کارایی روش‌های تلفیقی در مبارزه با علف‌هرز کاتوس (Cynanchum acutum L.) در مزارع نیشکر

مقدمه

علف‌های‌هرز و گونه‌های مهاجم، یکی از بزرگترین موانع در تولید پایدار محصولات کشاورزی می‌باشند (Nosratti et al., 2017). در مزارع نیشکر ایران نیز علف‌‌های‌هرز، مهم‌ترین عامل زیان‌آور هستند که در صورت عدم مدیریت صحیح می‌توانند تا بیش از 70 درصد محصول را از بین ببرد (Pour azar et al., 2006). با توجه به تنوع زیاد علف‌های‌هرز مزارع نیشکر، اغلب آن‌ها علاوه بر تولید بذر، توانایی تکثیر توسط اندام­های رویشی و گسترش سریع خود در مزرعه را دارا می‌باشند (Abdolahi Lorestani et al., 2019)؛ بنابراین مهار آن‌ها در ابتدای فصل رشد و پیش از بسته شدن تاج ‌پوشش[1] نیشکر، به ویژه طی 100 روز اول پس از رویش گیاهچه نیشکر، از اهمیت زیادی برخوردار است (Bennett et al., 2004; Abdolahi Lorestani et al., 2008). Nosratti et al  (2017) در یک بررسی به گونه‌هایی مانند (K.Koch.) Hordeum spontaneum، Physalis divaricata (L.)، Azolla filiculoides (Lam) و Cynanchum acutum (L.) به‌عنوان علف‌های‌هرز نو ظهور و مهاجم که به یک مشکل جدی در بسیاری از محصولات زراعی در مناطق مختلف ایران تبدیل شده‌اند، اشاره کرده‌اند.

کاتوس (علف خرس) با نام علمی Cynanchum acutum L.، متعلق به زیر تیره Cynanchoideae، و خانواده استبرق (Asclepiadaceae)، گیاهی علفی، چندساله و پیچنده با ریشه­هایی قوی و ساقه­ای بالارونده ­است؛ از نام‌های انگلیسی آن می‌توان بهSwallow- wort ، dogs bane، و Strangle wort اشاره کرد (Mighani et al., 2015). جنس سینانکوم در جهان دارای بیش از 80 گونه است که اغلب آن‌ها در آمریکا و آمریکای جنوبی پراکنده هستند (Chittendon et al., 2000; Pandey, 2004). پراکنش جغرافیایی کاتوس، بسیار وسیع است، به‌طوری که در مناطق استوایی، نیمه استوایی و معتدله، از جنوب اروپا تا جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا گزارش شده است. در ایران برای اولین بار کاتوس در دشت مغان مشاهده شد و سپس حضور آن از استان­های مختلف کشور از جمله گلستان، گیلان، آذربایجان، اصفهان، یزد، خوزستان، و ...، گزارش شد (Faghih & Salimi, 1997; Shimi & Hashemirad, 2012; Mighani et al., 2015). کاتوس با توجه به توانایی تکثیر زایشی و رویشی (جوانه‌های روی ریشه) و ویژگی رشدی منحصر به‌فرد خود، از پتانسیل تهاجمی بسیار بالایی برخوردار است (Zare Sadri et al., 2010a). کاتوس با پیچیدن به  اندام‌های هوایی گیاهان از جمله محصولات زراعی، علاوه بر تداخل در آبیاری و برداشت محصول، استفاده از علف‌کش­های پس‌رویشی و برگ مصرف را نیز با مشکل مواجه می­کند (Cousens et al., 1992). مهار موفق کاتوس همانند دیگر علف‌های‌هرز مهاجم چندساله، مشکل است (Lawlor, 2003). قطع اندام­های هوایی کاتوس به تنهایی مانند دیگر علف­های‌هرز مهاجم چندساله، یک روش مبارزه کارآمد نیست. در مبارزه شیمیایی نیز انتخاب نوع علف­کش، به شرایط زمانی و مکانی حضور آن بستگی دارد؛ بهترین مدیریت گونه‌های‌هرز چندساله، مدیریت تلفیقی می‌باشد (Mighani et al., 2015).

می­توان از وجین برای قطع اندام­های هوایی در زمانی که علف‌هرز در مناطق غیر زراعی و یا درون تاج پوشش گیاه زراعی قرار دارد استفاده کرد. برش ساقه­ها از ارتفاع پنج سانتی­متری سطح زمین و به‌دنبال آن کاربرد علف­کش گلایفوسیت می­تواند مؤثر باشد. اگر علف‌هرز دارای میوه بالغ بود، بذرها ممکن است رسیده و پخش شوند؛ بنابراین لازم است که اندام­های هوایی دارای میوه و بذر منهدم شوند (USDA, 2007). با وجود این، برخی محققان اعتقاد دارند که عملیات کف‌بری برای بوته‌هایی با ارتفاع بیش از 10 سانتی­متر مؤثر نیست (Shimi & Hashemirad, 2012).

بررسی Christensen (1998) نشان داد که کاربرد گلایفوسیت در دو نوبت طی اواخر بهار و اواسط تابستان برای دستیابی به مهار بیش از 90 درصد کاتوس ضروری بود. در یک آزمایش، میزان جذب و انتقال علف­کش توفوردی و گلایفوسیت طی مراحل مختلف رشد چهار اکوتیپ مختلف کاتوس بررسی شد (Yousefi et al., 2011). نتایج این آزمایش نشان داد که از لحاظ جذب و انتقال علف‌کش‌ها در مراحل مختلف رشد اکوتیپ­ها با تفاوت معنی­دار همراه بود، به‌طوری‌که در خصوص علف‌کش توفوردی، جذب و انتقال آن در تمامی مراحل رشد و در اکوتیپ­های مورد ارزیابی در سطوح مختلف با یکدیگر تفاوت معنی­دار داشتند. علف­کش­های آترازین و توفوردی، گیاهچه بذری Cynanchum leave که گونه­ای نزدیک به کاتوس است را به‌خوبی مهار ‌کردند، اما روی گیاهچه‌های با منشا ریشه‌ای کمتر موثر بود (Wilson and Write, 1990). استفاده از دو علف‌کش گلایفوسیت و تری‌کلوپیر برای مبارزه با کاتوس نیز موثر بوده است. در مزارع ذرت نیز مهار نسبی کاتوس و پیچک صحرایی با کاربرد علف­کش نیکوسولفورون گزارش شده است (Mighani et al., 2011; Zare Sadri et al., 2010b).

نتایج یک تحقیق­ با استفاده از چند علف­کش نشان داد که بهترین تیمارها برای مبارزه با کاتوس، به‌ترتیب کاربرد سه نوبت گلایفوسیت به میزان شش لیتر در هکتار، سه نوبت گلایفوسیت به میزان چهار لیتر در هکتار و دو نوبت گلایفوسیت شش لیتر در هکتار بود (Mighani et al., 2009). یک بررسی در باغات پسته ­آران و بیدگل نیز نشان داد که کاربرد گلایفوسیت به میزان 28_/‌3 کیلوگرم (معادل اسیدی) در هکتار همراه با چهار درصد سولفات آمونیوم توانست به‌­خوبی بر کاتوس اثر گذارد؛ با وجود این، لازم است تا عملیات سمپاشی تکرار شود تا مهار موثر صورت گیرد (Zare Sadri et al., 2010b).

