پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,244 |
| تعداد مقالات | 67,920 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,605,853 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,379,441 |
بررسی تأثیر عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطههای ساسانی شهرستان دره شهر | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 4، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1400، صفحه 69-92 اصل مقاله (1.04 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.295031.142826 | ||
| نویسندگان | ||
| اکبر شریفی نیا1؛ یعقوب محمدی فر* 2؛ اسماعیل همتی ازندریانی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان،ایران. | ||
| 2استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. | ||
| 3استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. | ||
| چکیده | ||
| امروزه رویکرد مطالعات باستان‌شناسی نو، به‌کارگیری علوم مختلف، به‌ویژه استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS) و علومی چون علم آمار و روش ها و مدل‌های مختلفِ این علوم است. گرایش باستان‌شناسی فضاها، با به‌کارگیری روشها و ابزارهای علومی دیگر، تا حد زیادی توانسته است به درکی درست از مباحثی چون الگوی استقراری تمدن ها باستانی و کنش های متقابل انسان و محیط، دست یابد. شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام از جمله مناطقی است که به غیر از برخی اشارات پراکنده در محتوای متون جغرافیایی، متأسفانه تاکنون هیچ گونه مطالعه هدفمندی در رابطه با حضور ساسانیان در آن صورت نگرفته است. بنابراین برای مرتفع نمودن این خلأ تاریخی، پس از انجام بررسی‌های باستان‌شناسی با هدف کشف شواهد فرهنگی حضور ساسانیان در این شهرستان، 117 اثر مربوط به این دوران در این منطقه شناسایی شد. به عقیدۀ برخی از محققین، ویرانه‌های شهر سیمره در جنوب و جنوب‌غربی شهرکنونی شهرستان دره شهر، در دوران ساسانی مرکز کورۀ مهرجان قذق و جزء ناحیۀ غرب یا همان کوست خوربران بوده است. در این پژوهش برای نخستین بار الگوی استقراری و پراکندگی فضایی محوطه های ساسانی شهرستان دره شهر نسبت به شاخصه هایی محیطی ارتفاع، شیب، کاربری اراضی، فاصله از راهها و رودخانه ها، با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات میدانی و کتابخانه ای مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرند. برای دستیابی به اهدافی چون تعیین موقعیت محوطه های باستانی، تحلیل الگوی استقراری این محوطه ها و در نهایت بررسی تأثیر عوامل محیطی بر فرآیند شکلگیری و پراکندگی محوطه های ساسانی شهرستان دره شهر، از ابزاری‌هایی چون سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS)، نرم‌افزار SPSS، مدل‌های آماری چون؛ میانگین نزدیک‌ترین همسایه، رگرسیون خطی، ضریب همبستگی و روش PCA، استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مهم‌ترین عاملِ تأثیرگذار در پراکندگی فضایی محوطههای ساسانی شهرستان دره شهر ابتدا فاصله از رودخانه ها و پس از آن عواملی چون ارتفاع و شیب منطقه است. علاوه بر این با استناد به مدل میانگین نزدیک‌ترین همسایه، الگوی استقراری محوطه های ساسانی این منطقه تقریباً یکسان و به‌صورت خوشه ای است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| درهشهر؛ ساسانیان؛ GIS؛ روش‌های آماری؛ توزیع فضایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Studying the Effect of Natural Factors on Spatial Distribution of Sassanid Sites of Darreh Shahr City | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Akbar Sharifinia1؛ Yaghoub Mohammadifar2؛ Esmail Hemati Azandaryani3 | ||
| 1Ph.D. Candidate of Historic Archaeology, Department of Archaeology, Bu- Ali sina University, Hamadan, Iran. | ||
| 2Professor in Archaeology, Department of Archaeology, Bu-Ali University, Hamedan, Iran. | ||
| 3Assistant Professor in Archaeology, Department of Archaeology, Bu-Ali University | ||
| چکیده [English] | ||
| Today, the approach of new archeology studies is applying different sciences, especially use of geographic information system (GIS) and sciences such as statistics, and different methods and models of these sciences. By using other scientific methods and tools, the orientation of spaces archeology has largely achieved a correct understanding of issues such as establishment pattern of ancient civilizations and the interactions between humans and environment. Darreh Shahr city in Ilam province is one of the areas where, apart from some scattered references in the content of geographical texts, no purposeful study has been done regarding the presence of Sassanids there. Therefore, in order to fill this historical gap, after conducting archeological studies with the aim of discovering the cultural evidence of the Sassanid presence in this city, 117 monuments were identified. Some researchers believe that the ruins of Seymareh in the south and southwest of the present city of Darreh Shahr during the Sassanid period, and at the center of Mehrjan-e-Ghazq furnace was part of the western part or Khorbaran coast.In this study, for the first time and with respect to environmental elevation, slope, land use, and distance from roads and rivers, the settlement pattern and spatial distribution of Sassanid landscapes of Darreh Shahr are analyzed using descriptive-analytical method and field-library studies. To achieve goals such as locating ancient sites, analysis of settlement patterns and finally, investigating the impact of environmental factors on the formation process and distribution of Sassanid areas, tools such as Geographic Information System (GIS), SPSS software, statistical models such as mean of nearest neighbor, linear regression, correlation coefficient and PCA method were used. The results show that the most important factor affecting the spatial distribution of Sassanid sites in Darreh Shahr is first, the distance from rivers and then, the factors such as altitude and slope of the area. In addition, based on the average nearest neighbor model, the pattern of settlement in the Sassanid areas of this region is almost identical and clustered. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Darreh Shahr, Sassanid, GIS, Statical methods, Spatial Distribution | ||
| مراجع | ||
|
آفتاب، احمد، قربانی، اردوان، تقیلو، علیاکبر، سلطانزاده، واله،(1393)، «بررسی تأثیر عوامل طبیعی در توزیع فضایی مراکز باستانی آذربایجان غربی با استفاده از GIS»، برنامهریزی فضایی( جغرافیا)، سال چهارم، شمارۀ سوم، 60-37.
