پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,239 |
| تعداد مقالات | 67,849 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,368,270 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,119,353 |
بررسی پایگان آبی لارستان قدیم بر اساس منابع مکتوب و شواهد موجود از قرن 5 هجری تا پایان دوره قاجاریه | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| دوره 12، شماره 1، اردیبهشت 1401، صفحه 24-44 اصل مقاله (1.09 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.338345.1085 | ||
| نویسندگان | ||
| خدیجه غلامی* 1؛ محمد ابراهیم زارعی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان | ||
| 2عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
| چکیده | ||
| لارستان قدیم (ایراهستان) پهنۀ وسیعی از کرانه‌‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس را در بر می‌گرفته‌است. این مناطق از قرون نخستین اسلامی تا سال 1010 قمری، امیران نیمه‌مستقل داشت که از آنان با نام خاندان گرگین میلاد و میلادیان یاد کرده‌اند. لارستان به دلیل موقعیت جغرافیایی، از نظر راه‌‌های تجاری که بندرهای خلیج‌فارس را به مناطق شمالی‌‌تر مانند شیراز وصل می‌کردند، اهمیت دارد. از نظر اقلیمی در ناحیۀ گرم و خشک در ناحیۀ اقلیمی پس‌کرانۀ جنوبی واقع است. کمبود آب، یکی از شاخص‌‌های اصلی اقلیمی این نواحی است. در این نوشتار، بررسی پایگان آبی لارستان براساس منابع مکتوب و شواهد موجود از سدۀ پنجم تا پایان دورۀ قاجار، با پرسش اصلی اصول سازِکار پایگان آبی و تغییرات پایگان آبی در دوره‌های مختلف با هدف نشان دادن چگونگی انطباق مردم لارستان مطالعه شده‌است. این پژوهش از طریق مطالعۀ اسناد و اطلاعات تاریخی مکتوب در گزارش‌های جغرافیانویسان به روش تحقیق تاریخی و مبتنی بر جمع‌آوری و جمع‌بندی، در کنار شواهد موجود فراهم آمده‌است تا ضعف مطالعاتی را در این حوزه پوشش دهد. مطالعه و بررسی منابع مکتوب نشان می‌دهد منابع آب در لارستان به صورت چاه، گاوچاه، چشمه، آب‌انبار، قنات بوده‌است. استفاده از آبخوانهای زیرزمینی مانند اغلب نواحی مختلف ایران، در این نواحی نیز از سیستم‌های مورد استفاده بوده‌است، اما سیستم غالب، ذخیرۀ آب‌های سطحی در آب‌انبارها بوده‌است. دلیل آن، آبخوانهای زیرزمینی است که در همۀ مناطق وسیع لارستان یکسان نیست؛ حتی در مناطقی که آبخوان‌ها غنی هستند، می‌تواند شوری آب ـ که اغلب در دشت‌ها این‌گونه است ـ آن‌ها را بی‌مصرف کند. علاوه بر این، تقویت آبخوان‌ها نیز مورد توجه بوده‌است. همچنین پایگان آب در منطقۀ لارستان، نوعی ایستایی فرهنگی از نظر کارکرد و شکل دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| لارستان؛ ایراهستان؛ پایگان آبی؛ آب‌انبار؛ گوهای نخل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Study of old Larestan water systems (aquifer) based on written sources and available evidence (from the 5th century AH to the end of the Qajar period) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| khadijeh Gholami1؛ Mohammad Ebrahim Zarei2 | ||
| 1Ph. D Candidate in Archeology, University of Bu Ali Sina , Hamadan | ||
| 2Professor, Department of Archeology, Bu Ali Sina University, Hamadan | ||
| چکیده [English] | ||
| Larestan (Irahestan) covers a wide area of the the hinterland and coastalland of the Persian Gulf. These regions had semi-independent rulers from the first centuries of Islam until 1010 AH, who were referred to as the Gorgin Milad and Miladian dynasties. Larestan is important due to its geographical location in terms of trade routes that connected the Persian Gulf ports to more northern regions such as Shiraz it is climatically located in the hot and dry region of the southern post-coastal region. Water scarcity is one of the main climatic features of these areas. In this paper, the study of Larestan water systems based on written sources and available evidence from the 5th lunar century to the end of the Qajar period, with the main question of the principles of water systems and changes in water systems in different periods, with the aim of showing how Larestan people adapt to periods. Various were studied. This research has been provided by studying written historical documents and information in geographers' reports by historical research method and based on collection and summarization, along with the available evidence. To cover the weakness of studies in this field. The study of written sources shows that water resources in Larestan have been in the form of well, cattle wells, springs,Cistern and aqueducts. The use of groundwater aquifers, as in most different parts of Iran, has been one of the systems used in these areas, but the predominant system of surface water storage in reservoirs has been because of groundwater aquifers that are not the same in all large areas of Larestan, even in Areas that are rich in aquifers can be depleted by the salinity of water, which is often the case in the plains. In addition, the strengthening of aquifers has been considered, also the water systems in Larestan region has a kind of cultural stagnation in terms of function and shape.. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Larestan, ؛ Irahistan؛, water systems, Cistern, palm pit | ||
| مراجع | ||
|
منابع
ابن‌بلخی، 1384، فارس‌نامه، به تصحیح لسترنج و الن نیکلسون، تهران، اساطیر.
ابن‌بطوطه، 1370، سفرنامۀ ابن‌بطوطه، ترجمۀ محمدعلی موحد، چاپ 5، تهران، آگاه.
ابوالفداء، 1349، تقویم البلدان، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران، زر.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم، 1340، مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اشرافی، سکینه، 1396، «طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال تاریخی فارس، لارستان (مطالعۀ موردی: قلعۀ کوپیر)»، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ باستان‌شناسی، به راهنمایی یعقوب محمدی‌فر، همدان، دانشگاه بوعلی‌سینا.
امبرسیز، نیکلاس و چالز ملویل، 1370، تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران، ترجمۀ ابوالحسن رده، تهران، آگاه.
پولاک، دوره‌هاید یاکوب ، 1368، سفرنامۀ پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
تاورنیه، ژان باتیست، 1336، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، چاپ 2، تهران، کتابخانۀ سنائی و کتابخانۀ تایید اصفهان.
ثروتی، محمدرضا، 1383، «تنگناهای طبیعی توسعۀ شهر لار (جنوب استان فارس)»، فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، سال 1، شمارۀ 4، صص 1ـ20.
حداد عادل، غلامعلی، 1399، دانشنامۀ جهان اسلام: خ ـ د، جلد 16، چاپ 1، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
حسینی فسائی، حاج میرزاحسن، 1378، فارسنامۀ ناصری، به تصحیح و تحشیۀ دکتر منصور رستگار فسائی، چاپ 2، تهران، امیرکبیر.
دلاواله، پیترو، 1380، سفرنامۀ پیترو دلاواله، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران، قطره.
سرداری، علیرضا و احمد سرخوش، 1397، «بررسی و شناسایی باستان‌شناسی لارستان، فارس»، گزارش‌های هفدهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی ایران، جلد 1،تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صص 656ـ663.
سرخوش، احمد، 1393، «بررسی سیستماتیک و فشردۀ منطقه بیرم لارستان در پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس»، گزارش‌های سیزدهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی ایران، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صص 168ـ171.
شارپ، رلف نارمن، 1388، فرمان‌های شاهنشاهان هخامنشی، چاپ 3، تهران، پازینه.
طبری، محمد، 1362، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ 2، جلد 2، تهران، اساطیر.
طبری، محمد، 1375، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ 5، جلد 3، تهران، اساطیر.
عزیزی، قاسم و سحر ملکی و مصطفوی کریمی و رضا شهبازی و هما رستمی، 1396، «تغییرات اقلیم و پوشش گیاهى هولوسن در ایران»، فصلنامۀ کواترنری ایران (علمی ـ پژوهشی)، دورۀ 3، شمارۀ 3، پاییز، صص 205ـ229.
عسکری چاوردی، علیرضا، 1388، «گزارش تعیین عرصه و حریم محوطۀ باستانی قلعۀ گلی‌کاریان، لارستان»، اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس.
عسکری چاوردی، علیرضا، 1392، پژوهش‌های باستان‌شناسی کرانه‌های خلیج‌فارس شهرستان‌های لامرد و مهر، فارس، سبحان نور و دانشگاه هنر شیراز.
غلامی، خدیجه، 1394، «طبقه‌بندی سفال ساسانی دشت علامرودشت در لامرد فارس (مطالعۀ موردی: قلعۀ گلرخ)»، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ باستان‌شناسی، به راهنمایی یعقوب محمدی‌فر، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا، 1362، سفرنامۀ دن گارسیا فیگوئروا (سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول)، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران، نو.
کاظمی، علی و فردین بوستانی و ناصر طالب بیدختی، 1390، «معماری آب‌انبارها در محیط طبیعی لارستان»، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی، سال 4، شمارۀ 11، صص 107ـ123.
کریمی، هادی، 1391، جغرافیای علامرودشت، چاپ 1، لامرد، ایراهستان.
کزازی، میرجلال‌الدین، 1388، نامۀ باستان، جلد 7، چاپ 2، تهران، سمت.
لسترنج، گی، 1377، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران، علمی و فرهنگی.
مسعودیان، ابوالفضل، 1382، «نواحی اقلیمی ایران»، جغرافیا و توسعه، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 171ـ184.
مستوفی، حمدالله، 1362، نزهت القلوب، چاپ 1، تهران، دنیای کتاب.
نظامی، الیاس بن یوسف، 1382، خمسۀ نظامی، چاپ 4، تهران، علم.
نولدکه، تئودور، 1357، حماسۀ ملی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، چاپ 3، تهران، سپهر.
وثوقی، محمدباقر، 1371، تاریخ لارستان از سیدعلاءالدین مورخ، تهران، راهگشا.
وثوقی، محمدباقر و منوچهر عابدی راد و کرامت‌الله تقوی و صادق رحمانی، 1387، تاریخ مفصل لارستان، جلد 1، چاپ 2، تهران، همسایه.
وصاف الحضرۀ شیرازی، 1346، تاریخ وصاف، به تصحیح عبدالمحمد آیتی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
یاقوت حموی (للشیخ الامام شهاب‌الدین ابی‌عبدالله یاقوت بن عبدالله الحموی الرومی البغدادی)، 1977، معجم البلدان، الجلد الاول، بیروت، دارصادر.
Afshar, HK ,1960, Report on The Lar Earthquake of 24th April.
Bryan, p.w, 1931, the Papyrus Ebers, Geffry Bles, London.
Foster‚ William‚ 1928‚ Thomas Herbert travels in Persia (1627ـ1629)‚ London‚ Collection digitallibraryindia; JaiGyan.
Herzfeld‚ Ernst‚1947‚ Zoroaster and his world‚ Vol.2‚ Central Archaeology Library‚ New Delhi.
Struys‚ Jean‚ Voyages de Jean Struys‚ Amsterdam: Jacob van Meurs, 1681 (https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1510102t/f13.double#).
Teixeira, Pedro‚ 1902‚ The travels of Pedro Teixeira‚ london‚ printed for the Hakluyt Society.
Wilson. A.T‚ 1908‚ Notes on a Journey from Bandar Abbas to Shiraz viâ Lar, in February and March‚1907‚ Geographical Journal, Vol. 31, No. 2 (Feb.), pp152ـ169.
سامانۀ اطلاعات مکانی قنوات، وزارت کشور (معاونت آب و خاک) qanat:jk.ir
مرکز آمار ایران ـ تقسیمات کشوری http://www.amar.org.ir
ادارۀ منابع طبیعی و آبخیزداری لارستان ـ ایستگاه هواشناسی فرودگاه لارستان | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 264 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 214 |
||