پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,578 |
| تعداد مقالات | 71,072 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,683,485 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,912,988 |
پراکنش جغرافیایی و نحوة مقابله با باد سموم در تاریخ ایران دورة اسلامی | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| دوره 13، شماره 4، اسفند 1402، صفحه 51-67 اصل مقاله (671.22 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2023.352531.1173 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد علی پرغو1؛ جواد علیپور سیلاب* 2 | ||
| 1دانشیار گروه تاریخ و موسسه تاریخ و فرهنگ ایران، دانشکده ی حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| 2پژوهشگر پسادکتری موسسه تاریخ و فرهنگ ایران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از موضوعات جالب و مغفول در مطالعات تاریخ اجتماعی ایران، نحوة مقابله با چالش‌های طبیعی و اقلیمی از جمله بادهای گرم یا سرد است. نمونة مهم بادهای گرم با عنوان باد سموم در منابع مختلف اشاره‌شدة مورخان، جغرافی‌دانان و طبیبان بوده است؛ ازین‌رو پژوهش حاضر در‌صدد پاسخگویی به این پرسش است که «باد سموم» چه ویژگی‌هایی دارد و در نظام طب ایرانی به چه نحوی با آن مقابله می‌شد؟ مقالة حاضر در گام اول به بررسی پراکنش جغرافیایی و تاریخچه و در گام دوم به تبیین رویکرد‌شناختی و رفتاری طبیبان در مقابله با باد سموم و عوارض حاصل از آن پرداخته است. یافته‌های پژوهش حاضر بر‌اساس رویکرد توصیفی‌ـ تحلیلی بیانگر آن است که باد سموم، به‌منزلة یک چالش اقلیمی، در دوره‌های مختلف تاریخی و در مناطق مختلف جغرافیایی مورد توجه بود. منطقة جغرافیایی وزش این باد در ایران بیشتر شامل مناطق جنوبی (شرقی‌ـ غربی) و دورة زمانی وزش آن از اواخر بهار تا اواخر تابستان بوده است. به لحاظ کیفی، شاخصة اصلی باد سموم گرمی و خشکی بود. وزش این باد حیات انسان، زیست گیاهی و جانوری منطقه را با مشکلاتی روبه‌رو می‌کرد. مواجهه با باد سموم موجب بروز عوارض بدنی مهلکی در بدن فرد می‌شد که طبیبان با عنوان «سموم‌زدگی» از آن یاد کرده‌اند. تدابیر پیشگیرانه جهت مقابله با گرما و باد سموم و انواع روش‌های درمانی برای رفع عوارض حاصل از رویارویی با این باد، توسط طبیبان در چارچوب طب اخلاطی ارائه شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| باد سموم (سام)؛ نظام طب؛ پیشگیری؛ درمان؛ عوارض. | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Geographical distribution, and how to deal with the Samum wind in the history of Iran during the Islamic period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammadali Parghoo1؛ Javad Alipoor Silab2 | ||
| 1Associate Professor of History, Faculty and Social sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran | ||
| 2Postdoctoral researcher at the Institute of Iranian History and Culture, University of Tabriz, Tabriz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the interesting and neglected topics in the social history studies of Iran is how to deal with natural and climatic challenges, including hot or cold winds. An important example of these winds has been referred to by historians, geographers, and physicians in various sources as the " Samum wind", Therefore , the current research aims to answer the question, what were the characteristics of " Samum wind" and how to deal with it in the Iranian medicine system? In the first step, this article examines the geographical distribution and history, and in the second step, it explains the cognitive and behavioral approach of physicians in dealing with Samum wind and its complications. The findings of the present research based on the analytical descriptive approach indicate that: Samum wind was considered a climatic challenge in different historical periods and different geographical regions. The geographical area where this wind blows in Iran primarily includes the southern regions (east-west) and the period of its blowing is from late spring to late summer. In terms of quality, the main characteristics of the Samum wind were: heat and dryness. The blowing of this wind caused problems for the region's human, plant, and animal life. confrontation to Samum wind caused fatal physical effects on the person's body, which physicians called " Samum zadegi". Preventive measures to deal with the heat and Samum wind and a variety of treatment methods to eliminate the side effects of facing this wind have been presented by physicians in the framework of Akhlati medicine: ((four temperaments). The current research is an interdisciplinary study with a historical approach. The necessary information has been collected by the library method from historical, geographical, and medical sources that are mostly ignored in historical research. The method of presenting the content is descriptive-analytical. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| medicine system, Samum wind, prevention, treatment, side effects. | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر جزرى (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمۀ عباس خلیلى و ابوالقاسم حالت، ج 7 و 21، تهران: مؤسسۀ مطبوعات علمى.
