تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,505,066 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,769,147 |
اولین حسینیههای ایران بر پایه الواح وقفی | ||
پژوهشهای علوم تاریخی | ||
مقاله 3، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 32، اسفند 1401، صفحه 21-43 اصل مقاله (6.06 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2022.333086.473499 | ||
نویسنده | ||
محمد مشهدی نوشآبادی* | ||
عضو هیات علمی گروه ادیان و فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه کاشان | ||
چکیده | ||
با اینکه سابقه برگزاری آیینهای عزاداری محرم به دوره آلبویه میرسد، اما عزاداریهای محرم در ایران در دوره صفوی چنان توسعه یافت که ایجاد بناهای مخصوص عزاداری را ایجاب میکرد و بدین منظور ترتیب در کنار برخی از تکیههای صوفیه که کاربرد عزاداری یافته بود، ساخته شد، اما ابهام درباره زمان احداث اولین حسینیهها بهعنوان بنایی منسوب به حسین بن علی و مخصوص عزاداری محرم در ایران، پژوهشگران را به گمان و تخمین تاریخی واداشته است. این مقاله درصدد است با تکیه بر سه لوح وقف نامهای دوره صفوی به این سؤال پاسخی مبتنی بر شواهد تاریخی بدهد. روش تحقیق بهصورت اسنادی و مشاهدهای است و دادهها با توجه به دیگر اسناد تاریخی تحلیل و جمعبندی شده است. بر اساس این پژوهش، علیرغم وجود حسینیه خانقاه نطنز در دوره شاهرخ تیموری، این بنا مخصوص عزاداری محرم نبوده است، بلکه اولین حسینیه در ایران به دنبال توسعه آیینهای محرم و تخصیص موقوفات به این آیینها در دوره سلطان حسین صفوی و حدود 1120 هجری شکلگرفتهاند. حسینیه مسجد قاضی آران و بیدگل، حسینیه میدان امیر چخماق و حسینیه مسجد سر پُلک یزد از آن جمله اند. این شواهد نشان میدهد به احتمال زیاد در این دوره حسینیههای دیگری هم در ایران ساختهشده و باید این مقطع تاریخی را بهعنوان زمان ساخت اولین حسینیهها در نظر گرفت. | ||
کلیدواژهها | ||
حسینیه خانقاه افوشته نطنز؛ حسینیه امیر چخماق یزد؛ حسینیه سر پلک یزد؛ حسینیه قاضی آران و بیدگل؛ آیینهای محرم؛ وقف نامهی اولین حسینیهها؛ سلطان حسین صفوی | ||
عنوان مقاله [English] | ||
The first Hosseiniyahs of Iran based on waqf tablets | ||
نویسندگان [English] | ||
mohamad mashhadinushabadi | ||
Faculty member of the Department of Religions and Philosophy, Faculty of Literature, Kashan University | ||
چکیده [English] | ||
Although the history of Muharram mourning rituals goes back to the Al-Boyeh period, Muharram mourning in Iran developed in such a way during the Safavid period that it required the creation of special mourning buildings, and for this purpose, it was built next to some of the Sufi pillars that were used for mourning, but The uncertainty about the time of the construction of the first Hosseiniyehs as a building attributed to Hossein bin Ali and specifically for Muharram mourning in Iran, has made researchers to speculate and estimate the history. This article tries to give an answer to this question based on historical evidence by relying on three inscriptional waqf tablets of the Safavid period. The research method is documentary and observational, and the data has been analyzed and summarized according to other historical documents. According to this research, despite the existence of the Hosseinieh Khanqah of Natanz in the period of Shah Rukh Timuri, this building was not dedicated to Muharram mourning, but the first Hosseinieh in Iran was formed following the development of Muharram rituals and the allocation of endowments to these rituals in the period of Sultan Hossein Safavid and around 1120 AH. Among them are the Hosseinieh of Ghazi Aran and Bidgol mosques, the Hosseinieh of Amir Chakhmaq Square and the Hosseinieh of Sar Polak Mosque in Yazd, other Hosseiniyehs were built in Iran during this period, and this historical period should be considered as the time when the first Hosseiniyehs were built. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Hosseinieh Afoshteh Monastery of Natanz, Hosseinieh Amir Chakhmaq Yazd, Hosseinieh Sar Polak Yazd, Hosseinieh Ghazi Aran and Bidgol, Muharram Mirrors, endowment letter of the first Hosseiniehs, Sultan Hossein Safavid | ||
مراجع | ||
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن الجوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج 16 و 15، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1992م.
آژند، یعقوب، نمایش در دوره صفوی، تهران، فرهنگستان هنر، 1385.
احمدی، نزهت، کارکرد موقوفات در گسترش مراسم مذهبی دوره صفوی، ش 1، پژوهشهای تاریخی پاییز و زمستان 1385.