مبارزه تلفیقی، یکی از راه­های مناسب جهت مبارزه با این گیاه می­باشد. خشک شدن بخش­های رویشی می­تواند بخشی از مدیریت کاتوس باشد (Mirvakili et al., 2010). نتایج تحقیق   Shimi et al. (2004) نشان داد که بهترین تیمار برای مبارزه با کاتوس در باغ سیب، کاربرد دو نوبت گلایفوسیت و در تاکستان، کاربرد دو مرحله کف‌بری کاتوس و کاربرد سه نوبت گلایفوسیت بود. Azizian et al (2011) طی تحقیقات خود درباره مدیریت تلفیقی کاتوس با کاربرد تیمار وجین (کف‌بری) و تیمار شیمیایی با استفاده از علف­کش­های پاراکوات، گلایفوسیت و تری‌کلوپیر اعلام کردند که بهترین تیمارها برای کاهش تعداد ساقه، به‌ترتیب اعمال دو بار کف­بر + یک بار تری­کلوپیر دو لیتر در هکتار، سه بار پاراکوات چهار لیتر در هکتار، سه بار تری­کلوپیر دو لیتر در هکتار بودند. به گزارش  Mighani et al. (2009) بهترین تیمار علف‌کش برای کاهش تراکم کاتوس، سه بار سمپاشی با گلای‌فوسیت شش لیتر در هکتار و دو تا سه نوبت علف‌کش تری‌کلوپایر دو لیتر در هکتار طی فصل رویش می‌باشد. همچنین استفاده از گلایفوسیت شش لیتر در هکتار + سولفات آمونیوم هشت کیلوگرم در هکتار در مرحله 10 تا 15 سانتی‌متری کاتوس و تکرار آن پس از رشد مجدد و همچنین یک بار کف­بر + گلایفوسیت شش لیتر در هکتار + سولفات آمونیوم هشت کیلوگرم در هکتار در همان مرحله، از بهترین تیمارهای مبارزه با کاتوس اعلام شده است (Mighani et al., 2015). در سال‌های اخیر، کاتوس به سرعت به‌عنوان یک علف‌هرز مهاجم و خطرناک در مزارع نیشکر استان خوزستان ظاهر شده است و با وجود اعمال روش‌های مبارزه رایج، از تراکم و گستردگی بالایی برخوردار است. این علف‌هرز علاوه بر رقابت مستقیم و غیرمستقیم طی دوره داشت محصول گیاه نیشکر، موجب بروز مشکلاتی در اجرای عملیات مختلف داشت محصول مانند خاک‌دهی پایه بوته^[2]، کولتیواسیون و برداشت (دروگر) نیشکر می‌شود. تاکنون کاربرد علف‌کش‌های رایج، منجر به مهار موثر کاتوس و کاهش خسارت آن به محصول نیشکر نشده است؛ بنابراین و با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف تعیین نوع و میزان علف‌کش‌های جدید کارآمد و نیز معرفی روش مبارزه تلفیقی موثر در مهار کاتوس اجرا شد.

مواد و روش‌ها

آزمایش به‌صورت کرت­های دو بار خرد شده و در قالب بلوک­های کامل تصادفی، در سه تکرار و در یکی از مزارع نیشکر شرکت امیرکبیر واقع در جنوب استان خوزستان با مختصات جغرافیایی طول 48 درجه و 16 دقیقه شرقی و عرض 31 درجه و صفر دقیقه شمالی، با ارتفاع هفت متر از سطح دریا، متوسط بارندگی سالیانه 6_/147 میلی‌متر و متوسط دمای سالیانه 7_/24 درجه سلسیوس، در سال اجرا شد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش در جدول 1 ارائه شده است.

جدول 1- ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش‌

Table 1. Physiochemical properties of the experiment site soil

کرت اصلی شامل کاربرد پیش‌رویشی علف‌کش‌ها در پنج سطح شامل متری‌بوزین (سنکور^®، WP70%) به میزان 5_/2 کیلوگرم در هکتار از ماده تجارتی، متازاکلر + کوئین‌مراک (بوتیزان استار^®، SC 41.6%) به میزان 5_/2 لیتر در هکتار از ماده تجارتی، پندیمتالین (پرول^®، CS 45.5%) به میزان سه لیتر در هکتار از ماده تجارتی، ایندازیفلام (آلیون^®، SC 50%) به میزان 125 میلی‌لیتر در هکتار از ماده تجارتی و استوکلر (اسنیت^®، EC 50%) به میزان 5_/3 لیتر در هکتار از ماده تجارتی، کرت فرعی اول شامل سه سطح وجین با کف‌بری کاتوس در ارتفاع 15 تا 20 سانتی­متر شامل  وجین (کف‌بری) در یک نوبت (چهار هفته پس از سمپاشی پیش‌رویشی)، وجین در دو نوبت (طی چهار و هشت هفته پس از سمپاشی پیش‌رویشی) و بدون وجین و کرت فرعی دوم شامل کاربرد پس‌رویشی علف­کش­ها در سه سطح شامل توفوردی + ام­سی­پی­آ (یو46 کمبی فلویید^®، SL 67.5%) 5_/2 لیتر از ماده تجارتی در هکتار،  اختلاط توفوردی + ام­سی­پی­آ و متری‌بیوزین به میزان یک به‌علاوه 5_/1 لیتر/کیلوگرم از ماده تجارتی در هکتار و بروموکسینیل + ام­سی­پی­آ (برومایسید ام‌آ^®، EC 40%) به میزان دو لیتر از ماده تجارتی در هکتار بودند. هر کرت اصلی از 18 ردیف به طول 67_/13 متر (با فاصله بین ردیفی 83_/1 متر) و به مساحت 3_/450 مترمربع، کرت فرعی اول از شش ردیف به مساحت 1_/150 مترمربع و کرت فرعی دوم از دو ردیف به مساحت 50 مترمربع تشکیل شده بود و مساحت کل طرح بالغ بر 3_/6754 مترمربع بود. کرت شاهد علفی (بدون وجین)، پیش از هر کرت تیمار و به مساحت برابر با آن در نظر گرفته شد.

کود سوپر فسفات تریپل به‌صورت پیش از کاشت و به میزان 350 کیلوگرم در هکتار و کود نیتروژن به‌صورت کودآبیاری به میزان 350 کیلوگرم در هکتار در بهار سال بعد مورد استفاده قرار گرفتند. مزرعه در ابتدای مهرماه کشت شد و آبیاری مزرعه به‌صورت جوی و پشته، با استفاده از لوله‌های دریچه‌دار پلی‌اتیلنی و بر اساس ظرفیت زراعی صورت گرفت. تیمارهای علف‌کشی پیش‌رویشی در نیمه اول مهر ماه، به روش زود پس‌رویشی و پیش از آبیاری نوبت دوم اجرا شد. تیمارهای کف‌بری طی چهار و هشت هفته پس از سمپاشی پیش‌رویشی اعمال شد. عملیات خاک‌دهی پایه بوته‌های نیشکر (هیلینگ آپ) در اوایل اسفندماه به اجرا گذاشته شد و به‌منظور اعمال تیمارهای علف‌کشی پس‌رویشی، بعد از بازرویش کاتوس و در ابتدای اردیبهشت ماه سال بعد، انجام شد. 