ابن‌بطوطه، شمس‌الدین ابی‌عبدالله محمد بن عبدالله اللواتى الطنجى (1376). رحله ابن بطوطة، ترجمۀ محمد علی موحد، ج1، چ6، تهران: آگه.
ابن‌رسته، احمد بن عمر (1365). الاعلاق النفیسه، ترجمۀ و تعلیق حسین قره‌چانلو، تهران: امیرکبیر.
ابن‌فقیه، احمد بن محمد بن اسحاق الهمذانى (1349). البلدان، ترجمۀ مختصر، ترجمۀ ح. مسعود، بیجا: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1386/ الف). کلیات قانون، ترجمۀ ملا فتح‌الله بن فخرالدین شیرازى، دیباچة محمدمهدی اصفهانى، محمدحسین هوشیارى، تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران.
ــــــــــ (1386/ ب). أمراض العین و علاجاتها، محقق/ مصحح: محمد رواس قلعۀ جى، محمد ظافر وفائى، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکى، طب اسلامى و مکمل دانشگاه علوم پزشکى ایران.
ــــــــــ (1388). دفع المضار الکلیة عن الأبدان الإنسانیة (دورساختن هرگونه زیان از تن آدمیان)، ترجمة ناشناخته، بازنویسی و تحقیق علیرضا عباسیان، تهران: المعی.
ابوالرجاء قمى، نجم الدین (1363). تاریخ الوزراء، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1367). تاریخ منتظم ناصرى، ج2، به تصحیح محمد‌اسماعیل رضوانى، تهران: دنیاى کتاب.
باقری، اشرف‌السادات (1398). «باد سموم در ادبیات جغرافیایی»، رشد آموزش جغرافیا، دورة 34، ش1، صص 56ـ59.
بهاءالدوله، بهاءالدین‌بن میر‌قوام‌الدین (1387). خلاصة التجارب، تحقیق و تصحیح محمدرضا شمس اردکانی، عبدالعلی محقق‌زاده، پویا فریدى، زهره ابوالحسن‌زاده، تهران: دانشگاه علوم پزشکى تهران.
پاتینجر، هنرى (1384). سفرنامۀ پاتینجر، ترجمۀ شاپور گودرزى، تهران: کتاب‌فروشی دهخدا.
جرجانى، اسماعیل‌بن حسن (1369). خُفى علائى (خُفّ علائى یا الخفیة العلائیة)، به‌کوشش علی‌اکبر ولایتى، محمود نجم‌آبادی، تهران: اطلاعات.
ــــــــــ (1391). ذخیرة خوارزمشاهى، ج2 و 3 و 4 و 5، قم: مؤسسۀ احیاء طب طبیعى.
جعفرپور، ابراهیم (1386). مبانی اقلیم‌شناسی، چ8، تهران: دانشگاه پیام نور.
چغمینى، محمود‌بن محمد (1389). قانونچه فی الطب، ترجمۀ اسماعیل ناظم، تهران: آبژ.
حافظ ابرو، عبدالله ابن لطف‌الله (1380). زبدة التواریخ، مقدمه، تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج‌سید‌جوادى، ج2 و 3، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
حاکم نیشابورى، ابوعبدالله (1375). تاریخ نیشابور، تهران: نشر آگه.
حسینی قمی، قاضى احمد‌بن شرف‌الدین الحسین (1383). خلاصة‌التواریخ، به تصحیح احسان اشراقی، ج1، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
حکیم زجاجى (1383). همایون‌نامه (تاریخ منظوم زجاجى)، تصحیح على پیرنیا، تهران: نشر آثار.
حمزة اصفهانى، حمزة‌بن الحسن (1340). تاریخ سنى ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلاه و السلام، بیروت، منشورات دار مکتبة الحیاة.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامة دهخدا، ج16، زیر نظر محمد معین، تهران: چاپخانة دولتی ایران.
رازى، محمد‌بن زکریا (1387). المنصوری فی الطب، ترجمۀ محمدابراهیم ذاکر، به کوشش حازم بکرى صدیقى، تهران: دانشگاه علوم پزشکى تهران.
ــــــــــ (1422ق). الحاوی فی الطب، محقق/ مصحح: هیثم خلیفة طعیمى، ج15، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ژوبر، پیرآمده (1347). مسافرت در ارمنستان و ایران، ترجمۀ على‌قلى اعتماد مقدم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
شاردن، یان (1372). سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایى، ج2، تهران: توس.
شاه ارزانى، میرمحمد اکبر‌بن محمد (1387). طب أکبرى، ج 1 و 2، قم: مؤسسۀ احیاء طب طبیعى.
شریف الادریسى، ابو عبدالله محمد‌بن محمد (1409 ق). نزهة‌المشتاق فى اختراق الآفاق، ج1، بیروت: عالم الکتب.
