1394) دموکراسی اصولی در آرای استاد مطهری، پژوهش‌های راهبردی سیاست، شمارۀ 18.
سروش، عبدالکریم (1373) قبض و بسط تئوریک شریعت: نظریۀ تکامل معرفت دینی، تهران: صراط، چاپ سوم.
سروش، عبدالکریم (1374) تحلیل مفهوم حکومت دینی، کیان، سال ششم، شمارۀ 32.
سروش، عبدالکریم (1377) مدارا و مدیریت، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم (الف 1388) تفرج صنع: گفتارهایی در اخلاق، صنعت و علم انسانی، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم (ب 1388) فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران: صراط.
شریعتی، علی (1357) امت و امامت، تهران: انتشارت قلم.
شریعتی، علی (1361) گرایش‌های سیاسی در قرون معاصر، مجموعۀ آثار ج 12، تهران: حسینیه ارشاد.
شریعتی، علی (الف 1382) تشیع علوی و تشیع صفوی، تهران: نشر چاپخش.
شریعتی، علی (ب 1382) علی، مجموعۀ آثار ج 26، تهران: آمون.
عطارزاده، مجتبی و مهدی راستی (1397) شورا و دموکراسی در اندیشۀ سیاسی معاصر شیعه، رهیافت انقلاب، شمارۀ 27.
عمادی، عباس، ابوالفضل شکوری و مسعود غفاری (1388) اسلام و دموکراسی از دیدگاه سروش، دانشگاه تربیت مدرس.
غفاری، مسعود و علی محمدزاده (1385) مجلۀ پژوهش حقوق عمومی، شمارۀ 20.
غفاری مسعود و علی محمدزاده (1385) حکومت در اندیشۀ سیاسی مهدی بازرگان، فصلنامۀ حقوق و سیاست، شمارۀ 20.
قزلسلفی، محمدتقی، پونه قاسم‌پور و مهرداد خرم‌نصر (1396) بررسی رابطۀ دین و دموکراسی در نواندیشی دینی؛ مطالعۀ موردی مهدی بازرگان، فصلنامۀ علوم سیاسی، شمارۀ 40.
- Laclau, E. and Mouffe, C., Recasting marxism in James martin (2002): Antonio Gramsci, critical Assesment of leading Political philosophers (2002) Voutledge. P 140.