سمپاشی کرت­ها با استفاده از سمپاش پشتی مدل هاردی (Hardi, BP15) مجهز به نازل بادبزنی معمولی (Teejet) شماره 11004، با مقدار محلول مصرفی 270 لیتر در هکتار و فشار 5_/‌2 بار انجام شد. تراکم و وزن خشک کاتوس تا پیش از بسته شدن تاج پوشش نیشکر در نیمه اول خرداد ماه، با استفاده از کادر یک در یک متر ( یک مترمربع) اندازه‌گیری شد ‌و خسارت ظاهری (ارزیابی چشمی) بر اساس روش پیشنهادی کمیته تحقیقات علف‌های‌هرز اروپا^[3] در مورد تأثیر تیمارهای علف‌کش بر علف‌هرز و خسارت به گیاه نیشکر صورت گرفت. برای تعیین وزن خشک علف‌­هرز به این ترتیب عمل شد که بوته‌ها بلافاصله پس از نمونه‌گیری و انتقال به آزمایشگاه، به مدت 72 ساعت در آون و در دمای 70 درجه سلسیوس قرار گرفتند و سپس با استفاده از ترازوی دیجیتالی با دقت دو رقم اعشار، وزن خشک آن‌ها ثبت شد. برای محاسبه کارایی مهار علف‌هرز از رابطه‌ 1 استفاده شد (Lesnik, 2003).

که در آن، WCE[4]: کارایی مهار علف‌هرز (درصد کاهش تراکم، یا وزن خشک علف‌هرز)، A: تراکم یا زیست توده علف‌هرز در کرت شاهد و B: تراکم یا زیست توده علف‌هرز درکرت تیمار می‌باشد.

اندازه‌گیری صفات کمی و کیفی نیشکر

در هنگام برداشت نیشکر در اواسط پاییز سال بعد از کشت، دو مترمربع از هر کرت آزمایش به‌صورت تصادفی و از روی پشته‌ها به طور کامل کف‌بری شد و پس از جداسازی سرنی و برگ‌ها از ساقه، وزن آن‌ها تعیین و پس از تبدیل به هکتار، عملکرد نیشکر محاسبه شد. به‌منظور اندازه‌گیری درصد ماده محلول (بریکس^[5])، شیره نیشکر (شربت) به‌وسیله آسیاب سه غلطکی گرفته و نمونه شربت تهیه شد. سپس برای تعیین بریکس، شربت به دستگاه رفرکتومتر مدل ATAGO/‌RX-5000α منتقل و بریکس آن تعیین شد (Chen & Chou, 1993). برای تعیین درصد قند، شربت به‌دست آمده از ساقه نیشکر، در ارلن 250 میلی‌لیتری ریخته شد و پس از افزودن دو 2 گرم استات سرب بازی به، نمونه از صافی عبور داده شد. در ادامه، درصد قند آن به روش پلاریمتری و با استفاده از دستگاه پلاریمتر مدل ATAGO/‌AP-300 اندازه گیری شد (Chen & Chou, 1993). به‌منظور تعیین درجه خلوص شربت از رابطه‌ 2 استفاده شد:

که در آن، POL Factor: ضریب پل، POL: درصد قند ساکارز و Brix: درصد ماده محلول می‌باشد.

تجزیه و تحلیل آماری داده­ها

ابتدا وضعیت نرمال بودن تمامی داده­ها بررسی شد و سپس تجزیه آماری شامل تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ اثرات اصلی به روش آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد توسط نرم افزار (version 9.4) SAS صورت گرفت. در صورت معنی‌دار بودن اثرات متقابل، از برش‌دهی با استفاده از آزمون lsmeans استفاده شد و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از حداقل میانگین مربعات با استفاده از گزینه PDIFF انجام شد (Soltani, 2006). نمودارها نیز به وسیله نرم افزار Excel رسم شدند.

نتایج و بحث

نتایج تجزیه واریانس تأثیر تیمارهای آزمایش بر کاتوس نشان داد که تمام تیمارها و اثرات متقابل آن‌ها برای صفات تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری معنی‌دار (01_/0> P) بودند (جدول 2).

با توجه به معنی‌دار شدن اثرات متقابل بین عامل‌ها، از برش‌دهی برای ارزیابی و مقایسه میانگین صفات مرتبط با علف‌هرز کاتوس استفاده شد. بررسی اثر سطوح مختلف عامل وجین (کف‌بری) در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی نشان داد که تیمارهای مختلف وجین در تمامی تیمارهای پیش‌رویشی، اثرات معنی‌داری (01_/0 > P) بر تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس داشتند (جدول 3).  

مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) سطوح مختلف کاربرد علف‌کش‌های پیش‌رویشی در سطوح وجین بر کاهش تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری نشان داد که سطوح علف‌کش‌های پیش‌رویشی تحت تأثیر سطوح مختلف وجین قرار گرفتند. بر همین اساس مشاهده شد که تیمار پیش‌رویشی علف‌کش پندیمتالین × دو نوبت تیمار وجین ، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا، بیشترین تأثیر را بر کاهش تراکم، کاهش وزن خشک و خسارت ظاهری به‌ترتیب با 78_/88، 67_/93، و 89_/94 درصد در مقایسه با شاهد علفی داشت (نتایج نشان داده نشده است). تیمار پیش‌رویشی علف‌کش ایندازی‌فلام × دو نوبت وجین نیز پس از تیمار فوق، با قرار گرفتن در گروه آماری مجزا، بیشترین تأثیر را بر صفات مورد ارزیابی کاتوس از خود نشان داد. ارزیابی اثرات متقابل تیمار پیش‌رویشی علف‌کش استوکلر × تیمار بدون اعمال وجین نشان داد که از کمترین کارایی و تاثیر بر صفات اندازه‌گیری شده کاتوس برخوردار بود (نتایج نشان داده نشده است).

جدول 2- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) تأثیر تیمارهای آزمایشی بر صفات ارزیابی شده کاتوس

Table 2. The analysis of variance (mean squares) of experimental treatments effect on swallow wort (Cynanchum acutum L.) traits.

** ،*  و  ns: به‌ترتیب معنی‌دار در سطح احتمال یک و پنج درصد و عدم اختلاف معنی‌دار.

**, * and ns: significant at 1% and 5% of probability levels and non-significant, respectively.

جدول 3- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح عامل وجین در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس.

Table 3. Slicing (mean squares) the interaction effects of weeding (B factor levels) in each pre-emergence herbicide (A factor levels) on density, dry weight and appearance damage of swallow-wort (Cynanchum acutum).  

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

*:* significant at the 1% of probability level.

برش‌دهی اثر متقابل میانگین مربعات سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی برای تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری کاتوس معنی‌دار (01_/0> P) شد (جدول 4). مشاهده شد که سطوح مختلف عامل علف‌کش پس‌رویشی، سطوح مختلف علف‌کش‌های پیش‌رویشی را تحت تأثیر قرار داد و در نتیجه موجب ایجاد تغییر در صفات ارزیابی شده کاتوس شد.

مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) سطوح مختلف کاربرد علف‌کش‌های پیش‌رویشی در سطوح علف‌کش پس‌رویشی بر کاهش تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری نشان داد که سطوح علف‌کش‌های پیش‌رویشی، تحت تأثیر سطوح مختلف علف‌کش پس‌رویشی قرار گرفت. بر همین اساس، تیمار علف‌کش پیش‌رویشی پندیمتالین × تیمار علف‌کش پس‌رویشی اختلاط توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ و متری‌بیوزین، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا، بیشترین تأثیر را بر کاهش تراکم و وزن خشک و خسارت ظاهری به‌ترتیب با 1_/91، 58_/95، و 45_/94 درصد در مقایسه با شاهد علفی داشتند (نتایج نشان داده نشده است). تیمار علف‌کش پیش‌رویشی ایندازی‌فلام × اختلاط پیش‌رویشی توفوردی + ام­سی­پی­آ با متری‌بیوزین، پس از تیمار فوق با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا، بیشترین تأثیر را بر صفات اشاره کاتوس از خود نشان داد (نتایج نشان داده نشده است). در جدول 5 نتایج برش‌دهی اثر متقابل میانگین مربعات سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح عامل وجین (کف‌بری) بر تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس که معنی‌دار (01_/0 > P) شده است، مشاهده می‌شود. بر این اساس، سطوح مختلف علف‌کش پس‌رویشی، سطوح مختلف وجین را تحت تأثیر خود قرار داد و از این رو بر صفات ارزیابی شده کاتوس مؤثر بود.

جدول 4- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر عملکرد نیشکر.

Table 4. Slicing (mean squares) of interaction effects of post-emergence herbicide (C factor levels) in each pre-emergence herbicide (A factor levels) on density, dry weight and appearance damage of swallow-wort (Cynanchum acutum).

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level.

جدول 5- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح عامل وجین بر تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس.

Table 5. Slicing (mean squares) of interaction effects of post-emergence herbicide (C factor levels) in each weeding (B factor levels) on density, dry weight and appearance damage of swallow-wort (Cynanchum acutum).

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level.

مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) سطوح مختلف وجین در سطوح علف‌کش پس‌رویشی بر کاهش تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری نشان داد که سطوح عملیات وجین، تحت تأثیر سطوح مختلف علف‌کش پس‌رویشی قرار گرفته است. بر همین اساس، تیمار اعمال دو نوبت وجین و کاربرد تیمار پس‌رویشی اختلاط علف‌کش توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ با متری‌بیوزین، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا، بیشترین تأثیر را بر کاهش تراکم، کاهش وزن خشک،پ و خسارت ظاهری به‌ترتیب با 8_/87، 7_/92، و 2_/94 درصد از خود نشان داد (نتایج نشان داده نشده است). تیمار بدون اعمال وجین و سپس کاربرد علف‌کش پس‌رویشی توفوردی + ام­سی­پی­آ با 12_/67، 61_/73، و 27_/79 درصد به‌ترتیب کمترین کارایی را در کاهش تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری در مقایسه با شاهد علفی دارا بود (نتایج نشان داده نشده است).

 برش‌دهی اثر متقابل( میانگین مربعات) سطوح وجین و علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح از عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس در جدول 6 ارائه شده است. مشاهده می‌شود که اثرات متقابل برای سطوح مختلف عامل وجین و سطوح مختلف عامل علف‌کش پس‌رویشی در تمامی سطوح عامل علف‌کش پیش‌رویشی معنی‌دار (01/0 > P) شده است.

جدول 6- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح عامل وجین و عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح از عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر تراکم، وزن خشک، و خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس.

Table 6. Slicing (mean squares) of the interaction effects of weeding (B factor) and post-emergence herbicide (C factor levels) in each pre-emergence (A factor levels) on density, dry weight and appearance damage of swallow-wort (Cynanchum acutum).

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level.

اثرات متقابل تیمارهای آزمایش بر کاهش تراکم علف‌هرز کاتوس

نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) علف‌کش پیش‌رویشی × وجین × علف‌کش پس‌رویشی بر صفات اندازه‌گیری شده کاتوس در جدول 7 ارائه شده است. مشاهده می‌شود که کاربرد تیمار علف‌کش پیش‌رویشی پندی‌متالین، اجرای دو نوبت وجین و کاربرد پس‌رویشی اختلاط علف‌کش توفوردی + ام­سی­پی­آ و متری‌بیوزین با میانگین 7_/‌92 درصد، بیشترین تأثیر را در کاهش تراکم کاتوس داشت. همچنین کاربرد تیمار علف‌کش پیش‌رویشی ایندازی­فلام، اجرای دو نوبت وجین و کاربرد پس‌رویشی علف‌کش‌ اختلاط توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ با متری­بیوزین، با میانگین 9_/‌90 درصد و قرار گرفتن در رتبه دوم و گروه آماری مشترک با تیمار اشاره شده پیشین، در کاهش تراکم علف‌هرز موفق بوده است. یافته‌های یک تحقیق نشان داد که استفاده پیش‌رویشی علف‌کش ایندازی‌فلام در خصوص کاهش تراکم و وزن خشک علف‌هرز چندساله اویارسلام ارغوانی پس از شاهد وجین، بیشترین تأثیر را در مقایسه با دیگر تیمارهای علف‌کش دارا بود (Ahmadi et al., 2017). همچنین اعمال وجین به‌صورت دو نوبت کف‌بری کاتوس در شرایطی که اندازه بوته به 15 تا 20 سانتی‌متر رسیده بود، دارای اثر بخشی بیشتری بود. Azizian et al (2011) نیز اعلام کردند که بهترین تیمار تلفیقی در مهار کاتوس، اعمال دو نوبت کف‌بری + یک نوبت کاربرد پس‌رویشی علف‌کش تری‌کلوپیر بود. کاربرد پیش‌رویشی علف­کش­های استوکلر،  متری‌بیوزین و متازاکلر + کوئین‌مراک (بوتیزان استار)، در تلفیق با تیمار بدون وجین و کاربرد تیمار پس‌رویشی علف‌کش توفوردی+ام­سی­پی­آ با میانگین نزدیک به 64 درصد، کمترین اثر را در کاهش تراکم کاتوس از خود نشان دادند و در نتیجه ضعیف‌ترین تیمارهای تلفیقی بودند (جدول 7).

