1استادیار گروه آموزشی حقوق دانشگاه پیام نور استان تهران، تهران، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
آزمایش سلاح‌های هسته‌ای در فضا از علل ایجاد آلودگی زیست‌محیطی در فضای ماورای جو و به‌تبع آن کرۀ زمین است. مادۀ 9 عهدنامۀ فضای ماورای جو (1967) بر جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست زمین از طریق ورود مواد فرازمینی تصریح کرده است، لکن مادۀ 4 این عهدنامه فقط استقرار سلاح‌های کشتار جمعی در فضا را منع کرده و قاعده‌ای دربارۀ منع آزمایش سلاح‌های هسته‌ای ندارد. البته عهدنامۀ منع محدود آزمایش‌ها (1963)، آزمایش هر گونه سلاح هسته‌ای را در فضا منع کرده است، امافاقد هرگونه مقرراتی برای راستی‌آزمایی است. عهدنامۀ منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای هم ممنوعیت آزمایش انفجارهای هسته‌ای در همۀ محیط‌ها را پیش‌بینی کرده، ولی تاکنون لازم‌الاجرا نشده است. این مقاله با بهره‌مندی از روش توصیفی- تحلیلی مبادرت به بررسی تعهدات دولت‌ها طبق اسناد فضایی، محیط‌زیستی و هسته‌ای هنگام انجام آزمایش سلاح هسته‌ای در فضا می‌کند. با توجه به منافع متفاوت و متنوع کشورهای دارای توانمندی انجام این آزمایش‌ها، اصلاح اسناد فضایی موجود قابل تصور نیست. از همین رو به‌نظر می‌رسد، می‌توان از شیوۀ اتخاذی در عهدنامۀ قطب جنوب بهره برد و دستورالعمل رفتاری زیست‌محیطی در قالب پروتکل الحاقی لازم‌الاجرا را تدوین و به عهدنامۀ فضای ماورای جو ضمیمه کرد.
The Legal Challenges of Preventing Environmental Pollution Caused by Nuclear Weapons Testing in Outer Space
نویسندگان [English]
Soheyla Kosha1؛ Faramarz Zare Arand2
1Assistant Professor of Payame Noor University, Tehran, Iran
2MSc in International Law, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Testing nuclear weapons can be a cause of environmental pollution in the outer space and consequently the Earth. Article 9 of the 1967 Outer Space Treaty stipulates that the environment of the Earth should not be polluted resulting from the introduction of extraterrestrial matter but Article 4 of this treaty only prohibits the deployment of weapons of mass destruction in space and has no rules for banning nuclear weapons testing. Despite the prohibition of nuclear weapons testing in outer space by the 1963 Nuclear Test-Ban Treaty, it lacks verification mechanisms. The Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty prohibits nuclear testing and nuclear explosions in all environments, but has not yet entered into force. This article by using a descriptive-analytical method analyzes outer space, environmental and nuclear instruments to establish the obligations of states when testing nuclear weapons in the outer space. Given the diverse interests of states capable of conducting these tests, modifying current legal instruments on the outer space is unattainable. Therefore, it seems that the method adopted in the 1959 Antarctic Treaty can be used and an Additional Protocol including environmental behavioral guidelines can be annexed to the Outer Space Treaty .
کلیدواژه‌ها [English]
pollution, international space law, nuclear weapons, the environment, the Antarctic Treaty
مراجع
فارسی
الف) کتاب‌ها
امین‌زاده، الهام (1391)، حقوق بین‌الملل فضا عهدنامۀ فضای ماورای جو، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
امین‌زاده الهام؛ علاقه‌بند حسینی، یوسف؛ سعیدی، محمد (1397)، حقوق بین‌الملل فضا کنوانسیون مسئولیت و موافقت‌نامۀ ماه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خسروی، مجید (1381)، هوا و فضا از دیدگاه حقوقی، چ اول، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
ساعد، نادر (1387)، ،مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات انرژی هسته‌ای، تهران: خرسندی
ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1388)، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: گنج دانش.
طلایی، فرهاد (1380)، مجموعه معاهدات سازمان ملل متحد در زمینۀ فضای ماورای جو، چ اول، شیراز: کوشامهر.
کوشا، سهیلا (1389)، چالش‌های حقوقی پیشگیری و مقابله با تروریسم هسته‌ای، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
کیس، الکساندر؛ پیتراچ، سند؛ وینفراید، لانگ (1379)، حقوق محیط زیست، ترجمۀ محمدحسین حبیبی، ج 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مرادی، حسن (1392)، حقوق محیط زیست بین‌الملل، ج 1، تهران: میزان.
مقتدر، هوشنگ (1372)، حقوق بین‌الملل عمومی، چ اول، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
نژندی‌منش، هیبت‌الله؛ بابایی، یوسف؛ یعقوبی، اسماعیل (1394)، مجموعه اسناد حقوق بین‌الملل فضایی، تهران: خرسندی.
نواده توپچی، حسین (1390)، حقوق بین‌الملل فضا، چ اول، تهران: خرسندی.
والاس، ربکا (1382)، حقوق بین‌الملل، ترجمۀ زمانی سید قاسم و بهراملو مهناز، چ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانشپ
محمودی، سید هادی (1397)، حقوق بین‌الملل فضایی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
ب) مقالات
البرزی‌ورکی، مسعود (1383)، «نقد و بررسی نظر مشورتی دیوان بین‌الملل دادگستری راجع به تهدید یا توسل به سلاح‌های هسته‌ای»،مجلۀ حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی ج. ا.ا، ش 31، ص 87-5.
پورهاشمی، سید عباس؛ دبیری، فرهاد؛ خلعتبری، یلدا؛ زارعی، سحر (1395)، «شکل‌گیری و توسعه مفهوم حقوق نسل‌های آینده در حقوق بین‌الملل محیط زیست»، فصلنامۀ علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورۀ 8، ش 3 ، ص 170-167.
رجبی، عبداله؛ ترازی، نسرین (1393)، «اجرای موقت معاهدۀ منع جامع آزمایش هسته‌ای و اثر آن بر ایران»، مطالعات حقوق انرژی، دورۀ 1، ش2، ص 216-185.
رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین (1386)، «نگاهی به اصل استفادۀ غیرزیانبار (پایدار) از سرزمین در حقوق بین‌الملل محیط زیست»، مجلۀ علوم محیطی، تابستان، سال چهارم، ش 4، ص 8.
عسگریان، محسن؛ نیاکویی، سید امیر؛ انصاری، انوشیروان؛ سیمبر، رضا؛ امینیان، بهادر (1398)، «بررسی رژیم راستی‌آزمایی معاهدۀ منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) و پیامدهای فنی و امنیتی احتمالی تصویب آن برای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ آفاق امنیت، سال دوازدهم، ش 42، ص2.
غریب‌آبادی، کاظم (1383)، «با مروری بر معاهده‌ها و کنفرانس‌های منع آزمایش‌های هسته NPT وCTBT در ترازوی نقد»، راهبرد، ش ۳۴، ص 108-83.
کوشا، سهیلا (1396)، «حقوق بین‌الملل ناظر بر کاربرد انرژی هسته‌ای در فضا»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 47، ش 3، ص 645-621.
ج) پایان‌نامه‌ها
دادیار ،عقیله (1389)، رویۀ بین‌المللی حل‌وفصل اختلافات زیست‌محیطی با تأکید بر قضیۀ گاچیکو ناگیماروس، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
انگلیسی
A) Books
Brownlie I., (2003), principles of public international law, 8th ed, oxford.
Jasentuliyana, N., (1999), International space law in the United Nations, Kluwer.
Nesgos, P.D., (1994),UNCOPUOS symposium on commercial activities in space, 37 proc. IISL, pp. 305-4.
B) Articles
Bennet G.L., (2008), “Mission interplanetary: using Radioisotope power to explore the Solar System”, Energy conservation and management, Vol.49, No.3, pp. 382-392.
World Health Organization, Organisation Mondiale De La Sante26 (26April 1993), "Health And Environmental Effects Of Nuclear Weapons", Report by the Director-General, A46/30, pp.2-5.
Pravalie, Remus (February2014)," Nuclear Weapons Tests and Environmental Consequences: A Global Perspective", AMBIO A Journal of the Human Environment, pp.729-744.
Summer l., and Stephenson k., (2011), “Nuclear Power Sources: a key enabling technology for planetary exploration”: proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, in: part G, journal of aerospace engineering, Vol.225, No.2, pp. 129-143.
Su J., (2010), “Towards an effective and adequately verifiable PPWT”, Space policy, 26, pp.152-162.
Xu, Fengna (2020), “Environmental protection in the exploration and use of Space Resources”, 6th International conference on energy and chemical engineering, IOP conference series: Earth and Environment science: 565. Doi: 10.1088/1755-1315/565/1/012003
