پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,779 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,255,742 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,000,857 |
جغرافیانگری قزوینی برپایه آثارالبلاد و اخبارالعباد | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 55، شماره 1، شهریور 1401، صفحه 59-78 اصل مقاله (915.77 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2022.343121.654344 | ||
| نویسندگان | ||
| مریم سلیمانی فرد1؛ قنبرعلی رودگر* 2؛ هادی عالم‌زاده3 | ||
| 1دانشجوی دکتری رشتۀ تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکدۀحقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه آموزش الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
| 3استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| جهان اسلام، پس از حملات ویرانگر مغول‌ها و تشکیل حکومت ایلخانان ایران (اواسط سدة هفتم تا اواسط سدة هشتم) با شرایط تازه و متفاوتی رو‌به‌رو شد تا آنجا که گسترش علوم مختلف نیز تحت تأثیر این شرایط قرار گرفت. در چنین اوضاعی، محمدبن زکریای قزوینی، با تألیف آثارالبلاد و اخبارالعباد و نیز عجایب‌البلدان، نخستین گام را در مسیر تألیف آثار جغرافیایی برداشت. از این‌رو، پژوهش حاضر کوشیده است تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد که آیا قزوینی در تألیف آثارالبلاد و اخبارالعباد، بر نگرش و شیوۀ پیشینیان اتّکا کرد یا طرحی نو درانداخت و از چه منظری به دانش جغرافیا می‌نگریست و آن را مشتمل بر چه عناصری می‌دانست؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که قزوینی ازلحاظ اشتمال، هم به جهان اسلام و هم به بیرون از آن توجه داشته و از آن روی که در نوشتن مطالب به‌گونه‌ای متأثر از نظام اقیلم یونانی بوده، به مکتب عراقی گرایشِ بسیار داشته است. همچنین او کوشید میان جغرافیا و تاریخ توازنی هم به‌وجود آورد؛ از همین‌روست که بعد از جغرافیای طبیعی، بیشترین توجه‌اش به جغرافیای انسانی و اقتصادی بوده است. چنین رویکردی از عنوان کتاب او هم پیداست که «بلاد» و «عباد» را در آن جای داده است. همچنین نگاه ویژه نویسنده به عجایب‌نگاری و تراجم احوال بزرگان، نشان‌دهنده گرایش او به تاریخ‌نگاری و داستان‌پردازی بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آثارالبلاد و اخبار العباد؛ جغرافیانگاری اسلامی؛ عجایب‌نگاری؛ جغرافیانگری؛ محمد بن زکریا قزوینی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Al-Qazwīnī's Geographical Attitude According to Āthār al-bilād wa-akhbār al-ʽibād | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maryam Soleimani fard1؛ Qanbarali Roodgar2؛ Hadi Alemzadeh3 | ||
| 1HPh.D. Student,, Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant Prof., Farhangian University, Tehran, Iran | ||
| 3Prof., Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Following the invasions of the Mongols and the subsequent establishment of the Ilkhanate, the Islamic territory faced a new situation, which affected the development of the sciences. In this situation, the Iranian Muslim geographer, Abū Yaḥyā Zakariyyāʾ ibn Muḥammad ibn Maḥmūd al-Qazwīnī, wrote geographical Āthār al-bilād wa-akhbār al-ʽibād (Monuments of the Lands and Historical Traditions about Their Peoples), as well as the ʿAjāʾib al-makhlūqāt wa-gharāʾib al-mawjūdāt (Wonders of the Creation and Unique [phenomena] of the Existence). This article aims to answer whether al-Qazwīnī, in his Āthār al-bilād, wa-akhbār al-ʽibād, followed his predecessors' approach or devised an innovative attitude. This article also explores the elements and characteristics of his attitude. The survey shows that al-Qazwīnī, by choosing a generalistic view, included the geography of the foreign territories in his book. He was influenced by the Greek climate categorization and the Iraqi school in geography. His geographical writings have a historical tendency so the biographies could be found in his book. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Āthār al-bilād was-akhbār al-ʽibād, Islamic geography, wonders of the creation, geography, al-Qazwīnī | ||
| مراجع | ||
|
ابریشم‌کار، صدیقه، «سرندیب»، دانشنامۀ جهان اسلام، ج 23، 414 -415، تهران: بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1396.
ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علی، الکامل، بیروت: دار صادر، 1385/ 1965.
ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی، الکامل، ترجمۀ ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی. 1371.
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، تحقیق پرویز اذکایی، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب، 1380.
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبداللهکشف الظنون عن الأسامی الکتب و الفنون، مقدمۀ شهاب الدین مرعشی، 2 جلد، بیروت: دار احیاء التراث العربی، تاریخ مقدمه 1386ق.
یاقوت حموی، معجم‌البلدان، 7 جلد، بیروت: دارصادر، 1995.
یاقوت حموی یاقوت بن عبدالله، معجم‌البلدان، علینقی منزوی، 2جلد، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، 1380.
دبیر سیاقی، محمد، سیر تاریخی بنای شهر قزوین و بناهای آن، قزوین: ادارۀ کل میراث فرهنگی استان قزوین با همکاری حدیث امروز، 1381.
سیرافی، سلیمان، سلسلۀ التواریخ یا تاریخ الصین و الهند، ترجمۀ حسین قره‌چانلو، تهران: اساطیر، 1381.
شکوئی، حسین، شناخت و فلسفه جغرافیا، تهران: دانشگاه پیام نور، 1387.
طحان، حسین، «نقشۀ رودخانه‌های صلی در شکل‌گیری استقرار و اهمیت شهر قزوین» https://www.sid.ir/fa/seminar/SeminarList
قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمۀ میرزا جهانگیر قاجار، تهران: امیرکبیر، 1373.
قزوینی، زکریا بن محمد، آثارالبلاد و اخبارالعباد، بیروت: دار صادر، 1998.
قزوینی، زکریا بن محمد، آثارالبلاد و اخبارالعباد، ترجمه: محمد مراد بن عبدالرحمن، تصحیح احمد شاهمرادی، تهران: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1395.
قزوینی، زکریا بن محمد، عجائب المخلوقات و غرایب الموجودات، تحقیق محمد بن یوسف قاضی، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه،2006.
قلقشندی، ابوالعباس احمدبن علی، صبح الأعشی فی صناعۀ الإنشاء، 14 جلد، القاهره: وزاره الثقافه و الارشاد القومی الموسسه المصریه العامه، 1910-1920 .
کراچکوفسکی، ایگناتی ایلیانوویچ، تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1379.
مقبول احمد و تشنر، «تاریخچۀ جغرافیا در تمدن اسلامی»، ترجمۀ محمدحسن گنجی و عبدالحسین آذرنگ تهران: بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی ، 1375.
مقبول احمد، «جغرافیا»، دائرة المعارف الاسلامیة، اعداد و تحریر: زکی خورشید و...، 12/ 114-144، قاهره: الشعب، 1933.
مونس، حسین، اطلس تاریخ الإسلام، القاهره: الزهراء للإعلام العربی، 1407/1987.
یاقوت حموی، معجم‌البلدان، 7 جلد، بیروت: دارصادر، 1995.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم‌البلدان، علینقی منزوی، 2جلد، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، 1380.
Kramers, Johannes Hendrik, DJUGHRĀFIYĀ, The Encyclopaedia of Islam (NEW EDITION), 9/65-66, 1913-1936. Leiden, Newyork, Kobenhavn Koln: E.J. Brill, 1987. (supplement = ضمیمه)
Fr. Taeschner, The Ottoman geographers, The Encyclopaedia of Islam (NEW EDITION), 2/590-587, Leiden: E.J. Brill, 1991.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 271 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 284 |
||