امیرحاجیلو، سعید،(1393)، « تبیین نقش متغیرهای بوم شناسی در حیات شهر اسلامی جیرفت»، پژوهشهای باستان‌شناسی ایران، شماره هفتم. دوره چهارم; ۱۷۵-۱۹۴
بحری، علی، خسروی، یونس،(1397)، «کاربرد ابزارهای آمار فضایی موجود در نرم‌افزار ArcGIS در علوم محیطی»، نقشهبرداری و اطلاعات مکانی، دورۀ نهم، شمارۀ 13، 50-39.
تیپاتس، دنیل،(1385)، باستان‌شناسی ایلام باستان، ترجمۀ زهرا باستی، تهران، انتشارات سمت.
جمعهپور، محمود،(1385)،«کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در امکانسنجی توانهای محیطی و تعیین الگوی فضایی بهینه در نواحی روستایی، مورد نمونه: شهرستان تربت‌حیدریه»، پژوهشهای جغرافیایی، شمارۀ 55، 58-35.
حبیبی، حسین،(1396)، الگوی استقراری و تحلیل تحولات اجتماعی منطقۀ آبدانان در دورۀ ساسانی، دکتر یعقوب محمدیفر، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکدۀ هنر و معماری، گروه باستان‌شناسی.
حیدریان، محمود، قربانی، حمیدرضا، عرب، حسنعلی، پارسه، شهرام،(1396)، سیستم اطلاعات جغرافیایی در پژوهشهای باستان‌شناسی ایران؛ پیشینه، روند و مشکلات، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورۀ 9، شمارۀ3، 65-43.
دارک، کن.آر،(1379)، مبانی نظری باستان‌شناسی، ترجمۀ کامیار عبدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
دولفوس، اولیویه،(1370) ، تحلیل جغرافیایی، ترجمۀ سیروس سهامی، مشهد، نشر نیکا.
شریفینیا، اکبر، شاکرمی، طیبه،( 1396)، باستان‌شناسی و تاریخ درهشهر( سیمره)، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
شهبازی، سیاوش،( 1384)، بررسی و شناسایی باستان‌شناسی دره سیمره، آرشیو میراث فرهنگی استان ایلام و کرمانشاه.
فاضلنیا، غریب، حکیمدوست، سیدیاسر، پور جعفرآبادی، مهدیه،( 1393)،«تحلیلی بر عوامل طبیعی مؤثر در پراکنش و استقرار سکونتگاههای روستایی در شهرستان سیرجان»، برنامهریزی منطقهای، سال چهارم، شمارۀ 16، 124-109.
فاگان، برایان، (1382)، سرآغاز درآمدی بر باستان‌شناسی( اصول، مبانی و روشها)، جلد 2، تهران، سمت.
فرخنیا، شراره، (1395)، «تجزیه‌وتحلیل مکانی و الگوی مکانیابی محوطههای باستانی با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی جی آی اس( GIS)؛ مطالعۀ موردی: دشت بسطام شاهرود»، مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 8، شمارۀ 1، 170-151.
کامبخشفرد، سیفالله، (1368)، شهرهای ایران،گردآورنده محمدیوسف کیانی، تهران، جهاد دانشگاهی.
کریمیان، حسن، احمدی، عباسعلی، (1394)، باستان‌شناسی فضایی؛ رویکردی علمی در مطالعه و تحلیل آثار معماری، فضاهای شهری و بافتهای کهن، مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 7، شمارۀ 2، 116-103.
محمدی، حمید، ساریخانی، مجید، مردانی، یاسر، (1393)، تنگهی بهرام چوبین و مجموعه آثار تاریخی آن، فرهنگ ایلام ،دوره پانزدهم ، شمارۀ 45و44، صص78-94.
مظاهری، خداکرم،( 1385)، بررسی و شناسایی باستان‌شناسی دره سیمره، جلدهای 4و3و2و1، ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام.
مظاهری، خداکرم، نظری، رحیم، (1387)، «مکانیابی محلهای باستانی عصر مفرغ دره سیمره با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی»، پیام باستان‌شناس، شمارۀ 10، سال5 ، صص 47-33.
مظاهری، خداکرم، نظری، رحیم، (1389)، گزارش بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان درهشهر( بخش ماژین)، فصل چهارم. ، ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام.
مظاهری، خداکرم، نظری، رحیم، زینیوند، محسن،کریمی، بهرام، (1393)، «زوال ولایت مهرجانقذق بر اساس متون تاریخی و دادههای باستان‌شناسی»، پژوهشهای ایرانشناسی ، شماره2، سال 4، صص85-102.
مقصودی، مهران، زمانزاده، سیدمحمد، فاضلینشلی، حسن، چزغه، سمیرا، (1391)، «نقش ساختارهای طبیعی در الگوی استقرار محوطههای پیش از تاریخ دشت تهران با استفاده از GIS»، مدرس علوم انسانی- برنامهریزی و آمایش سرزمین، دورۀ شانزدهم، شمارۀ 4، 137-109.
نظریقهفرخی، زینب،(1395)، «تحلیل باستانشناختی تغییرات فرهنگی – زیست‌محیطی دشت جنوبی سرایان در دوران اسلامی( بر اساس مدل‌های استقراری)»، کارشناسی ارشد، حسن هاشمی زرجآبادی، دانشگاه بیرجند، دانشکده هنر، منتشرنشده.
نیکنامی، کمالالدین،(1387)، روش‌های تحلیل کمی در پژوهشهای باستان‌شناسی، تهران، سمت.
ـــــــــــــــــــ،(1390)، روش‌های پیشرفته آماری در تحلیل دادههای باستانشناختی، تهران، سمت.
هستر، تامس آر، شیفر، هریجی، فدر، کنتل،( 1392)، روش‌های میدانی در باستان‌شناسی، ترجمۀ؛ کمالالدین نیکنامی و حسین صبری، تهران، سمت.
یوسفوند، یونس،(1389)، «بررسی باستانشناختی شهرهای صدر اسلام در استان ایلام»، کارشناسی ارشد، دکتر سید هاشم حسینی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی( گروه باستان‌شناسی)، منتشرنشده.
Aftab, A. Ghorbani,A. Taghilo, A.A. Soltanzadeh,V. 2014, Study the effect of natural factors on the spatial distribution of ancient centers using GIS in West Azerbaijan. Spatial planning, Vol. 4. Issue 3 - Serial Number 3,pp. 37-60 .[ in Persian]. Amir Hajluo, S. 2015, Explanation of Role of Ecological Variables in Life of Islamic City of Jiroft. Pazhohesh-ha-ye Bastanshanasi. Vol.4. Issue 7 - Serial Number 7,pp. 173-192.[ in Persian]. Anabstani. A,A. 2011. The role of natural factors in stability of rural settlements Bahri A, Khosravi Y.2018. Application of ArcGIS Spatial Statistical Tools in Environmental Sciences. Geospatial Engineering Journal 9 (3), pp.39-50.[ in Persian]. Conolly, J. 2008. Geographical Information Systems and Landescape Archaeology. in: B.David and J.Thomas(eds.). Handbook of Landescape Archaeology( World Archaeological Congree Research Handbook in Archaeology), pp. 583-595. Dark, K,R.2000.Theoretical Archaeology.Translated by Kamyar Abdi, Tehran: Markaz Nashre Daneshgahi publications.[ in Persian]. Dollfus,O.1991. Analyse geographique, Translated by Sirus Sahami, Mashhad: Nika Publishing.[ in Persian]. Earle,K,V.1976. The nearest neighbor analysis of two formative settlement systems.in: Kent V. Flannery(eds.)The Early Mesoamerican Village.New York. Academic Press . Fagan, B,M. 2003. In the Beginning an Introduction to Archaeology (Principles, bases and methods). Translated by Gholamali Shamlou. Vol. 2. Tehran: SAMT publications.[ in Persian]. Farokhnia,Sh. 2016. Spatial Analysis and Predictive Modelling Applied to the Archaeological Sites of Bastam Plain, Northeast of Iran, Journal of Archaeological studies .Vol.8. Issue 1 - Serial Number 13, pp.151-170.[ in Persian]. Fazelniya,GH, Hakimdust,S,Y. Pourjafarabadi,M. 2015,Analysis of effective factors on rural settlements distrib distribution in Sirjan county. Journal of regional planning. Vol.4. Number 16, pp. 109 - 123.[ in Persian]. Fletcher, R. 2008. Some spatial analyses of Chalcolithic settlement in Southern Israel. Journal of Archaeological Science 35.pp.2048-2058. Habibi, H. 2017. Settlement pattern and Analysis of Social Change of Abdanan Region in the Sasanian period, PhD Thesis. Department of Archaeology. Bu-Ali Sina University.[ in Persian]. Hester,T.H. Shafer,H.J.Feder,K,L.1997, Field Methods in Archaeology; Translated by Kamal Aldin Niknami & Hossein Sabri, Tehran: SAMT publications.[ in Persian]. Heydarian, M. Ghorbani,H,R. Arab, H. Parse, SH. 2017.Geographical Information System in Iran’s Archaeological Researches; History, Trends and Problems. Interdisciplinary Studies in the Humanities. Vol.9. Issue 3 - Serial Number 35, pp. 43-65.[ in Persian]. Jomehpour,M.2006,Rural sustainable development based of environmental and geographical aspect by GIS, field study rural settlement of Torbate haidarieh region.Geographical research quarterly. Serial Number 55,pp.35 - 58.[ in Persian]. Kambakhshfard, S. 1989. Shahrhaye Iran. Tehran: Jahade Daneshgahi.[ in Persian]. Karimiyan,H. AbbasAli,A. 2016, Spatial Archaeology; A Scientific Approach to the Study and Analysis of Architectural Works, Urban Spaces, and Ancient Contexts, Journal of Archaeological studies, Vol. 7, Issue 2 - Serial Number 12, pp. 103-116.[ in Persian]. Maghsoudi, M. Zamanzadeh, M. Fazeli, H, Chezgheh. 2013, Study on the role of physical structures in the settlement pattern of prehistoric sites of Tehran Plain Using GIS, The Journal of Spatial Planning, Vol. 16 - Issue 4, pp. 109-137.[ in Persian]. Mazaheri, KH. 2006. Archaeological study and identification of Seymareh valley, Cultural heritage, handicrafts and tourism of Ilam province.[ in Persian]. Mazaheri, KH. 2010, Archaeological study and identification of Seymareh valley (Mazhin(, Cultural heritage. handicrafts and tourism of Ilam province. [ in Persian]. Mazaheri, KH. Zeynivand, M. Karami,B. 2014, The fall of Mehrjanqadhaq on the Basis of Historical Texts and Archaeological Data, Iranian studies. Vol. 4. Issue 2 - Serial Number 2, PP. 85-102.[ in Persian]. Mazaheri,Kh. Nazari,R. 2008, Locating the ancient sites of the Bronze Age of Seymareh Valley with the help of GIS. Payam-e bastanshenas.Vol. 10, pp. 33-47.[ in Persian]. Mohamadi,H. sarikani, M. mardani, Y. 2014, Bahrâm Choobin's Canyon, the Lost Page of Sassanid Period In Darrehshahr (Ilam).Ilam Culture. Vol. 15. 44-45, pp. 78-94.[ in Persian]. Nazarighahfarookhi, Z. 2017. An Archaeological Cultural-environmental changes in the Southern Plains of Sarayan During the Islamic Periods (With an Emphasis on the Settlement Patterns). Master Thesis. Department of Archaeology. Birjand University.[ in Persian]. Niknami, K. 2008. Quantitative Methods in Archaeology.Tehran: SAMT publications.[ in Persian]. Niknami, K. 2011. Advanced Quantitative Methods in Archaeological Data Analysis. Tehran: SAMT publications.[ in Persian]. Potts, D,T. 2006. The Archaeology of Elam, Translated by Zahra Basti.Tehran: SAMT publications.[ in Persian]. Shahbazi,S. 2005. Archaeological study and identification of Seymareh valley. Kermanshah Cultural Heritage Archive.[ in Persian]. Sharifinia,A. Shakarami, T. 2017. Archaeology and the History of Darrehshahr (Seymareh(, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage & Tourism publications.[ in Persian]. Stein,S,A.1940. old Routes of western iran, Narrative of an Archaeological Journey Carried Out and Recorded, Antiquities examined, described and illustrated with the assistance of Fred. H. Andrews, O.B.E, London. Vanpool,T,L. Leonard,R,D. 1968. Quantitative ananlysis in archaeology. Wily- Black Well, A John Wiley & Sons, Ltd Publication Yusefvand, Y. 2010, Archaeological survey of early Islamic cities in Ilam province, Department of Archaeolohy. Unversity of mohaghegh Ardabili .[ in Persian]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 307 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 275 |
||