اثرات متقابل تیمارهای آزمایش بر کاهش وزن خشک علف‌هرز کاتوس

مقایسه میانگین اثرات متقابل (برش داده شده) تیمارهای آزمایش بر کاهش وزن خشک کاتوس نشان داد که تلفیق کاربرد تیمار پیش­رویشی علف­کش پندی‌متالین، دو نوبت وجین و تیمار پس‌رویشی اختلاط علف‌کش‌های توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ و متری­بیوزین با میانگین 9_/‌96 درصد، بیشترین کارایی را در کاهش وزن خشک این علف‌هرز داشته است (جدول 7). همچنین تلفیق کاربرد تیمار پیش‌‌رویشی علف­کش ایندازی­فلام، دو نوبت وجین و تیمار کاربرد اختلاط علف‌کش­های پس‌رویشی توفوردی + ام­سی­پی­آ) و متری­بیوزین با میانگین 05_/‌96 درصد، با قرار گرفتن در رتبه دوم و یک گروه آماری مشترک با تیمار پیشین، در کاهش وزن خشک کاتوس، تیمار برتر بعدی بود. کاربرد تیمارهای علف‌کشی پیش‌‌رویشی و پس‌رویشی اشاره شده فوق به همراه اعمال یک نوبت وجین نیز با بیش از 94 درصد کاهش وزن خشک کاتوس، از کارایی خوبی برخوردار بودند.

جدول 7- مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) علف‌کش پیش‌رویشی × وجین × علف‌کش پس‌رویشی بر تراکم، وزن خشک و خسارت ظاهری کاتوس.

Table 7. Mean comparisons of the interaction effects (sliced) of pre-emergence herbicide × weeding × post-emergence herbicide on density, dry weight, and appearance damage of swallow-wort (Cynanchum acutum).

علف‌کش‌های پیش‌رویشی: Pr1: متری‌بیوزین؛ Pr2: متازاکلر+کویین‌مراک؛ Pr3: پندی‌متالین؛ Pr4: ایندازی‌فلام؛ Pr5: استوکلر.

وجین (کف‌بری): W1: یک نوبت؛ W2: دو نوبت؛ W3: بدون وجین.

علف‌کش‌های پس‌رویشی: Po1:توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ؛ Po2: متریبیوزین و توفوردی +ام‌سی‌پی‌آ ؛ Po3: برومایسید ام‌آ.

میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستو،ن در سطح احتمال یک درصد، تفاوت معنی‌داری ندارند.

Pre-emergence herbicides: Pr1: Metribuzin؛ Pr2: Metazachlor+quinmerac؛ Pr3: Pendimethalin؛ Pr4: Indaziflam؛ Pr5: Acetochlor

Weeding: W1: One time; W2: Two times; W3: without weeding

Post-emergence herbicides: Po1: 2,4-D + MCPA; Po2: Metribuzin & 2,4-D + MCPA; Po3:  Bromicide M.A.

Means with the same letters in the same column are not significantly different at 1% of probability Level.

نتایج تحقیق Waghmare et al. (2018) نشان داد که کاربرد پس‌رویشی تیمارهای اختلاط متری‌بیوزین + توفوردی و آمترین، بیشترین درصد مهار علف‌های‌هرز پهن برگ و کشیده برگ را در پی داشت، درحالی‌که کمترین میزان مهار علف‌های‌هرز نیز به کاربرد تیمار توفوردی و تیمار آترازین به تنهایی تعلق گرفت. ارزیابی اثر متقابل تیمارهای آزمایشی نشان داد که تیمارهای کاربرد پیش‌­رویشی علف‌کش‌های متری‌بیوزین، متازاکلر + کوئین‌مراک و استوکلر، بدون اعمال وجین و کاربرد علف‌کش پس‌رویشی توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ، با میانگین نزدیک به 70 درصد، کمترین اثر را در کاهش وزن خشک کاتوس نشان دادند و از این رو ضعیف‌ترین تیمارهای تلفیقی بودند.

اثرات متقابل تیمارهای آزمایش بر خسارت ظاهری علف‌هرز کاتوس

در جدول 7، تأثیر کاربرد تیمارهای آزمایش بر میزان خسارت ظاهری کاتوس نشان داده شده است. مشاهده می‌شود که تلفیق کاربرد پیش‌رویشی علف­کش‌های پندی‌متالین و ایندازی‌فلام به‌صورت مجزا، اعمال دو نوبت وجین و کاربرد پس‌رویشی اختلاط علف­کش­های توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ و متری­بیوزین با میانگین نزدیک به 96 درصد، بیشترین کارایی در ایجاد خسارت ظاهری به کاتوس را به خود اختصاص دادند. همچنین ارزیابی اثر متقابل تیمارهای اعمال شده نشان داد که تلفیق کاربرد تیمار پیش‌رویشی علف‌کش‌های متری­بیوزین، متازاکلر + کوئین­مراک و استوکلر، بدون اعمال وجین و کاربرد تیمار پس‌رویشی توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ با میانگین بین 74 تا 76 درصد، کمترین خسارت ظاهری به کاتوس را ایجاد کردند و از این رو جزو ضعیف‌ترین تیمارهای تلفیقی بودند.

ارزیابی تأثیر تیمارهای آزمایش بر خصوصیات کیفی و کمی نیشکر 

نتایج تجزیه واریانس اثر تیمارهای آزمایش بر صفات کمی و کیفی نیشکر نشان داد که اثرات اصلی و متقابل تمام تیمارها برای صفات کیفی، غیر معنی‌دار و برای صفت کمی نیشکر، معنی‌دار (01_/0 > P) بودند (جدول 8).

جدول 8-  نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) تأثیر تیمارهای آزمایش بر صفات کیفی و کمی نیشکر

Table 8. The analysis of variance (mean squares) of experimental treatments effect on Sugarcane (Saccharum officinarum) qualitative and quantitative traits.

** ،*  و ns: به‌ترتیب معنی‌دار در سطح احتمال یک و پنج درصد و غیر معنی‌دار.

**, * and ns: Significant at 1% and 5% of probability levels, and non-significant, respectively.

بر اساس نتایج جدول 8، تیمارهای آزمایش تأثیری بر صفات کیفی نیشکر شامل خلوص شربت و میزان ساکاروز نداشتند و تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد؛ به‌نظر می‌رسد که این صفات، بیشتر تحت تأثیر عوامل ژنتیکی ارقام نیشکر باشند. در پژوهش‌های متعدد که تأثیر اعمال تیمارهای مختلف علف‌کش و یا انواع عملیات خاک‌ورزی را بر ویژگی‌های کیفی نیشکر بررسی شده بود (Haji Sharafi & Mousavinia, 2006; Ahmadpour et al., 20; Cheema et al., 2010; Hossein Zadeh et al., 2012)، هیچ‌گونه تفاوت معنی‌داری در صفات کیفی نیشکر مشاهده نشد که با نتایج این مطالعه مطابقت داشت. بررسی اثر سطوح مختلف عامل وجین در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی نشان داد که تیمارهای مختلف وجین در تمامی تیمارهای پیش‌رویشی، اثرات معنی‌داری (01_/0> P) بر عملکرد کمی نیشکر داشته است (جدول 9).

جدول 9- تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح عامل وجین در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر عملکرد نیشکر.

Table 9. Slicing (mean squares) of the interaction effects of weeding (B factor levels) in each pre-emergence herbicide (A factor levels) on sugarcane (Saccharum officinarum) yield.

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level.

مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) سطوح مختلف کاربرد علف‌کش‌های پیش‌رویشی در سطوح وجین بر عملکرد نیشکر نشان داد که سطوح علف‌کش‌های پیش‌رویشی، تحت تأثیر سطوح مختلف وجین قرار گرفت. بر همین اساس مشاهده شد که تلفیق کاربرد علف‌کش پیش‌رویشی پندیمتالین × اعمال دو نوبت وجین  و علف‌کش پیش‌رویشی ایندازی‌فلام × دو نوبت وجین، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا، بیشترین عملکرد نیشکر را به‌ترتیب با 78_/100، و 52_/99 تن در هکتار به خود اختصاص دادند. همچنین تلفیق تیمار علف‌کش پیش‌رویشی متری‌بیوزین × بدون وجین با 12_/83 تن در هکتار، کمترین میزان عملکرد را داشت (نتایج نشان داده نشده است).

برش‌دهی اثر متقابل میانگین مربعات سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح عامل علف‌کش پیش‌رویشی عملکرد نیشکر معنی‌دار (01_/0> P) شد (جدول 10) و سطوح مختلف علف‌کش پس‌رویشی، سطوح مختلف علف‌کش‌های پیش‌رویشی را تحت تأثیر قرار داد.

جدول 10- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح علف‌کش پیش‌رویشی بر عملکرد نیشکر.

Table 10. Slicing (mean squares) of the interaction effects of post-emergence herbicide (C factor levels) in each pre-emergence herbicide (A factor levels) on sugarcane (Saccharum officinarum) yield.

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level

مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) سطوح مختلف کاربرد علف‌کش‌های پیش‌رویشی در سطوح علف‌کش پس‌رویشی بر عملکرد نیشکر نشان داد که سطوح علف‌کش‌های پیش‌رویشی تحت تأثیر سطوح مختلف علف‌کش پس‌رویشی قرار گرفته است. تلفیق تیمار علف‌کش پیش‌رویشی پندیمتالین × تیمار پس‌رویشی علف‌کش اختلاط توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ) و متری‌بیوزین، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا و با میانگین 1_/103 تن در هکتار، بیشترین عملکرد نیشکر را به خود اختصاص داد. همچنین تیمار علف‌کش پیش‌رویشی ایندازی‌فلام در تلفیق با کاربرد پس‌رویشی اختلاط علف‌کش‌های (توفوردی + ام­سی­پی­آ) و متری‌بیوزین، پس از تیمار فوق با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا با 29_/101 تن در هکتار، در رتبه دوم بهترین عملکرد نیشکر قرار گرفت (نتایج ارائه نشده است). نتایج برش‌دهی اثر متقابل میانگین مربعات سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح عامل وجین، برای عملکرد معنی‌دار (01_/0 > P) بود (جدول 11).

جدول 11 - نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح وجین (کف‌بری) بر عملکرد نیشکر

Table 11. Slicing (mean squares) of the interaction effects of post-emergence herbicides (C factor levels) in each weeding (B factor levels) on sugarcane (Saccharum officinarum) yield.

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level.

مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) سطوح مختلف کاربرد وجین در سطوح علف‌کش پس‌رویشی بر عملکرد نیشکر نشان داد که سطوح وجین تحت تأثیر سطوح مختلف علف‌کش پس‌رویشی قرار گرفته است. تلفیق تیمار دو نوبت وجین و تیمار پس‌رویشی اختلاط علف‌کش توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ و متری‌بیوزین، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا و با میانگین 8_/99 تن در هکتار، بیشترین عملکرد نیشکر را به خود اختصاص داد. پس از تیمار فوق، تلفیق تیمار وجین دو نوبت و کاربرد پس‌رویشی اختلاط علف‌کش‌های توفوردی+ام­سی­پی­آ و متری‌بیوزین با 19_/98 تن در هکتار، بهترین عملکرد نیشکر را به خود اختصاص داد (نتایج ارائه نشده است).

برش‌دهی اثر متقابل میانگین مربعات سطوح عامل وجین و سطوح عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح از عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر عملکرد نیشکر در جدول 12 ارائه آمده است. مشاهده می‌شود که اثرات متقابل برای سطوح مختلف عامل وجین و سطوح مختلف عامل علف‌کش پس‌رویشی در تمامی سطوح عامل علف‌کش پیش‌رویشی معنی‌دار (01_/0 > P) شد.

جدول 12- نتایج تجزیه واریانس (میانگین مربعات) اثر سطوح عامل وجین و عامل علف‌کش پس‌رویشی در هر سطح از عامل علف‌کش پیش‌رویشی بر عملکرد نیشکر.

Table 12. Slicing (mean squares) of the interaction effects of weeding (B factor) and post-emergence herbicides (C factor levels) in each pre-emergence herbicids (A factor levels) on sugarcane (Saccharum officinarum) yield.

**: معنی دار در سطح احتمال یک درصد.

**: significant at the 1% of probability level.

در جدول 13، اثرات متقابل (برش داده شده) اعمال تیمارهای آزمایش بر عملکرد نیشکر نشان داده شده است. مشاهده می‌شود که پس از شاهد وجین کامل با میانگین 97_/109 تن در هکتار، تیمار تلفیق کاربرد پیش‌رویشی علف‌کش­ پندیمتالین، کاربرد پس‌رویشی اختلاط علف­کش­های توفوردی ­+ ام­سی­پی­آ و متری­بیوزین و اعمال دو نوبت و یک نوبت وجین، به‌ترتیب با میانگین 73_/104، و 19_/103 تن در هکتار، همراه با تیمار تلفیق کاربرد پیش‌رویشی علف‌کش ایندازی‌فلام، اعمال دو نوبت کف‌بری و کاربرد پس‌رویشی اختلاط علف‌کش‌های (توفوردی­ + ام‌سی‌پی‌آ) و متری‌بیوزین با میانگین 87_/102 تن در هکتار، با قرار گرفتن در یک گروه آماری مجزا، بیشترین عملکرد نیشکر را به خود اختصاص دادند.

