پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,228 |
| تعداد مقالات | 67,743 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,074,611 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,808,498 |
تپه چای خوی، شواهد جدیدی از دوران مس و سنگ در شمال‌غرب دریاچه ارومیه؛ برهمکنش های منطقه‌ای و فرامنطقه ای با حوزه دریاچه ارومیه، منطقه قفقاز و شرق آناتولی | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 7، دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 31، آذر 1401، صفحه 141-167 اصل مقاله (1.77 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| افراسیاب گراوند* 1؛ اردشیر جوانمردزاده2؛ اکبر عابدی3؛ فاطمه ملک پور4 | ||
| 1گروه باستان‌شناسی باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. | ||
| 2گروه باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. | ||
| 3دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران. | ||
| 4کارشناس ارشد باستان‌شناسی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان خوی، خوی، ایران. | ||
| چکیده | ||
| تپه چای، تپه‌ی کوچکی به ارتفاع 1 متر از سطح زمین‌های اطراف است که در 10 کیلومتری جنوب‌شرقی خوی واقع شده است. اولین فصل کاوش در این محوطه در تابستان 1400 با هدف شناخت گستره محوطه، تعیین عرصه و تدوین نقشه گستردگی محوطه و نیز به منظور ارائه یک لایه‌نگاری دقیق از معماری، لایه‌ها و مواد فرهنگی به‌دست آمده از دوره‌های مختلف صورت گرفت. وضعیت گاهنگاری منطقه در دوران مس و سنگ و مفرغ و ارتباط و برهمکنش جوامع دشت خوی با مناطق همجوار از یک سو و چگونگی استفاده و استحصال مواد خام مانند ابسیدین و نمک و نیز منشایابی ابسیدین‌های محوطه از سوی دیگر از جمله سوالات اساسی این کاوش است. در این راستا تعداد 9 گمانه جهت تعیین عرصه و حریم محوطه، مورد کاوش قرار گرفت که از این تعداد، 3 گمانه بر روی عرصه بوده و مابقی خارج از محدوده بودند و بر اساس آن وسعت حقیقی تپه 7468 مترمربع بوده و خط عرصه و حریم پیشنهادی آن بر روی نقشه ترسیم گردید. گمانه لایه‌نگاری (گمانه 10) نیز در جبهه جنوب‌غربی تپه تا عمق 8 متری از نقطه مبنای گمانه مورد کاوش قرار گرفت و در مجموع، 40/7 متر از بقایای معماری و لایه‌های فرهنگی در آن شناسایی گردید که با توجه به گونه‌شناسی سفال‌های به‌دست آمده و مقایسه آنها با دیگر محوطه‌های حوزه شمال‌غرب ایران، با یک تاریخ‌گذاری نسبی، می‌توان 4 دوره استقراری متعلق به دوره مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) (تپه چای I)، مس و سنگ جدید 1 (فرهنگ پیزدلی) (تپه چای II)، مس و سنگ جدید 2 (فرهنگ سفال‌های کاه‌رو) (تپه چای III) و مس و سنگ جدید 3 (فرهنگ سفال‌های با تمپر کاه و شیاری و منقل‌های سوراخدار) و کورا – ارس I (تپه چای IV) را برای توالی استقراری این محوطه در نظر گرفت. در طی کاوش هیچ‌گونه وقفه فرهنگی بین آثار دوران مس و سنگ جدید و مفرغ قدیم مشاهده نشد و شواهد بیانگر یک تداوم و گذار بین این دو دوره است و احتمالاً اقوام کورا- ارسی همانند کول تپه هادیشهر از درون بافت اقوام مس و سنگ جدید تپه چای بیرون آمده‌اند. بنابراین با توجه به نتایج کاوش تپه چای و هم‌چنین کاوش‌های کول تپه هادیشهر، تپه دوزداغی خوی، تپه گیجلر و گوی تپه، شاید بتوان شمال‌غرب ایران را به‌عنوان یکی از کانون‌های مرکزی شکل‌گیری فرهنگ کورا- ارس یا مفرغ قدیم معرفی کرد. هم‌چنین شواهد برجای مانده ازکاوش، یک کارکرد مبادلاتی تجاری با مناطق همجوار مخصوصاً تجارت ابسیدین و نمک در دوران پیش از تاریخ برای تپه چای را پیشنهاد می‌دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شمال غرب دریاچه ارومیه؛ تپه چای؛ گاهنگاری نسبی؛ مس و سنگ؛ کورا – ارس؛ ابسیدین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Tepe Chay Khoy, New Evidence from the Chalcolithic Period Northwest of Lake Urmia: Regional and Transregional Interactions with Lake Urmia, Caucasus and Eastern Anatolia | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Afrasiab Garavand1؛ Ardeshir Javanmardzadeh2؛ Akbar Abedi3؛ Fatemeh Malekpur4 | ||
| 1Department of Archeology Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran | ||
| 2Department of Archeology, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran | ||
| 3Department of Archeology and Archaeometry, Faculty of Cultural Materials Conservation, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, IranUniversity, Iran | ||
