پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,757 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,107,902 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,862,511 |
تأملی در سیر تحول القاب و عناوین فرمانده کل سپاه، درعصر ساسانی | ||
| پژوهشهای علوم تاریخی | ||
| دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 30، شهریور 1401، صفحه 63-85 اصل مقاله (4.34 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2022.344970.473569 | ||
| نویسندگان | ||
| ابوالفضل محمد کریمی1؛ جواد هروی* 2؛ میرزا محمد حسنی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران قبل از اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران | ||
| 2عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران | ||
| 3استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود | ||
| چکیده | ||
| از جمله مناصب درجه اول در دربار شاهنشاهی ساسانی، فرمانده کل سپاه بود. فرمانده کل سپاه توسط پادشاه انتخاب، و اغلب یکی از اعضای خاندانهای اشرافی بود. به عقیده برخی از پژوهشگران تا پیش از سلطنت خسرو انوشیروان، فرمانده کل سپاه برعهده ایرانسپاهبذ بود، و پس از اصلاحات نظامی خسرو اول این عنوان منسوخ و چهار سپهبد جایگزین آن شد. این در حالی است که این باور مغایر با برخی گزارش‌های برجای مانده از متون تاریخی و شواهد باستانشناختی است. از این روی در مقاله حاضر کوشش شده با رویکردی توصیفی و تحلیلی، و بهره‌گیری از منابع تاریخی و باستانشناختی، القاب و عناوین فرمانده کل سپاه در ادوار مختلف عصر ساسانی مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های این پژوهش بیانگر این است که، عنوان ایرانسپاهبذ در دوره‌ی نخستین و میانی شاهنشاهی ساسانی مرسوم نبوده، و به نظر می‌رسد در سالهای نخستین، هزاربد و در دوره میانی ارتشتارانسالار، لقب فرمانده کل سپاه بوده است. همچنین در سالهای پایانی شاهنشاهی ساسانی و با انجام اصلاحات نظامی توسط خسرو انوشیروان، لقب ارتشتارانسالار منسوخ و به جای آن چهار سپاهبد با لقب ایران-سپاهبذ جایگزین شد. علاوه بر این خواهیم دید که، قدرت ایران‌سپاهبذها پس از اصلاحات خسرو اول، نه تنها کاهش نیافت بلکه به دلیل برخورداری از اختیارات کشوری و لشگری افزایش هم یافت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژگان کلیدی: ایرانسپاهبذ؛ ارتشتارانسالار؛ هزاربد؛ خسرو انوشیروان؛ ساسانیان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Reflections on the evolution of the Designation and titles of the commander-in-chief of the army in the Sassanid era | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abolfazl Mohamadkarimi1؛ Javad Heravi2؛ Mohammad Hasani3 | ||
| 1PhD Student in the history of pre-Islamic Iran,Faculty of Literature and Humanities, Science and Research Branch, Islamic Azad university, Tehran | ||
| 2Assistant Professor of History Azad University Science & Research of Tehran | ||
| 3Assistant Professor of History, Islamic Azad University, Shahroud Branch | ||
| چکیده [English] | ||
| Among the first- class position in the Sassanid imperial court was the commander-in-chief of the corps. The commander-in-chief of the corps was elected by the king, and was often a member of an aristocratic family. According to some scholars, before the reign of Khosrow Anoshirvan, the commander-in-chief of the corps was in charge of IranSepahbaz, and after Khosrow I’s military reforms, this title was abolished and replaced by four generals.This belief, however, contradicts some surviving reports from historical texts and archaeological evidence. Therefore, in the present article, an attempt has been made to examine the titles and titles of the commander-in-chief of the corps in different periods of the Sassanid era with a descriptive and analytical approach, and using historical and archaeological sources.The findings of this study indicate that the title of IranSepahbaz was not common in the first and middle periods of the Sassanid Empire, and it seems that in the first years, Hezarbod and in the middle period of the ArteshtaranSalar was the commander-in-chief of the corps. Also, in the last years of the Sassanid empire, with the implementation of military reforms by Khosrow Anoshirvan, the title of ArteshtaranSalar was abolished and replaced by four generals with the title of IranSepahbaz. In addition, we will see that the power of the IranSpahbaz’s not onlydid not decrease after Khosrow I’s reforms, but also increased due to their state and military powers. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Keywords: IranSepahbaz, Arteshtaran Salar, Hazarpad, Khosrow Anoshirvan, Sassanids | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آمینمارسلن. جنگ شاپور ذوالاکتاف با یولیانوس امپراتور روم. ترجمه محمد صادق اتابکی. تهران: اداره شورای نظام. 1310.
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد. تاریخنامه طبری. به تصحیح و تحشیه محمد روشن. ج 1. تهران: سروش.1374.
پاوستوسبوزند. تاریخ ارمنیان. ترجمه گارون سارکسیان. تهران: ققنوس. 1383.
پروکوپیوس. جنگهای ایران و روم. ترجمه محمد سعیدی. چ 4. تهران: علمی و فرهنگی.1382.
پارپتسی، غازار. تاریخ ارمنیان. ترجمه گارون سارکسیان. تهران. نائیری. 1398.
پیرنیا، حسن. تاریخ ایران قبل از اسلام (ایران قدیم). چ5. تهران: نامک. 1386.
پورشریعتی، پروانه. افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی. ترجمه آوا واحدی نوایی. تهران: نی. 1398.
پورداوود، ابراهیم. هرمزدنامه. تهران: دنیای کتاب. 1331.
تفضلی، احمد . جامعه ساسانی. ترجمه شیرین مختاریان و مهدی باقی. تهران: نی. 1385.
تفضلی، احمد. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. چ 7. تهران: سخن. 1393.
تئوفیلاکت سیموکاتا . تاریخ . ترجمه محمود فاضلی بیرجندی. تهران: کتاب سده. 1397.
تجارب الامم فی اخبار ملوک العرب و العجم. به تصحیح رضا انزابینژاد- یحیی کلانتری. مشهد: دانشگاه فردوسی . 1373.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل. تاریخ ثعالبی (غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم). ترجمه محمد فضائلی. تهران: نقره. 1368.
دریایی، تورج. تاریخ و فرهنگ ساسانی. ترجمه مهرداد قدرتدیزجی. تهران: ققنوس. 1382.
دریایی، تورج. امپراتوری ساسانی. ترجمه خشایار بهاری. تهران: فرزانروز. 1392.
دریایی، تورج. شاهنشاهی ساسانی. ترجمه مرتضی ثاقبفر. چ هفتم. تهران: ققنوس. 1394 الف.
دریایی، تورج. «مهرنرسه». ترجمه مرضیه بهزادی. فصلنامه جندیشاپور. دانشگاه شهید چمران. س1. ش3. 115-107. 1394 ب.
دیاکونف، میخائیل میخائیلوویچ. تاریخ ایران باستان. ترجمه روحیارباب. چ 5.تهران: علمی و فرهنگی. 1384.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود. اخبارالطوال. ترجمه محمد مهدویدامغانی. چ 2. تهران: نی. 1366.
رجبی، پرویز. هزارههای گمشده (ساسانیان). ج 5. چ3. تهران: توس. 1387.
رضا، عنایت الله. ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. تهران: علمی و فرهنگی. 1365.
زرینکوب، عبدالحسین. روزگاران ایران. چ دوم. تهران: سخن. 1375.
زند وهومنیسن و کارنامه اردشیر بابکان. ترجمه صادق هدایت. چ 4. تهران: امیرکبیر. 1344.
سامی، علی. تمدن ساسانی. ج 1. تهران. سمت. 1388 الف.
سامی، علی. تمدن ساسانی. ج 2. تهران. سمت. 1388 ب.
سبئوس. تاریخ سبئوس. ترجمه محمد فاضلی بیرجندی. تهران: ققنوس. 1396.
شهبازی، علیرضاشاپور. تاریخ ساسانیان (ترجمه بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسه آن با تاریخ بلعمی). تهران: مرکز نشردانشگاهی. 1389.
طبری، محمد بن جریر. تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده. ج 2. چ 4. تهران: اساطیر. 1368.
غفوری، فرزین. «بیدخشهای ساسانی در شاهنامه و منابع تاریخی». نامه فرهنگستان. س 14. ش4. 210-168. 1394.
فرای. ر. ن. «تاریخ سیاسی ایران در دوره ساسانیان». ذیل (تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان). پژوهش دانشگاه کمبریج. گردآورنده احسان یارشاطر. ترجمه حسن انوشه. ج 3. قسمت1. چ 3. تهران: امیرکبیر. 1380.
فرای. ر. ن. تاریخ باستانی ایران. ترجمه مسعود رجبنیا. چ دوم. تهران: علمی و فرهنگی. 1382.
فرخ، کاوه. اسواران ساسانی. ترجمه یوسف امیری. مشهد: گلآفتاب. 1388.
فرخ، کاوه. سایههای صحرا. ترجمه شهربانو صارمی. تهران: ققنوس. 1390.
فرنبَغ دادَگی. بنُدهش. گزارنده مهرداد بهار. چ 5. تهران: توس. 1395.
فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه فردوسی. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج 1. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. 1386.
کریستنسن، آرتور. ایران در زمان ساسانیان . ترجمه رشید یاسمی. چ 8. تهران: دنیایکتاب. 1375.
کنت، رولاندج . فارسی باستان (دستور. متون. واژه نامه). چ 5. تهران: طهوری. 1385
کولسنیکف، الی ایوانوویچ. ایران در آستانه سقوط ساسانیان. ترجمه محمد رفیقیحیایی. تهران: کندوکاو . 1389.
کوهستانی، حسین (و دیگران). « تحلیلی بر نقش و جایگاه کنارنگیان طوس در دوره ساسانی و آغاز دوران اسلامی». فصلنامه خراسان بزرگ. 6(18)، 32-25. 1394.
گیزلن، ریکا. چهار سپاهبد ساسانی بر اساس شواهد مُهرشناسی. ترجمه سیروس نصرالهزاده. تهران: پژوهشگاه زبان و گویش با همکاری اداره کل امور فرهنگی. 1384.
گارسویان، نینا. « بیزانس و ساسانیان». ذیل (تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان). پژوهش دانشگاه کمبریج. گردآورنده جی. آ. بویل. ترجمه حسن انوشه. ج 3. قسمت 1. تهران: امیرکبیر. 1368.
گیرشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین. چ 5. تهران: نگاه. 1399.
لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ. تمدن ایران ساسانی. ترجمه عنایتالله رضا. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی. 1365.
مسعودی، علی بن الحسین. مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمه ابوالقاسم پاینده. ج 1. چ 7. تهران: علمی و فرهنگی. 1382.
مشکور، محمدجواد. ایران در عهد باستان (در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام). چ5. تهران: اشرفی. 1367.
مشکور، محمدجواد. «طبقات مردم در ایران قدیم». مجله بررسیهای تاریخی. 4(3)، 166-155. 1345.
مقتدر، غلامحسین. جنگهای هفتصد ساله ایران و روم. به کوشش علیاصغر عبدالهی. تهران: دنیایکتاب. 1389.
مهرآبادی، میترا. خاندانهای حکومتگر ایران باستان. تهران: فتحی. 1372.
متنهای پهلوی . گردآوریده جاماسب جی دستور منوچهرجی جاماسب آسانا. پژوهش سعید عریان. تهران. علمی و فرهنگی.1391.
میرزایی، علیاصغر. «اصلاحات نظامی خسروانوشیروان و پیامدهای آن». پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام. س 9. ش16. 142-123. 1394.
مهرآفرین، رضا (و دیگران). «پژوهشی بر مناصب لشکری دوره ساسانی با استناد به منابع تاریخی و شواهد باستانشناختی». پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام. ش4. 1388.
نیکول، دیوید. ارتش ایران ساسانی (آغاز سده سوم تا نیمه سده هفتم میلادی). ترجمه محمد آقاجری. تهران: ققنوس. 1395.
نفیسی، سعید. تاریخ تمدن ایران ساسانی. تهران: شرکت مطالعات نشرکتاب پارسه. 1388.
نامه تنسر به گشنسپ . ترجمه ابن اسفندیار. به تصحیح مجتبی مینوی. چ 2. تهران: خوارزمی. 1354.
ویسهوفر، یوزف. ایران باستان (از 550 پیش از میلاد تا 650 پس از میلاد). ترجمه مرتضی ثاقبفر. چ 9. تهران: ققنوس. 1386.
هوار، کلمان. ایران و تمدن ایرانی. ترجمه حسن انوشه. چ 3. تهران: امیرکبیر. 1379.
یعقوبی، احمد بن یعقوب. تاریخ یعقوبی. ترجمه محمدابراهیم آیتی. ج1. چ 5. تهران: علمی و فرهنگی. 1366.
مقالات انگلیسی:
Shayegan,M Rahim,’’HAZARBED’’, Encyclopedia Iranica. Vol. XII, Fasc. 1, pp.93-95, 2003.
Sundermann,w. “ARTE̅S̆TA̅RA̅N SALAR’’. Encyclopedia Iranica, Vol. II, Fasc. 6, P.662.1986 B.
Sundermann, w,”ARTE̅S̆TA̅R’’, Encyclopedia Iranica, vol. II, Fasc.6, pp.661-662, 1986 A.
SHahbazi, A. SH.”ARMY i. pre- Islamic Iran’’, Encyclopedia Iranica. Vol.II, fasc. 5,pp. 489-499, 1986. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 261 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 312 |
||