نتایج یک پژوهش نشان داد که کاربرد پیش‌رویشی علف‌کش ایندازی‌فلام علیه علف‌هرز چندساله اویارسلام ارغوانی تا 90 روز پس از مصرف، پس از شاهد وجین کامل علف‌هرز، از بیشترین عملکرد برخوردار بود (Ahmadi et al., 2017). نتایج یک تحقیق دیگر در خصوص مبارزه با علف‌های‌هرز نیشکر در منطقه Hingoli در هند نشان داد که کاربرد پس‌‌رویشی تیمار اختلاط متری‌بیوزین+توفوردی، ضمن ایجاد بیشترین درصد مهار علف‌های‌هرز پهن‌برگ و کشیده‌برگ، بالاترین عملکرد نیشکر را در مقایسه با شاهد بدون وجین تولید کرد (Waghmare et al., 2018). همچنین Begum & Bordoloi (2016)، تأثیر تیمارهای مختلف علف‌کش‌های شیمیایی و عملیات زراعی را در مدیریت علف‌های‌هرز نیشکر مورد بررسی قرار دادند و نشان دادند که کاربرد پیش‌رویشی متری‌بیوزین + عملیات بازرویی و 45 روز پس از آن کاربرد پس‌‌رویشی علف‌کش 2,4-D و همچنین تیمار پیش‌‌رویشی‌ متری‌بیوزین + عملیات بازرویی همراه با وجین علف‌های‌هرز 45 روز پس از آن، با مهار اثربخش علف‌های‌هرز، بیشترین علمکرد نیشکر را در مقایسه با شاهد علفی به خود اختصاص دادند. نتایج تحقیق Ahmadpour et al.  (2010) نیز نشان داد که کاربرد تلفیق روش‌های شیمیایی و مکانیکی، ضمن مهار موفق علف‌های‌هرز مزارع نیشکر در مقایسه با شاهد بدون وجین، افزایش علمکرد کمی نیشکر را در پی داشت. Hossein Zadeh et al  (2012) ضمن مطالعه تأثیر روش‌های مختلف مبارزه تلفیقی بر علف‌های‌هرز نشان دادند که بیشترین عملکرد نیشکر، به تیمار تلفیق علف‌کش پیش‌رویشی ای‌پی‌تی‌سی و خاک‌ورزی تعلق گرفت. در یک مطالعه، مدیریت تلفیقی علف‌های‌هرز نیشکر با استفاده از کاربرد تیمارهای علف‌کش روی پشته و عملیات خاک‌ورزی بین ردیفی + خاک‌دهی پایه بوته، ضمن مهار علف‌های‌هرز تا 75 روز پس از اعمال تیمارها، موجب دستیابی به بیشترین عملکرد نیشکر شد (Cheema et al., 2010). بنابراین مشاهده می‌شود که مبارزه مؤثر با علف‌های‌هرز، به‌خصوص تلفیق روش‌های شیمیایی و مکانیکی، علاوه بر مهار علف‌های‌هرز، موجب بهبود و افزایش در عملکرد کمی نیشکر می‌شود. در این بررسی، تلفیق تیمار پیش‌رویشی علف‌کش متازاکلر + کوئین‌مراک، بدون اعمال وجین و تیمار پس‌رویشی توفوردی + ام‌سی‌پی‌آ و نیز تلفیق تیمار پیش‌رویشی علف‌کش استوکلر، بدون اعمال وجین و کاربرد تیمار پس‌رویشی توفوردی ­+ ام‌سی‌پی‌آ، به‌ترتیب با 14_/75 و 68_/75 تن در هکتار، کمترین عملکرد نیشکر را داشتند (جدول 13).

نتیجه­گیری کلی

کاربرد روش‌های مرسوم مبارزه با علف‌های‌هرز مزارع نیشکر، منجر به مهار مؤثر کاتوس نشده است؛ بنابراین کاربرد روش مبارزه تلفیقی که بتواند اثر بهتری در کاهش آلودگی ابتدای فصل کاتوس و طی داشت نیشکر داشته باشد و در نهایت رقابت با گیاه نیشکر را کاهش دهد، اهمیت زیادی دارد. به‌طورکلی، استفاده از علف‌کش‌های پندی­متالین (پرول^®)، با فرمولاسیون جدید سوسپانسیون میکروکپسوله و ایندازیفلام (آلیون^®) در مبارزه پیش‌رویشی، وجین به‌صورت اعمال کف‌بری در دو نوبت و کاربرد اختلاط علف‌کش‌های پس‌رویشی توفوردی+ام‌سی‌پی‌آ و متری‌بیوزین، بیشترین تأثیر را در کاهش تراکم و وزن خشک دارا بودند و از این رو، به عنوان مؤثرترین روش مبارزه تلفیقی با کاتوس شناسایی شدند. در مورد مهار کاتوس یـادآور می‌شـود کـه با گذشت زمـان، کـاهش تـأثیر تیمارهـای پـیش‌رویـشی اجتناب ناپذیر اسـت، چراکه توانایی زیاد این علف‌هرز در تکثیر از طریق جوانه‌های رویشی روی ریشه، موجب افزایش دوبـاره آن طی فصل رشد نیشکر خواهد شد؛ بنابراین به‌منظور مهار مؤثر کاتوس، مبارزه تلفیقی ضرورت خواهد یافت. اعمال تلفیقی تیمارهای اشاره شده در مقایسه با شاهد بدون وجین علف‌هرز، موجب افزایش عملکرد کمی نیشکر شد؛ با وجود این، تیمارهای آزمایشی، تأثیر معنی‌داری در افزایش خصوصیات کیفی نیشکر نشان ندادند.

جدول 13- مقایسه میانگین اثر متقابل (برش داده شده) علف‌کش پیش‌رویشی × وجین(کف‌بری) × علف‌کش پس‌رویشی بر عملکرد نیشکر.

Table 13. Mean comparisons of the interaction effects (sliced) of pre-emergence herbicide × weeding × post-emergence herbicide on Sugarcane yield.

علف‌کش‌های پیش‌رویشی: Pr1: متری‌بیوزین؛ Pr2: متازاکلر+کویین‌مراک.

Pr3: پندی‌متالین؛ Pr4: ایندازی‌فلام؛ Pr5: استوکلر.

وجین (کف‌بری): W1: یک نوبت؛ W2: دو نوبت؛ W3: بدون وجین.

علف‌کش‌های پس‌رویشی: Po1:توفوردی +ام‌سی‌پی‌آ؛ Po2: متریبیوزین و توفوردی +ام‌سی‌پی‌آ ؛ Po3: برومایسید ام‌آ.

میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستون، در سطح احتمال یک درصد، تفاوت معنی‌داری ندارند.

Pre-emergence herbicides: Pr1: Metribuzin؛ Pr2: Metazachlor+quinmerac؛ Pr3: Pendimethalin؛ Pr4: Indaziflam؛ Pr5: Acetochlor.

Weeding: W1: One time; W2: Two times; W3: without weeding.

Post-emergence herbicides: Po1: 2,4-D + MCPA;Po2: Metribuzin & 2,4-D + MCPA; Po3: Bromicide M.A.

Means with the same letters in the same column are not significantly different at 1% of  probability level.

در مجموع، کاربرد علف‌کش‌ها در ابتدای دوره رشد نیشکر و به‌دنبال آن اعمال تیمارهای وجین و کاربرد علف‌کش‌های پس‌رویشی، ضمن مهار مؤثر علف‌هرز کاتوس، موجب افزایش توان رقابت گیاه نیشکر در دستیابی به منابع غذایی و در نتیجه افزایش عملکرد نیشکر شد.

سپاسگزاری

شایسته است از مدیران و همکاران محترم موسسه تحقیقات و آموزش نیشکر و کشت و صنعت امیرکبیر که امکان اجرای این پژوهش را فراهم کردند، صمیمانه تشکر و قدردانی نمائیم.

REFERENCES

1. Abdolahi Lorestani, S., Ahmadpour, S.R., Paknazar, A., Shahrooz, M. & Parian, H. (2019). Sugarcane weed management: Emerging challenges and opportunities. 8th Iranian Weed Science Conference, Ferdowsi University of Mashhad, August 27-29, Pp134-119. (In Persian)
2. Abdolahi Lorestani, S., Lorzadeh, S. & Fathi, G. (2008). Integrated management of sugarcane weeds using chemical and mechanical (hilling-up) methods. MSc. Thesis, Islamic Azad University, Shushtar Branch, Pp131-120. (In Persian)
3. Ahmadi, A., Elahifard, A., Siahpoosh, A. R. & Farkhari, M. (2017). Chemical management of purple nutsedge (Cyperus rotundus) in sugarcane cultivation. Iranian Crop Science, 48(4), 1147-1139. (In Persian)
4. Ahmadpour, S. R., Alizadeh, H. & Majnoon Hosseini, N. (2010). Integrating of hilling up operations and cultivation with strip spraying on weed control of sugarcane fields. Iranian Journal of Crop Science. 41(4), 729-719. (In Persian)
5. Azizian, A., Mighani, F., Mirvakili, S. M. & Baghestani, M. A. (2011). Integrated management and adaptive phenology of swallow-wort (Cynanchum acutum) in pistachio orchard. Journal of Crop Improvement, 13(2), 73-61. (In Persian)
6. Begum, M. & Bordoloi, B. C. (2016). Effect of weed management practices on sugarcane ratoon. Agriculture Science Digest, 36(2), 106-109.
7. Bennett, A. C., Ferrel, J. A. & Dusky, J. A. (2004). Weed management in sugarcane. Pages 1-7 in Gilbert, R. A. (eds). The Sugarcane Handbook. Electronic publication, Agronomy Department, University of Florida, USA.
8. Cheema, M. S., Bashir, S. & Ahmad, F. (2010). Evaluation of integrated weed management practices for sugarcane. Pakistan Journal of Weed Science Research, 16(3), 257-265.
9. Chen, J. C. P. & Chou, C. C. (1993). Chen-Chou cane sugar Handbook: A manual for cane sugar manufactures and their chemists, 12th eds. John Wiley and Sons, Inc., NY, 580p.
10. Chittendon, F. V., Komarov, L. & Gery-Wilson, C. (2000). Plants for a future. Retrieved from http//www.pfaf.org//.
11. Christensen, T. (1998). Swallow-worts. Wild flower summer issue. 42, 21-25.
12. Cousens, R. D., Johnson, M. P., Weaver, S. E., Martin, T. D. & Blair, A. M. (1992). Comparative rates of emergency and leaf appearance in wild oats (Avena fatua), winter barley (Hordeum sativum) and winter wheat (Triticum aestivum). Journal of Agriculture Science, 118, 149-153.
13. Faghih, A. & Salimi, H. (1997). Research plan of biology and phenology and distribution of swallow-wort (Cynanchum acutum L.). Final report of the research plan of the weeds research department of the Iranian Plant Protection Institute. (In Persian)
14. Haji Sharafi, G. H. & Mousavinia, H. (2006). Investigation of the possibility of replacing sugarcane herbicides in order to reduce the use of chemical pesticides and optimal use of agricultural inputs in Amir kabir industry Co. of Khuzestan Province. The Sixth Biennial Conference of the Society of Environmental Experts, Tehran. (In Persian)
15. Hossein Zadeh, A., Aynehband, A. & Hamdi, H. (2012). The effect of combined weed control methods on quantitative and qualitative yield of sugarcane in Khuzestan. Plant Productions, 35(3), 55-68. (In Persian)
16. Lawlor, F. M. (2003). The swallow-worts. NY Forest Owner, 41(4), 14-15.
17. Lesnik, M. 2003. The impacts of maize stand density on herbicide efficiency. Plant Soil Environ. 49, 29– 35.
18. Mighani, F., Mirvakili, S. M., shimi, P. & Baghestani, M. A. (2011). Investigation of chemical and mechanical control efficiency of swallow-wort (Cynanchum acutum) in Yazd. 4th Iranian Weed Science Conference, 100 Pp. (In Persian)
19. Mighani, F., Najafi, H. & Mirvakili, S. M. (2015). Swallow-wort (Cynanchum acutum L.) (Biology and management). Final Report of the Research Project of the Iranian Plant Protection Research Institute. (In Persian)
20. Mighani, F., Shimi, P. & Baghestani, M. A. (2009). Investigation of the possibility of integrated control of swallow-wort (Cynanchum acutum). Final Report of the Research Project of the Iranian Plant Protection Research Institute. (In Persian)
21. Mirvakili, S. M., Meighani, F., Azizian, A. & Karimbeiki, H. (2010). Effects of desiccation on regrowth of swallow-wort (Cynanchum acutum) roots. Proceedings of 3rd Iranian Weed Science Congress, Weed Biology and Ecophysiology, 1, 173-176. (In Persian)
22. Nosratti, I., Sabeti, P., Chaghamirzaee, G. & Heidari, H. (2017). Weed problems, challenges, and opportunities in Iran. Crop Protection, 29(11), 1223-1231.
23. Pandey, B.P. (2004). A text book of botany angiosperms (Taxonomy, anatomy, embryology including tissue culture and economic botany). published by S. Chand & Company Ltd, 212-214.
24. Pour azar, R., Sayad Mansour, A. A., Sharififar, S. & Zand, A. (2006). Evaluation of the efficacy of the new herbicide Krismat WG 75 (ametryn + trifoxysulfuron sodium) in sugarcane. The 17th Iranian Plant Protection Congress, September 2-5, Karaj. (In Persian)
25. Shimi, P. & Hashemirad, V. H. (2012). Study of swallow-wort (Cynanchum acutum) control in pistachio orchards in Kerman. Journal of Weed Science, 8, 62-53. (In Persian)
26. Shimi, P., Hosseini, S. M., Rivand, M. & Yazdi, M. (2004). Control of swallow-wort (Cynancum acutum) in apple orchards and vine yards. Plant Pests and Diseases Institute (In Persian)
27. USDA, NRCS. (2007). S. Department of Agriculture, Natural Resources Conservation Service. Plants Database. Retrieved September 10, 2020, http://www.nps.gov/plants/alien/fact/cy/01.htm.
28. Waghmare, P. K., Shinde, S. A., Chenalwad, S. P. & Jadhav, A. S. (2018). Study on weed control and yield of seasonal sugarcane as influenced by application of different herbicides. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 6, 930-932.
29. Wilson, B.J. & Write, K.J. (1990). Predicting the growth and competitive effects of annual weeds in wheat. Weed Research, 30, 201-211.
30. Yousefi, J., Alizadeh, H., Hosseini, S. M. B. & Mighani, F. (2011). Investigation of ecophysiological aspects of swallow-wort (Cynanchum acutum L.) populations in Iran and determining the best time to use herbicides using carbon 14. PhD thesis, University of Tehran. (In Persian)
31. Zare Sadri, Z., Montazeri, M. & Diyanat, M., (2010a). Biological study of Swallow-wort (Cynanchum acutum) in Aran and Bidghol pistachio orchards in Isfahan. The 3rd Iranian Weed Science Conference, Babolsar, February 17-18. Pp100. (In Persian)
32. Zare Sadri, Z., Montazeri, M. & Mir Hadi, M. J. (2010b). Chemical control of swallow-wort (Cynanchum acutum) in Aran and Bidgol pistachio orchards, Isfahan province. 3rd Iranian Weed Science Conference, Babolsar, February 17-18. 2, 430 Pp. (In Persian)

[1]  Canopy

[2] Hilling up

[3] European Weed Research Council (EWRC)

[4] Weed control efficiency

[5] Brix