| 4Master of Archeology, Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Khoy city, Khoy, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Tepe "Chay" (1181 m asl) is a small site with an area of less than one hectare in and a height of 1 meter above the surrounding fertile lands, which is located 2.5 km southwest of Dizajdiz town and 10 km southeast of Khoy. The first season of excavation at the site was carried out in July and August of 2021 in order to delimit the site, to ascertain its exact extent as well as conduct soundings of the stratigraphy of the site to better understand its phasing, periodization and chronology. In this regard, nine test trenches were excavated in different parts of the site; of these, only three test trenches were located within the site’s limits and the rest were off-site. Based on the delimiting soundings the exact extent of the site was 7468 square meters. A stratigraphic trench (TR.10) was also excavated in the southwestern part of Tepe Chay and in total, 7.4 m of architectural, layers and cultural deposits were identified; virgin soil was reached at a depth of 8 meters. According to the typology of pottery obtained from the layers and their comparison with other sites of northwestern Iran, the a relative chronology of the site consists of four settlement phases belonging to 1) the Early Chalcolithic (Dalma culture) (Tepe Chay I); 2) Late Chalcolithic 1 (Pisdeli) (Tepe Chay II); 3) Late Chalcolithic 2 (Chaff-Faced Ware) (Tepe Chay III); and 4) Late Chalcolithic 3 (Chaff-Tempered with comb-design and perforated manqals). Futhermore a Kura-Araxes I (Tepe Chay IV) component is suggested for the sequence of the site. During the excavation, no cultural interruption or gap was observed between Late Chalcolithic and Kura-Araxes layers, and the evidence indicates a continuity and transition between these two periods. It is therefore possible that the Kura-Araxesian, like the Kul Tepe Hadishahr, originates from Late Chalcolithic society of Tepe Chay. Therefore, according to the results of the excavations of Tepe Chay as well as the excavations of Kul Tepe, Dozdaghi Khoy, Tepe Gijlar and Geoy Tepe, perhaps northwestern Iran can be introduced as one of the core centers for the formation of early stages of the Kura-Araxes culture. Evidence from the excavation also suggests a function of trade with neighboring areas, especially the prehistoric obsidian and salt trade for Tepe Chay. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| NW Lake Urmia, Tepe Chay, Relative Chronology, Chalcolithic, Kura-Araxes I, Obsidian | ||
| مراجع | ||
|
عابدی، اکبر، (1392)، گزارش مقدماتی اولین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی محوطه دوه گُز خوی، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی- پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
ــــــــــــ، (1395)، گاهنگاری مطلق (14C) و نسبی محوطه دوه گُز خوی با استفاده از روش طیف‌سنج جرمی شتاب‌دهنده (AMS)؛ شواهدی از دوره مس و سنگ انتقالی، دالما و پیزدلی، پژوهه باستان‌سنجی، سال دوم، شمارۀ اول، بهار و تابستان 1395، صص 54-39.
ملک پور، فاطمه، (1389)،«مطالعه و تحلیل الگوهای استقراری مس سنگی تا پایان مفرغ قدیم شهرستان‌های خوی و سلماس»، کارشناسی ارشد، استاد راهنما، بهروز عمرانی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.
ملک پور، فاطمه و گراوند، افراسیاب، 1397، گزارش گمانه‌زنی محوطه شمس تبریزی خوی، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی، منتشرنشده
گراوند، افراسیاب و ملک پور، فاطمه، (1396)،گمانه‌زنی محوطه دوزداغی خوی؛ محوطه‌ای در شمال غرب ایران، جستارهای باستان‌شناسی ایران پیش از اسلام، جلد 2، شمارۀ 2، پیاپی 4، صص 31-48.
گراوند، افراسیاب، حاجی‌زاده، کریم, ملک پور، فاطمه و عابدی، اکبر، (1398) محوطه دوزداغی خوی استقرارگاهی از عصر مفرغ در شمال دریاچه ارومیه، فصلنامه باستان‌شناسی پارسه، شمارۀ 10، سال سوم، صص 25-37.
گراوند، افراسیاب، (1400)، گزارش گمانه‌زنی لایه‌نگاری و تعیین عرصه و حریم تپه چای خوی، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی.
هاملین، کارول، (1388)، دالما تپه، مجموعۀ مقالات تمدن‌های دشت سولدوز (اشنویه و نقده) تألیف رابرت هنری دایسون و دیگران، گردآوری و ترجمه: صمد علیون و علی صدرایی، تهران،گنجینه هنر، ارومیه، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی.
Abedi, A. 2013, preliminary report of the first chapter of archaeological excavations of Doh Goz Khoy site, Archive of Archeology Research Institute - Research Institute of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism [in Persian]. Abedi, A. & Khatib Shahidi, H. & Chataigner, Ch. & Niknami, K. & Eskandari, N. & Kazempour, M. & Pirmohammadi, A. & Hoseinzadeh, J. & Ebrahimi Gh, 2014, Excavation at Kul Tepe of (Hadishahr) North-Western Iran 2010: First Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies 51: 33-165. Abedi, A. 2016, absolute (14C) and relative chronology of Doh Goz Khoy site using Accelerator Mass Spectrometer (AMS) method; Evidences of copper and transition stone period, Dalma and Pizdeli, Archeology Research, second year, first issue, spring and summer 2015, pp. 39-54 [in Persian]. Abedi, A. 2016. New Evidence from Neolithic to Achaemenid Periods in North-Western Iran: Excavations at Kul Tepe (Hadishahr), Second Preliminary Report (2013). Iranian Journal of Archaeological Studies, 6(1), 59-82. Abedi, A., Mohammadi, V. D., Steiniger, D., & Glascock, M. D. (2018). The provenance of Kul Tepe obsidian artifacts: Syunik and the highlands of Armenia as possible seasonal pastureland. Journal of Archaeological Science: Reports, 21, 406-412. Abedi, A., Omrani, B., & Karimifar, A. 2015. Fifth and fourth millennium BC in north-western Iran: Dalma and Pisdeli revisited. Documenta Praehistorica, 42, 321-338. Abedi, A., Varoutsikos, B., & Chataigner, C. 2018. Provenance of obsidian artifacts from the Chalcolithic site of Dava Göz in NW IRAN using portable XRF. Journal of Archaeological Science: Reports, 20, 756-767. Abedi. A. 2017, Iranian- Azerbaijan Pathway from the Zagros to the Caucasus: Kul Tepe and Dava Göz, New Neolithic Sites in NW Iran”. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 17: 79-98. Abu Jayyab, K. 2012. A ceramic chronology from Tell Hamoukar''''s southern extension. Publications de l''''Institut Français d''''Études Anatoliennes, 27(1), 87-127. Akkermans, P.M.M.G. 1988 “The Period V pottery”. In M. van Loon, Hammam et-Turkman I, Report on the University of Amsterdam’s 1981-84 Excavations in Syria, Publications de l’Institut historique-archéologique néerlandais de Stamboul, Istanbul: 287-349. Alizadeh, K, 2016, Social Inequality at Köhne Shahar, an Early Bronze Age Settlement in Iranian Azerbaijan, Department of Anthropology, Harvard University. Alizadeh, K. Eghbal, H. and Samei, S, 2015, Approaches to social complexity in Kura- Araxes cuiture: A view from Konee Shahar(Ravaz) in Chaldran, Iranian Azerbaijan, Paleoricnt, vol. 41.1.p. 37-54 CNRS EDITTONS. Bakhchaliyev, V. Ashurov, S. and Marro, C. 2009 The Excavations of Ovçular Tepesi (2006-2008): First Results and New Perspectives. In Azerbaijan - Land between East and West. Transfer of knowledge and technology during the „First Globalization“of the VIIth IVth millennium BC. (English ed Barbara Helwing): Baku. Bakhshaliyev, V., Marro, C., & Ashurov, S. (2010). Ovçulartepesi 2006e2008-ci il tadqiqatlarinin ilk naticalari (First Preliminary Report: the 2006e2008 seasons). Baki: Elm, 156s. Baldi, J. S. 2012. Tell Feres al-Sharqi in the LC 1-2 period. Serial production and regionalisation of ceramic traditions: a perspective from a small rural site. Publications de l''''Institut Français d''''Études Anatoliennes, 27(1), 129-161. Baldi, J. S., & Abu Jayyab, K. 2012. A comparison of the ceramic assemblages from Tell Feres al-Sharqi and Hamoukar. Publications de l''''Institut Français d''''Études Anatoliennes, 27(1), 163-180. Belgiorno, M.R, Biscione, R., & Pecorella, P. E. 1984. Il Saggio ei Materiali di Tappeh Gijlar. Tra lo Zagros e l’Urmia: Ricerche storiche ed archeologiche nell’Azerbaigian Iraniano. Rome, 241-300. Brown, B .T. 1951, Excavation in Azerbaijan, 1948 London. Burney, C.A, 1961, "Excavation at Yanik tape North – west Iran." Iraq, Vol. 23, No. 2, PP. 138- 153. Figs 1 – 2 8PL. LXVI – LXXV. Burney.C.A 1961 “Circular Buildings Found at Yanik Tepe. in North – west Iran ” Antiquity , Vol XXXV: 237-240. Burney.C.A 1962 “excavation at yanik tepe, Azerbaijan” Iraq. XXIV:134-152. Burney.C.A 1962 “Excavations at yanik Tepe, Azerbaidjan” , Iraq, Vol. XXIII: 138-153. Burney.C.A 1964 “the excvation at yanik Tepe.Azerbaijan.” Iraq XXVI: 54-61. Garavand, A. and Malekpour, Fatemeh, 2016, Speculation of Dozdaghi Khoy site; A site in northwest Iran, Pre-Islamic Iranian Archeological Surveys, Volume 2, Number 2, Series 4, pp. 31-48 [in Persian]. Garavand, A. Hajizadeh, K. Malekpour, F. and Abedi, A, 2018 Dozdaghi Khoy site of a Bronze Age settlement in the north of Lake Urmia, Parse Archeology Quarterly, No. 10, Year 3, pp. 25-37 [in Persian]. Garavand, Afrasiab. 2021, a report on stratification speculation and determination of the area and boundaries of Tepe Chai Khoi, Archeology Research Institute Archives [in Persian]. Gülçur, S., & Marro, C. 2012. The view from the north: comparative analysis of the Chalcolithic pottery assemblages from Norşuntepe and Ovçular Tepesi. Publications de l''''Institut Français d''''Études Anatoliennes, 27(1), 305-352. Hamlin,C. 1975, Dalma Tepe , Iran, Vol XLLL , PP.LLL- 130. Hamlin, C. 2009, Dalma Tepe, a collection of essays on the civilizations of the Soldoz plain (listening and review) by Robert Henry Dyson and others, compiled and translated by: Samad Aliyoun and Ali Sadraei, Tehran: Ganjineh Hanar: Urmia: Organization of Cultural Heritage, Handicrafts and tourism of West Azarbaijan province. Lyonnet, B., & Guliyev, F. 2010. Recent discoveries on the Neolithic and Chalcolithic of Western Azerbaijan. TUBA-AR, 13(13), 219-228. Malekpour, F, 2010, {Study and analysis of settlement patterns of stone copper until the end of the Old Bronze Age in Khoy and Selmas cities}, Master''''s degree, supervisor, Behrouz Omrani, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Abhar branch [in Persian]. Malekpour, F. and Garavand, Afrasiab, 2017, Speculation report of Shams Tabrizi Khoi area, Archeology Research Institute Archives [in Persian]. Marro, C. 2010. Where did Late Chalcolithic Chaff-Faced Ware originate? Cultural Dynamics in Anatolia and Transcaucasia at the Dawn of Urban Civilization (ca 4500-3500 BC). Paléorient, 35-55. Marro, C., & Özfırat, A. 2003. Marro, C., Özfırat, A.," Pre-classical Survey in Eastern Turkey. First Preliminary Report: The Ağrı Dağ (Mount Ararat) region", Anatolia Antiqua XI, 2003: 385-422. Marro, C., 2012 ed. “The “Post-Ubaid” Horizon in the Fertile Crescent”, Varia Anatolica, Istanbul. Marro, C., Bakhshaliyev, V., & Ashurov, S. 2011. Excavations at Ovcular Tepesi (Nakhchivan, Azerbaijan). Second Preliminary Report: The 2009-2010 Seasons. Anatolia antiqua. Eski Anadolu, 19(1), 53-100. Maziar, S. (2010). Excavations at Kohne Pasgah Tepesi, the Araxes Valley, Northwest Iran: First Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies, 47, 165-193. Museyibli, N. 2007 Böyük Kesik. Eneolit Dövrü yaşayış meskeni (Böyük Kesik. A settlement of the Chalcolithic period). National Academy of Sciences of Azerbaijan, Baku. Oates, J. 2012. The Terminal Ubaid (LC 1) Level at Tell Brak. Publications de l''''Institut Français d''''Études Anatoliennes, 27(1), 65-86. Stein, G. 2010. Local identities and interaction spheres: Modeling regional variation in the Ubaid horizon. Beyond the Ubaid: transformation and integration in the late prehistoric societies of the Middle East, (63), 23-44. Stein, G. 2009 “Tell Zeidan”. In The 2008-2009 report, Oriental Institute of Chicago, Chicago: 126-137. Stein, G., 2010 - Tell Zeidan (2009), Oriental Institute Annual Report 2009-2010, Oriental 150 Stein Institute of the University of Chicago, Chicago: 105-118. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 413 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 382 |
||