1دانشجوی دکترای فقه و حقوق جزا، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی؛
2استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی
چکیده
مطابق بند الف ماده290 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، چنانچه فردی با انجام کاری قصد کشتن کسی را داشته و قتل هم در عمل اتفاق بیافتد، نوع وسیله یا نحوه‌ی رفتار ارتکابی در تحقق قتل، نقشی نداشته و قتل، عمدی محسوب می‌شود. مبنای فقهی ماده مزبور رأی مشهور فقهاست. در مقابل رأی مشهور، جمهور فقهای اهل تسنن و برخی از فقیهان امامیه معتقدند اگر وسیله یا رفتار ارتکابی نوعاً کشنده نباشد، چنین قتلی عمدی محسوب نشده و شبه عمد می‌باشد. مقاله حاضر به تشریح دو دیدگاه بالا و ذکر ادله ایشان پرداخته و به روش فقهی- اجتهادی بر ترجیح نظر غیرمشهور استدلال کرده و پیشنهاد اصلاح بند الف ماده 290 را داده است که با عنایت به کاستن از موارد قصاص و اعدام، اقدامی شایسته می‌باشد. براساس دستاوردهای مقاله اگر قاتل در رفتار خود عامد بوده و قتل هم اتفاق بیفتد، چنین قتلی در صورتی عمدی است که وسیله یا رفتار ارتکابی نوعاً کشنده باشد و در غیر این‌صورت قتل شبه عمدی خواهد بود،
The Effect of the Conduct Leading to Murder on the Intentionality of the Murder
نویسندگان [English]
Atefeh Norouzi1؛ Amir Vatani2
1Ph.D. Student, Faculty of Law and Political Sciences, Kharazmi University;
2Assistant Professor, Faculty of Law and Political Sciences, Kharazmi University
چکیده [English]
According to clause A of Article 290 of the Islamic Penal Code adopted in 1392 sh/ 2013, if a person intends to kill someone by doing something and the murder occurs in practice, the type of means or behavior committed has no role in the murder, and the murder is considered intentional and subject to retribution. The jurisprudential basis of this legal article is the well-known opinion of jurists. However, some other Imami jurists believe that if the means or behavior committed is not typically lethal, such a murder is not considered intentional and is quasi-intentional. The present article describes the above two views and mentions the relevant arguments and argues in a legal-discretionary (fiqhī-ijtahādī) procedure on the preference of the unpopular opinion. As a result, if the killer is intentional in his behavior and the murder takes place, such a murder would be considered intentional if the means or behavior committed is typically fatal, otherwise, the murder would be quasi-intentional, even if there is a tangible causal relationship between the perpetrator's behavior and the result achieved.
کلیدواژه‌ها [English]
intentional homicide, quasi-intentional, intent to murder, typically lethal behavior, rarely lethal behavior, doubt (shubheh)
مراجع
منابع
آبی، فاضل، حسن بن ابی طالب یوسفی، کشف الرموز فی شرح مختصرالنافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
آقایی‌نیا، حسین، جرائم علیه اشخاص، تهران، نشر میزان، 1384ش.
ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد، السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفترانتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن حمزه، محمد بن علی بن حمزه طوسی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم، مکتبةآیةالله المرعشی النجفی (ره)، 1408ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمومنین علیه السلام، 1403ق.
اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان، 1393ش.
جزائری، عبداللَّه بن نورالدین، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، ایران، بی‌نا.
الجزیری، عبدالرحمن- غروی، سیدمحمد- یاسر مازح، کتاب الفقه علی المذاهب الأربعة ومذهب أهل البیت علیهم السلام، بیروت- لبنان، دارالثقلین، 1419ق.
جورج پی، فلچر، مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، مترجم: سید مهدی سیدزاده ثانی، مشهد، انتشارات دانشگاه علوم رضوی، 1384ش.
حر عاملی، محمد بن حسن بن علی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آلالبیت علیهم السلام، 1409ق.
حلبی، ابن زهره،حمزة بن علی، غنیةالنزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1417ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعدالأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
محقق حلی، نجم‌الدین جعفربن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعلیان، 1408ق.