اسدی چیمه نغمه، جیحانی حمیدرضا، «نامها و نقشها؛ روایتی از شکلگیری مجموعهی تیموری افوشته»، مطالعات تاریخ فرهنگی فصلنامه انجمن ایرانی تاریخ، ش۱۰ (۳۸)، ص ۵-۲۴، 1397.
افشار، ایرج، یادگارهای یزد، ج 2، تهران، انجمن آثار ملی، 1354.
پیترسون، ساموئل، «تعزیه و هنرهای مربوط به آن»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، گردآوری پیتر چلکووسکی، ترجمه داوود حاتمی ، تهران: علمی و فرهنگی، 1367.
التنوخی، قاضی ابن علی المحسن، نشوارالمحاضرة و اخبارالمذاکرة، تحقیق عبود الشالچی، مکتب المحقق،1981.
توسلی، محمد، حسینیهها، تکایا، مصلاها، معماری ایران (دوره اسلامی)، گردآوری مجیدیوسف کیانی، تهران، سمت، 1379.
جعفریان، رسول، صفویه در عرصه دین ، فرهنگ و سیاست، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1379.
دانش یزدی، فاطمه، کتیبههای اسلامی شهر یزد، زیر نظر محمدحسن خادمزاده، تهران، سبحاننور و پایگاه میراث فرهنگی یزد، 1387.
زرینکوب، عبدالحسین، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران، امیرکبیر، 1369.
سلطان نژاد، حسین، روند شکلگیری شهر و مراکز مذهبی در ایران، تهران، آگاه، 1362.
شریفی، جهانگیر، «زواره»، شهرهای ایران، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران، جهاد دانشگاهی، ص ۲۵۳ – ۲۸۹، 1368.
الشیبی، کامل مصطفی، تشیع و تصوف، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1374.
شیخ الحکمایی، عمادالدین، «وقف نامه خانقاه حسینیه و گنبد سبز نطنز (857 ق)»، اسناد معماری ایران دفتر اول، تهران: موسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، ص 35 – 48، 1388.
صادق احمدی، مهدی، خانه های اسمانی2؛ معرفی مساجدی از گذشته تا امروز، تهران، شرکت عمران شهرهای جدید، 1393.
صفوی، سام میرزا، تذکرۀ تحفۀ سامی، تصحیح رکنالدین همایون فرخ، تهران، اساطیر، 1384.
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، تصحیح سید جلالالدین حسینی(ارموی)، تهران، مجلس، 1331.
قمی، قاضی احمد بن حسین، خلاصه التواریخ، ج 1 و 2، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
کاشفی، حسین، فتوت نامۀ سلطانی، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
کمپفر، انگلبرت، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1363.فقیهی، علیاصغر،آلبویه، تهران، صبا، 1366.
مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی ایران دورۀ قاجاریه، ج 1، تهران، زوار، 1371.
مشهدی نوشآبادی، محمد، تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا: نقش صوفیه، اهل فتوت و قلندریه در بنیانگذاری آیینهای محرم، اصفهان، آرما، 1396.
مشهدی نوشآبادی، محمد، «حسینیه»، دانشنامه جهان اسلام، ج 13، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرهالمعارف اسلامی، 1393.
مشهدی نوشآبادی، محمد، «نگاهی مردم شناختی به آیینهای توغ برداری در ایران»، فرهنگ مردم ایران، شماره 26، ص 33 – 48، 1390.
مشهدی نوشآبادی، محمد ؛ خداداد، محمد، «توغهای نفیس و تاریخی شهرستانهای کاشان، آرانوبیدگل و نطنز»، پژوهشنامه کاشان، ش 14، ص 140-182، 1394.
مظاهری، محسنحسام، تراژدی جهان اسلام، عزاداری شیعیان به روایت سفرنامهنویسان، مستشرقان و ایرانشناسان (از صفویه تا جمهوری اسلامی) ج 1، اصفهان، آرما، 1397.
منفرد، افسانه، «تکیه»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1383.
میرمحمدی، حمیدرضا، «پراکندگی جغرافیایی اماکن مذهبی کشور در قالب استانی»، مسجد ، سال10، ش 58، (مهر و آبان1380).
ناری قمی، مسعود، «الگوهای کالبدی حسینیهها: ریشهها و تحولات»، مطالعات معماری ایران، ش 9. ص 25 – 45، 1395.
گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد سر پلک، کد خبر : ،19396، 30 مهر 1394.
نراقی، حسن، آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1382.
نراقی، حسن، تاریخ اجتماعی کاشان ، تهران، علمی و فرهنگی، 1365.
نصرآبادی، محمد طاهر ،تذکرۀ نصرآبادی ، تصحیح وحید دستگردی، تهران، قزوینی، 1361.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 776 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 372 |