پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,506,793 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,770,751 |
بازخوانی نقش مقاتل بن سلیمان در شکل‌گیری آیات مستثنا | ||
| پژوهش های قرآن و حدیث | ||
| دوره 54، شماره 2، اسفند 1400، صفحه 465-447 اصل مقاله (300.01 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2022.328812.669795 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا کلباسی اشتری* 1؛ امیر احمدنژاد2 | ||
| 1پژوهشگر دورۀ پسا دکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان | ||
| 2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان | ||
| چکیده | ||
| مقاتل بن سلیمان، متوفی در قرن دوم هجری، قدیمی ترین مفسری است که به صورت بسیار گسترده به بیانِ آیات مستثنا پرداخته؛ تا حدی که در قرون بعدی به عنوان یکی از راویان اصلیِ آیات مستثنا شهرت داشته است. او هیچگاه نامی از مشایخ تفسیری اش به میان نیاورده و در شهرهای مختلف از جمله مرو و بصره زیسته است. از این رو بوم تفسیری، مشایخ و روش فراگیری او مبهم است. اما این پژوهش با تکیه بر قرائن گوناگون، نخست، اثبات کرده که بوم تفسیری او عراق و به ویژه بصره است. دوم، او به روش غیرسماعی از اساتید مختلف تفسیر آموخته و به همین جهت نامی از آنها نبرده است. سوم، در میان اساتید عراقی و حجازی، او در تفسیر بیش از همه تحت تأثیر قتاده و سپس کلبی بوده و اندیشۀ مستثنا ساختن آیات را نیز از آنان وام گرفته است. کاوش در روش مقاتل نشانگر آن است که او همواره با تکیه بر قرائن خارجی، به ویژه اسباب نزول که اعتماد فراوانی به آنها داشته و پیش فرضهای نادرست تاریخی، به مستثنا بودن بسیاری از آیات حکم کرده است. چنان که با توجه به قرائن، اندیشۀ نفیِ هرگونه ارتباط پیامبر با اهل کتاب در دوران مکه یا هجرت پیامبر پیش از مسلمانان به مدینه یا وقوع جهاد فقط در مدینه و رفتار تسامح آمیز با مشرکان فقط در دوران قبل از هجرت، مهمترین فرضیه های مقاتل بوده که آیات بسیاری را به سبب آنها مستثنا کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| : آیات مستثنا؛ اهل‌کتاب؛ بصره؛ قتاده؛ کلبی؛ مقاتل بن سلیمان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Review of The Role of Muqātil Ibn Sulaymān in Forming Exceptional Verses | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zahra kalbasi1؛ Amir AhmadNezhad2 | ||
| 1Postdoctoral Researcher, Department of Qur’an and Hadith Sciences, University of Isfahan, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, University of Isfahan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Muqātil ibn Sulaymān (d. 2nd century AH) is the oldest commentator who extensively quoted exceptional verses, so that he became known as one of the main narrators of such verses in next centuries. He did not mention his exegetical masters while living in different cities such as Marv and Basra. As a result, his interpretive school, masters, and method of learning are ambiguous. Based on various evidence, this research proves that his original interpretive school was in Iraq, especially Basra. Moreover, he did not learn interpretations from his masters in an auricular way; therefore, he did not mention their names. In addition, among the Iraqi and Hejazi masters, he mostly was influenced by Qatada and then Kalbī in his commentary, and so he received the idea of excepting verses from them. The discovery of Muqātil’s method shows that he always issued fatwā on the exception of many verses, relying on external evidence, especially the causes of revelation in which he had great confidence, and incorrect historical presuppositions. According to the evidence, the idea of denying any connection between the Prophet (PBUH) and the People of the Book during Mecca era, the migration of the Prophet (PBUH) to Medina before Muslims, the occurrence of jihad only in Medina, and the tolerant dealing with polytheists only before the migration were the most important hypotheses of Muqātil, through which he excepted many verses. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muqātil ibn Sulaymān, Exceptional Verses, Basra, Qatada, Kalbī, People of the Book | ||
| مراجع | ||
|
[1]. ابن اثیر، عز الدین ابوالحسن (1385). الکامل فی التاریخ. بیروت، دار صادر.
[2]. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1412). المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک. محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة.
[3]. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی (1325). تهذیب التهذیب. بیروت، دار صادر.
[4]. ابن سعد، محمد (1410). الطبقات الکبرى. محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[5]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله (1412). الاستیعاب فی معرفة الأصحاب. علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل.
[6]. ابن عساکر، علی بن حسن (1415). تاریخ مدینۀ دمشق. علی شیری، بیروت، دارالفکر.
[7]. ابن عطیه، عبدالحق بن غالب (1422). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[8]. ابن قتیبه، عبد الله بن مسلم، (؟). غریب القرآن. بیروت، دار و مکتبة الهلال.
[9]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407). البدایة و النهایة. بیروت، دارالفکر.
[10]. ابن ندیم، محمد بن اسحاق (؟). الفهرست. لبنان، دارالمعرفه.
[11]. ابن هشام، عبدالملک (؟). السیرة النبویة. مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة.
[12]. اسماعیلی، مهران؛ نبی الهی، ربابه (1397). «بررسی تطبیقی تفسیر کلامی آیات امامت در تفاسیر اثنی عشریه و زیدیه تا پایان دورة آل بویه». فصلنامة آینۀ معرفت، شمارۀ 54.