شریف، محمدمهدی‌بن علینقى (1387). زاد المسافرین، قم: جلال‌الدین.
عقیلى علوى شیرازى، سید محمدحسین‌بن محمدهادی (1260ق). مخزن‌الادویۀ، محقق/ مصحح: احمد کبیر، عجیب احمد، مولوى غلامحسین، مولوى قنبرعلی، چ3، کلکته: هندوستان.
عینالسلطنه، قهرمان میرزا‌سالور (1374). روزنامة خاطرات عینالسلطنه، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج6، تهران: اساطیر.
فرمان‌فرما، فیروز میرزا (1380). سفرنامة کرمان و بلوچستان، به کوشش منصوره اتحادیه و سعاد پیرا، تهران: نشر تاریخ ایران.
قاضى احمد تتوى، آصف خان قزوینى (1382). تاریخ الفی، به تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، ج3، 4، تهران: علمى و فرهنگى.
قزوینى، ابوالحسن (1367). فواید الصفویۀ، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
قزوینى، زکریا بن محمد بن محمود (1373). آثار البلاد و اخبار العباد، به تصحیح میر‌هاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
کرزن، جورج ناتانیل (1380). ایران و قضیه ایران، ترجمۀ غلام‌على وحید مازندرانى، ج2، چ5، تهران: علمى و فرهنگی.
کرمانی، افضل‌الدین ابو‌حامد احمد‌بن حامد (1326). تاریخ افضل یا بدایع الازمان فی وقایع کرمان، فراهم‌آورده مهدى بیاتى، تهران: چاپخانة دانشگاه.
کاتبى، سید على (2535). مرآت‌الممالک، ترجمۀ محمود تفضلى و على گنجه‌لى، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
گردیزى، ابى سعید عبد‌الحى‌بن الضحاک‌بن محمود (1363). زین‌الاخبار، به تصحیح و تحشیۀ عبدالحى حبیبى، تهران: دنیاى کتاب.
گلوانی، فریده؛ لشکری، حسن (1390). «تحلیل و پیش‌پینی نقش باد فون بر آتش‌سوزی جنگل‌های استان گیلان»، اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دورة 20، ش79: 31ـ36.
گنجینۀ بهارستان (1386). جمعى از نویسندگان، ج1، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى.
گیلانى، على (1387). مجربات حکیم على گیلانى، تهران: دانشگاه علوم پزشکى ایران.
مجلسى، محمد‌باقر‌بن محمد‌تقى (1351). آسمان و جهان (ترجمۀ السماء و العالم بحار الأنوار)، ترجمۀ محمد‌باقر کمره‌اى، ج7، تهران: اسلامیه.
مجوسی، على‌بن عباس (1387). کامل‌الصناعة الطبیة، ج1 و 2 و 3، قم: مؤسسۀ احیاء طب طبیعى.
محمد‌بن محمد عبدالله (1383). تحفه خانى، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
مستوفی، حمدالله (1336). نزهة‌القلوب، با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهارس محمد دبیر‌سیاقی، تهران: کتابخانة طهوری.
مستوفى بافقى، محمد مفید (1385). جامع مفیدى، به کوشش ایرج افشار، ج3، تهران: اساطیر.
مقدسی، ابوعبدالله محمد‌بن احمد (1361). احسن التقاسیم فى معرفة الاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، ج2، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
ملکم، سرجان (1380). تاریخ کامل ایران، ترجمۀ میرزا اسماعیل حیرت، تهران: افسون.
میرزا حسینخان (1382). خاطرات دیوان بیگى، به کوشش ایرج افشار و محمد رسول دریا‌گشت، تهران: اساطیر.
نسوى، شهاب الدین محمد (1384). سیرت جلال‌الدین منکبرنى، به‌کوشش مجتبى مینوى، چ3، تهران: علمى و فرهنگى.
وحید قزوینى، میرزا محمدطاهر (1383). تاریخ جهانآراى عباسى، زیر نظر احسان اشراقی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات سید سعید میرمحمد صادق تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگى.
یاقوت حموى، یاقوت بن عبدالله (1383). معجم‌البلدان، ترجمۀ علینقی منزوی، ج1، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
Encyclopedia Britannica, "simoom", https://www.britannica.com/science/simoom. Accessed 8 November 2022.
Greve, Frederik & Other authors .2020, "The influence of foehn winds on the incidence of severe injuries in southern Bavaria – an analysis of the TraumaRegister DGU", BMC Musculoskeletal Disorders, volume 21, Article number: 568: 1-9. https://bmcmusculoskeletdisord.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12891-020-03572-z . Accessed 1 January 2023 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 633 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 173 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب