دانش‌آموختة دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران
چکیده
اصل قانونی بودن نحوۀ رسیدگی از مقتضیات اصل قانونی بودن دادرسی کیفری است. به موجب این اصل که به دلیل اهمیت آن علاوه بر اصل 36 قانون اساسی و مادة 12 قانون مجازات اسلامی، در مادة 2 قانون آیین دادرسی کیفری نیز به آن تصریح شده، عملکرد مقامات عرصۀ دادرسی کیفری، طرز رسیدگی و فرایند دادرسی باید به موجب قانون تعیین شود. با توجه به پذیرش این اصل در نظام حقوقی ایران باید دید که آیا به مقتضیات اصل مذکور عمل نیز شده است؟ با ملاحظة مقررات حوزۀ دادرسی کیفری روشن میشود که در برخی مراحل دادرسی، مقرراتی غیر از قانون در مورد نحوۀ رسیدگی تعیین تکلیف کرده است. در این خصوص می‌توان به برخی مصوبات رئیس قوة قضاییه به‌ویژه پس از تصویب قانون آیین دادرسی کیفری 1392 اشاره کرد؛ مصوباتی که ناقض اصل قانونی بودن نحوۀ رسیدگی به نظر میرسد. به این ترتیب پیشبینی نظارتهای دقیق و ضمانت اجراهای کافی برای جلوگیری از نقض اصل قانونی بودن نحوۀ رسیدگی در دادرسیهای کیفری ضروری است.
The Principle of Legality of Mode of Trial in Criminal Procedures
نویسندگان [English]
Najmeh Ghaffari Elahi Kashani
Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The principle of legality of mode of trial is one of the requirements of the principle of legality of criminal procedures that has been mentioned in the Principle 36 of the Constitution, the Article 12 of the Islamic Penal Code and the Article 2 of the Criminal Procedure Code. This principle requires that the criminal procedure authorities ' operations and the mode of trial must be determined by law. Whereas this principle has been accepted by Iranian legal system, we should consider that whether its requirements has been given attention in practice? By studying the regulations in criminal procedure, it will be clarified that in some stages of criminal process, the regulations other than law have determined the mode of trial. In this case, we can mention some approvals of the head of judicial branch, especially after the adoption of the Criminal Procedure Code in 1392. Therefore, it seems that however the principle of legality of mode of trial in criminal procedure has been accepted in Iranian legal system, in some cases this principle has been breached in practice.
کلیدواژه‌ها [English]
the principle of legality of criminal procedure, criminal procedure, Article 2 of the Criminal Procedure Code, mode of trial
مراجع
آخوندی، محمود (1394). شناسای آیین دادرسی کیفری، کلیات و دعاوی ناشی از جرم، ج 1، تهران: دوراندیشان.
الهام، غلامحسین؛ گلدوزیان، حسین (1392). «تحلیل مفهوم و شرایط تحقق دام‌گستری با رویکردی تطبیقی در حقوق کیفری آمریکا و ایران» ، پژوهش حقوق کیفری، سال 2، ش 4، ص 135-107.
بولک، برنار؛ استفانی،گاستون؛ لواسر، ژرژ (1377). آیین دادرسی کیفری، ج 1، ترجمة حسن دادبان، تهران: دانشگاه علامه.
تدین، عباس (1395). تحصیل دلیل در آیین دادرسی کیفری، تهران: میزان.
حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، صالحی، محمد خلیل؛ مرادی حسن‌آباد، محسن (1396). «موقعیت داشتن تعقیب در نظام کیفری ایران با نگاهی تطبیقی»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 13، بهار و تابستان، ص 84-57.
حاجی‌زاده، حمیدرضا (1384). مصوبات و تصمیمات قوه قضائیه و شورای عالی قضایی، تهران: ققنوس.
حیدری، الهام (1393). «اعتبار علم قاضی در صدور احکام کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392»، پژوهشنامة حقوق کیفری، سال 5، ش 2، ص 110-89.
جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا؛ نورپور، محسن (1394). «تعقیب‌زدایی کیفری؛ بازتابی نوین از الغاگرایی کیفری»، پژوهشنامة حقوق کیفری، سال ششم، ش 2، پاییز و زمستان، ص 98-75.
خالقی، علی (1399). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ چهلم، تهران: شهر دانش.
راسخ، محمد؛ کوششکار، ریحانه؛ عامری، فائزه (1394). وضع مقرره در قوة قضاییه، چ نخست، تهران: دراک.
رحیمی‌نژاد، اسماعیل؛ صادقی، سالار (1398). «ضمانت اجرای قانونی جرائم ناشی از وظایف و اختیارات ضابطان دادگستری در حقوق ایران» ، فصلنامة دانش انتظامی آذربایجان شرقی، سال نهم، شمارة اول (پیاپی 32)، ص 24-1.
صادق منش، جعفر (1395). ضابطان قضایی (وظایف، اختیارات و مسئولیت‌ها) براساس قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
ساقیان، محمدمهدی؛ موسوی، سید پوریا (1396). «اصل قانونی بودن آیین دادرسی کیفری، مفاهیم، مبانی و قلمرو»، مجموعه مقالات حج اندیشه، قم: دانشگاه مفید.
طهماسبی، جواد (1396).آیین دادرسی کیفری، ج 3، تهران: میزان.
فتحی، محمد؛ کوهی اصفهانی، کاظم (1394). اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان، ج 3، پژوهشکدة شورای نگهبان، تهران: شورای نگهبان.
فرهودی‌نیا، حسن؛ موسی‌زاده، مهدی (1395). دورة تحقیقات مقدماتی و حقوق متهم در پرتو قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392، دایره‌المعارف جنایی، زیر نظر دکتر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چ دوم، تهران: میزان.
کدخدایی، عباسعلی؛ جواهری طهرانی، محمد (1390). حاکمیت قانون و ولایت مطلقة فقیه، تهران: دادگستر.
مؤذن‌زادگان، حسنعلی، کوره‌پز، حسین (1395). «ضمانت‌های اجرای نقض حقوق شهروندی در فرایند تحقیقات پلیسی»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 11، ص 86-53.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1396). «گفتمان سیاست جنایی قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری 1392»،مجموعه مقالات حج اندیشه، قم: دانشگاه مفید.
Ashworth, Andrew and Redmayne, Mike (2010). The Criminal Process, New York: Oxford University Press.
Lai, Ho Hock, (2019)."Exclusion of Wrongfully Obtained Evidence: A Comparative Analysis" : The Oxford Handbook of Criminal Process, Edited by Darryl K. Brown, Jenia Iontcheva Turner, and Bettina Weisser, New York: Oxford University Press.
Ligeti, Katalin (2019). “The Place of the Prosecutor in Common Law and Civil Law Jurisdictions": The Oxford Handbook of Criminal Process, edited by Darryl K. Brown, Jenia I. Turner, and Bettina Weisser, New York: Oxford University Press.
Locke, John (1980). Second Treatise of Government, Edited by C.B.Macpherson, Indiana: Hackett Publishing Company.
Sandu v. the Republic of Moldovia, App. No. 16463/08, Eur. Ct. H.R., Feb. 11, 2014, § 38.
Waldron, Jeremy (2009). "Security as a Basic Right (After 9/11)": Global Basic Rights, edited by Charles Beitz, Robert E. Goodin, New York: Oxford University Press.
Weigend, Thomas, Salditt, Franz (2007). "The Investigative Stage of the Criminal Process in Germany" : Suspects in Europe: procedural rights at the investigative stage of the criminal process in the European Union, edited by Ed Cape, Antwerpen: Intersentia: Metro.
