نظری, علی اشرف, امیدپور, مهرداد. (1401). نسبت امر عرفی و شرعی در حقوق عمومی ایران: تأملی تاریخی از انقلاب مشروطه تا جمهوری اسلامی. , 52(2), 661-685. doi: 10.22059/jplsq.2020.290498.2195
علی اشرف نظری; مهرداد امیدپور. "نسبت امر عرفی و شرعی در حقوق عمومی ایران: تأملی تاریخی از انقلاب مشروطه تا جمهوری اسلامی". , 52, 2, 1401, 661-685. doi: 10.22059/jplsq.2020.290498.2195
نظری, علی اشرف, امیدپور, مهرداد. (1401). 'نسبت امر عرفی و شرعی در حقوق عمومی ایران: تأملی تاریخی از انقلاب مشروطه تا جمهوری اسلامی', , 52(2), pp. 661-685. doi: 10.22059/jplsq.2020.290498.2195
نظری, علی اشرف, امیدپور, مهرداد. نسبت امر عرفی و شرعی در حقوق عمومی ایران: تأملی تاریخی از انقلاب مشروطه تا جمهوری اسلامی. , 1401; 52(2): 661-685. doi: 10.22059/jplsq.2020.290498.2195
نسبت امر عرفی و شرعی در حقوق عمومی ایران: تأملی تاریخی از انقلاب مشروطه تا جمهوری اسلامی
1دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
حکومت قانون و نظام آزادی از محوری‌ترین مباحث در فلسفۀ حقوق عمومی است که با انقلاب مشروطه در ایران مورد توجه جدی قرار گرفت. در این میان، جدال بر سر برقراری نسبتی میان عرف و شرع از یک سو و التفات به نظام آزادی با شروع تحول‌خواهی در عصر مشروطه، از سوی دیگر، همواره کانون مباحث فلسفۀ حقوق عمومی در ایران بوده است. پرسش اصلی این است که نظریات فقهی و حقوقی در یکصد سال گذشته چه منطقی را از سر گذرانده و این منطق در ملاحظه با امر عرفی-عقلی از چه نسبتی برخوردار است؟ فرضیۀ اساسی این نوشتار ناظر بر حرکت نظریات فقهی و حقوق از ثنویت عرف-شرع به شریعت تام است که بر امر عرفی-عقلی سیطره یافته است. اینکه کیفیت و بسط این مباحث مهم در نظام حقوقی ما به شکل بوده و چه منطقی را از سر گذرانده است، «بن و بنیاد» مقالۀ حاضر است. روش پژوهش، تحلیلی- انتقادی است. نتایج نیز بیانگر این است که با سیری در اندیشۀ مهم‌ترین متفکران این دوره و نمایش تجلی اندیشۀ آنان در ارکان حقوقی، به‌طور خاص در قوانین اساسی و حقوق عمومی کشور، می‌توان به این نتیجه رسید که اگرچه کوشش‌هایی که در آغاز مشروطه برای تمییز دادن حقوق عرفی و شرعی در جهت بسط آزادی‌های اساسی و حاکم شدن قوانین عرفی به‌عمل آمد که تا حدودی راه را برای حکومت قانون مبتنی بر عرف هموار کرد، اما با گذر زمان و ورود متفکران شریعت‌خواه نه‌تنها این راه مسدود شد، بلکه تمامی شئون دیگر که تاکنون در ذیل عرف قرار می‌گرفتند، رنگ شرعی به خود گرفت. این شرعی شدن تمامی امور که آن را «شریعت تام» می‌خوانیم، امور عقلی و عرفی را یکسره در قوانین عمومی به فراموشی سپرد.
The Relationship Between Secular and Religious Matters in Iranian Public Law: A Historical Reflection from the Constitutional Revolution to the Islamic Republic
نویسندگان [English]
Aliashraf Nazari1؛ Mehrdadad Omidpour2
1Associate Prof., political science, University of Tehran, Tehran, Iran
2Ph.D. Student in political science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The rule of law and liberty are key subjects of legal philosophy that have received serious attention in Iran since the 1905 Constitutional Revolution. In this connection, the dispute over establishing a relationship between secular and sharia aspects of life and its relevance to achieving individual freedoms has been the subject of Iranian public-law philosophy.This article examines some of the theories that have been formulated on this issue since the Constitutional Revolution, and attempts to critically analyze efforts to establish the rule of law in Iran. The main question of the paper is how have theological and legal theories on the relationship between secular and religious matters developed during the past hundred years in Iran? The main hypothesis of the paper is that jurisprudential theories have evolved from law-sharia dualism to the centrality of sharia law.
کلیدواژه‌ها [English]
secular law, the Constitutional Revolution, freedom, the rule of law, sharia law
مراجع
فارسی
الف) کتابها
آدمیت، فریدون ( 1355الف)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران: یام.
تاجیک، محمدرضا (1383)، روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: فرهنگ گفتمان.
ترکمان، محمد (1367)، مدرس در پنج دورۀ تقنینیه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حائری، عبدالهادی (1364)، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، چ دوم، تهران: امیرکبیر.
حجاریان، سعید (1389)، از شاهد قدسی تا شاهد بازاری (عرفی شدن دین در سپهر سیاست)، تهران: طرح نو.
__________ (1387)، ولایت فقیه، تهران: عروج.
__________ (1392)، حکومت اسلامی و اندیشۀ ولایت فقیه در اندیشۀ امام خمینی، تهران:مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
شایگان، داریوش (1376)، زیر آسمان‌های جهان: گفتگو با رامین جهانبگلو، ترجمۀ نازی عظیما، تهران: فرزان
شریعت سنگلجی، محمدحسن (1345)، کلید فهم قرآن- به انضمام براهین‌القرآن، تهران: مؤسسۀ انتشارات دانش.
طباطبایی، جواد (1392)، تأملی دربارۀ ایران: جلد دوم؛ نظریۀ حکومت قانون در ایران، بخش دوم؛ مبانی مشروطه‌خواهی، تهران: مینوی خرد.
___________ (1387)، جدال قدیم و جدید؛ از نوزایش تا انقلاب فرانسه، تهران: ثالت.
فراتی، عبدالوهاب (1378)، اندیشه‌های سیاسی سید جعفر کشفی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فیرحی، داود (1390)، فقه و سیاست در ایران معاصر، ج 1، تهران: نی.
فوران، جان (1383)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران (از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی)، ترجمۀ احمد تدین، چ پنجم، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
قائم‌مقامی، جهانگیر (به کوشش) (1348)، اسناد تاریخی وقایع مشروطۀ ایران: نامه‌های ظهیرالدوله، تهران: بی‌نا.