[13]. برقی، احمد بن محمد (1342). طبقات برقی. شیخ طوسی و حسن مصطفوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[14]. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. محمد عبد الرحمن المرعشلی، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[15]. ثعلبی، احمد بن ابراهیم (1422). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[16]. خرمی، مرتضی؛ ناوشکی، رسول (1390). «سیری در احوال مقاتل بن سلیمان و روش تفسیری وی». فصلنامۀ کاوشهای دینی، شمارۀ 6.
[17]. خوئی، سیدابوالقاسم (1413). معجم الرجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. تحقیق لجنة التحقیق، پنجم.
[18]. خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[19]. حسن‌زاده، مهدی؛ رئوف، سیدحمیدرضا (1396). «تجسیم مقاتل بن سلیمان در ترازوی نقد». پژوهشنامۀ کلام، شمارۀ 6.
[20]. دروزه، محمد عزة (1383). التفسیر الحدیث. چاپ دوم، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة.
[21]. ذهبی، محمدحسین (1382). میزان الاعتدال. تحقیق علی محمد الجباوی، بیروت، دارالمعرفه.
[22]. ذهبی، محمدحسین (1409). التفسیر و المفسرون. قاهره، مکتبة وهبة.
[23]. ذهبی، شمس‌الدین محمد (1413). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام. عمر عبدالسلام تدمرى، چاپ دوم، بیروت، دارالکتاب العربى.
[24]. رشیدرضا، محمد عبده (1990). تفسیر القرآن الحکیم [المنار]. مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
[25]. زرکلی، خیر الدین (1989). الأعلام. بیروت، دار العلم للملایین.
[26]. زنجانی، ابوعبدالله (1404). تاریخ القرآن. تهران، منظمة الاعلام الاسلامى.
[27]. سزگین، فؤاد (1412). تاریخ التراث العربی. قم، کتابخانۀ آیۀ الله مرعشی.
[28]. سمعانی، عبدالکریم بن محمد (1382). الأنساب. عبدالرحمن بن یحیی المعلمی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
[29]. سمرقندی، نصر بن محمد (؟). بحر العلوم. (بیجا)، (بینا)، (بیتا).
[30]. سیوطی، جلال‌الدین (1421). الاتقان فی علوم القرآن. چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی.
[31]. شایسته نژاد، علی‌اکبر (1387). «تفسیر مقاتل بن سلیمان». مطالعات قرآن و حدیث، تهران، سال دوم، شمارۀ 1.
[32]. طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
[33]. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. محمد جواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
[34]. طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار المعرفه.
[35]. طوسی، محمدبن‌حسن (؟). التبیان فی تفسیر القرآن. احمد قیصر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[36]. طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال طوسی. جواد قیومی اصفهانی، چاپ سوم، قم، النشر الاسلامی التابعة الجامعة المدرسین.
[37]. فائز، قاسم (1395). بررسی و نقد تداخل آیات مکی و مدنی. مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
[38]. فائز، قاسم (1390). «بررسی نظریۀ آیات مستثنیات سور مکی و مدنی». فصلنامۀ مطالعات تفسیری، شمارۀ 8.
[39]. قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لاحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
[40]. کلباسی، زهرا؛ احمدنژاد، امیر (1395). «تحلیل و بررسی روایات تفسیری دربارۀ عبد الله بن سلام». آموزه‌های قرآنی، شمارۀ 24 .
[41]. کلباسی، زهرا؛ احمدنژاد، امیر (1393). «نقد دیدگاه مفسران معاصر دربارۀ تعامل پیامبر با اهل‌کتاب در مکه». پژوهش‌های قرآن و حدیث، شمارۀ 2 .
[42]. کلباسی، زهرا؛ احمدنژاد، امیر (1397). «خوانشی نو از آیات اذن قتال «أذن للذین یقاتلون...» با تکیه بر نزول مکی سورۀ حج». پژوهشنامۀ تفسیر و زبان قرآن، شمارۀ 12.
[43]. ماوردی، علی بن محمد، (؟). النکت و العیون. بیروت، دار الکتب العلمیة.
[44]. معرفت، محمدهادی (1415). التمهید فی علوم القرآن. چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الاسلامى.
[45]. معرفت، محمدهادی (1379). تفسیر و مفسران، قم، مؤسسة فرهنگی انتشاراتی التمهید.
[46]. مقاتل بن سلیمان بلخی (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. عبد الله محمود شحاته، بیروت، داراحیاء تراث.
[47]. موسوی مقدم، سید محمد؛ خورشیدی سوار، علی (1396). «ارزیابی نظریۀ اختلاط آیات مکی و مدنی در سورههای قرآن». تهران. مجلۀ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 4.
[48]. میرمحمدی زرندی، سید ابوالفضل (1420). بحوث فی تاریخ القرآن و علومه. قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[49]. ناوشکی، رسول؛ خرمی، مرتضی (1390). «سیری در احوال مقاتل بن سلیمان و روش تفسیری وی»، دو فصلنامۀ کاوش های دینی، شمارۀ 6.
[50]. هواری، هود بن محکم (1426)، تفسیر کتاب الله العزیز. الجزایر، دار البصائر.
[51]. Mazuz. Haggai. )2016(. Possible Midrashic Sources in Muqatel b. sulaymanʾs Tafsir. Journal of semitic study. Vol. 61.
[52]. Nickel.Gordon. )2011(. Narrattives of Tampering in Earliest Commentaries on the Quran. History of Christian-Muslim Relations. Vol. XIII.
[53]. Sirry. Munʾim. )2012(. Muqātil b. Sulaymān and Anthropomorphism. Study Islamica. Brill. Vol 107.
[54]. Tohe. Achmad. )2015(. Muqatil Ibn Sulayman: a neglected figure in the early history of Quranic commentary. Boston University graduate school of arts and sciences.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 471 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 430 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب