پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,757 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,111,954 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,873,788 |
نقش دین در شرایط جنگ و ثبات دوره فتحعلیشاه قاجار | ||
| پژوهش‌های علوم تاریخی | ||
| دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 31، آذر 1401، صفحه 52-68 اصل مقاله (4.23 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2022.339852.473545 | ||
| نویسندگان | ||
| اکرم گلی* 1؛ هادی وکیلی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| چکیده دوران نسبتا طولانی حکومت فتحعلیشاه قاجار (1212-1250 ه.ق) شاهد تنشهای سیاسی از یک سو و رشد مجدد دین از سوی دیگر بوده است. در سالهای آغازین سلطنت ثباتی نسبی برقرار شد که مانند سدههای پیشین سبب تداوم نقش سنتی دین در تحولات اجتماعی شده بود. با شروع جنگ با روسیه که بیش از یک دهه طول کشید که تنشهای مرزی با عثمانی را نیز در پی داشت، کارکرد دین تغییر یافت و نقش سیاسی نوینی را تجربه کرد. از این رو علما آموزهها و اصول دینی را با توجه به شرایط فوق مورد بازنگری قرار دادند و بر اساس آن مناسبات خود با حکومت را ترتیب دادند. پایان جنگ و شروع مجدد ثبات سیاسی، مناسبات دین و سیاست را بار دیگر تغییر داد. با توجه به این مساله باید دید مناسبات رهبران دینی با حکومت با در نظر داشتن شرایط ثبات (پیش و پس از جنگ) و دوره جنگ چگونه بوده است؟با توجه به چنین تحولاتی میتوان گفت که در آغاز حکومت فتحعلیشاه و در مرحله اول ثبات، تعامل دین و سیاست مسیری آرام را پیمود و علما بیشتر نقش رهبران مذهبی را ایفا کردند اما پس از آغاز جنگ و با به خطر افتادن قلمرو مذهبی، سیاستی هم‌گرایانه در پیش گرفتند. با پایان جنگها و بازگشت ثبات، در مناسبات دین و سیاست روندی واگرایانه رخ داده است و رویکرد علما در تعامل با حکومت با واکنشهای انتقادی، اعتراضی و یا حتی بی‌تفاوتی صورت میپذیرد. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی بر اساس منابع و مآخذ این دوره در پی پاسخ پرسش فوق است. علما در دوره اول ثبات و پیش از جنگها واکنش مداراگونه داشتند و در دوره جنگ به عنوان حامی حکومت ظاهر شدند و پس از جنگهای ایران و روس و تحت تاثیر شکست سیاسی، راه خود را از حکومت جدا کردند که مهمترین نتیجه آن تقویت رویکرد استقرار قدرت در دست فقیه جامع الشرایط و پی ریزی پایههای حکومت دینی در دو سده پس از آن بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فتحعلیشاه؛ جنگ و ثبات؛ دین؛ علما؛ هم گرایی؛ واگرایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The role of religion in the conditions of war and stability of the period of Fath- Ali Shah Qajar | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Akram Goli1؛ Hadi Vakili2 | ||
| 1PhD student of history at Ferdowsi University of Mashhad | ||
| 2Associate Professor, Department of History, Ferdowsi University of Mashhad | ||
| چکیده [English] | ||
| The relationship between religion and politics was affected by relatively unstable political conditions during reign of Fath-Ali Shah Qajar (1212-1250 A.H.). In early years of his rule, there was relative stability, and similar to previous centuries, religion played a traditional role in social developments. Beginning of prolonged wars with Russia and border tensions with Ottomans prompted ulama to revise religious teachings and principles according to the mentioned circumstances and accordingly arranged their relations with the government. The resumption of political stability after the war changed the link between religion and politics once again. The question is how was the relationship between religious leaders and the government considering stable conditions before and after and during it? At the beginning of Fath-Ali Shah’s reign and the first stage of stability, interaction between religion and politics followed a peaceful course and the ulama mostly acted as religious leaders, whereas after the threat posed to realm of religion after war, they adopted a converging policy with the government. After the return of stability, a divergent process followed, and reactions toward government were of critical, protest or indifferent type. Taking a descriptive-analytical method based on resources of this period, our research seeks to answer the above question. In addition to convergences and divergences, the most important outcome of relationship between religion and government during the reign of Fath-Ali Shah was that ulama laid t foundations of theocracy two centuries later by reinforcing the institution of power in the hands of a competent (jame ol-sharayet) faqih. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fath -Ali Shah, War and Stability, Religion, Ulema (Clergy), Convergence, Divergence | ||
| مراجع | ||
|
منابع و مآخذ
آبادیان، حسین، اندیشه دینی و جنبش ضد رژی در ایران، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. 1376
آقازاده، جعفر، «تحلیلی بر نقش روحانیون شیعه در دوره دوم جنگهای ایران و روس»، فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، سال دوازدهم، ش47، 143-168، 1393
آلگار، حامد، دین و دولت در عهد قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، مشهد، توس، 1369.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، صدرالتواریخ (تاریخ صدور قاجار؛ شرح حال یازده نفر از صدراعظمهای پادشاهان قاجار)، تصحیح محمد مشیری، تهران، روزبهان،1353.
باتوف، ژنرال پرنس اسچر، «مقدمات جنگ دوم ایران و روسیه»، ترجمه محمود کی، مجله بررسیهای تاریخی، شماره 53، 47-94، 1345.
بینا، علیاکبر، تاریخ سیاسی و دیپلماسی ایران (از گلناباد تا ترکمنچای)، ج1، تهران، دانشگاه تهران، 1333.
تنکابنی، میرزامحمد، قصص العلماء، تهران،کتابفروشی اسلامیه، 1313.
تیموری، ابراهیم، دو سال آخر: یادداشتهای روزانه سرجان کمبل نماینده انگلیس در دربار ایران سالهای 1833-34(دو سال آخر حکومت فتحعلیشاه قاجار)/ تحقیق، تعلیقات و توضیحات از ابراهیم تیموری، 2 جلد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1384.
حائری، عبدالهادی، نخستین رویاروییهای اندیشهگران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، چ5 تهران، امیرکبیر، 1387.
دارابی کشفی، جعفر، تحفه الملوک، بکوشش عبدالوهاب فراتی، قم، بوستان کتاب قم، 1381.
رجبی(دوانی)، محمدحسن، مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه دوره قاجار، ج1، تهران، نشرنی،1390.
زرگرینژاد، غلامحسین، «بررسی احکامالجهاد و اسبابالرشاد (نخستین اثر در ادبیات تکوین ادبیات جهادی معاصر)»، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دوره 43، شماره 155، 373-402، 1379.
سلماسیزاده، محمد، «واکنش علمای شیعه در برابر خودکامگی فتحعلیشاه قاجار» فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تاریخ اسلام، سال سوم، شماره نهم،153-176، ۱۳۹۲.
شمیم، علی اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، چ1، تهران، کتابخانه ابنسینا، 1342.
علیخانی، علیاکبر و همکاران، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، ج8، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی،1390.
فراتی، عبدالوهاب، اندیشه سیاسی سیدجعفر کشفی، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، 1378.
قاضیها، فاطمه، اسنادی از روند اجرای معاهده ترکمانچای (1245-1250هـ.ق)، تهران، سازمان اسناد ملی ایران(پژوهشکده اسناد)، 1374.
قائممقامفراهانی، میرزاعیسی، احکامالجهاد و اسبابالرشاد، تصحیح و مقدمه تاریخی غلامحسین زرگرینژاد، تهران، بقعه، 1379.
لنجانیاصفهانی، محمدحسن بن محمدرحیم، جنهالاخبار، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1391.
مفتوندنبلی، عبدالرزاق، مآثر السلطانیه؛ تاریخ جنگهای ایران و روس، به اهتمام غلامحسین صدری افشار، تهران، ابن سینا، 1351.
نجمی، ناصر، ایران در میان طوفان؛ شرح زندگانی عباس میرزا نایب السلطنه و جنگهای ایران و روس. تهران،کانون معرفت،1336.
وقایعنگارمروزی، میرزا محمدصادق، تاریخ جنگهای ایران و روس (آهنگ سروش): از آغاز تا عهدنامه ترکمانچای، به کوشش حسین آذر و تصحیح امیرهوشنگ آذر، بیجا، مصحح، 1369.
ویلیامسون، گراهام، «جنگ ایران و عثمانی (1823-1821): بردن جنگ و باختن صلح» در مجموعه جنگ و صلح در ایران دوره قاجار و پیامدهای آن در گذشته و اکنون، ترجمه حسن افشار، زیرنظر رکسانه فرمانفرماییان، تهران، مرکز، 1389.
هدایت، رضاقلیخان، تاریخ روضه الصفای ناصری، ج9، قم، چاپ حکمت، 1339.
همایونکاتوزیان، محمدعلی، ایرانیان دوره باستان تا دوره معاصر، ترجمه حسین شهیدی، چ13، تهران، مرکز، 1397.
دهقاننژاد، مرتضی و همکاران، «واکاوی آغاز دورهی دوم جنگهای ایران و روسیه»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال سوم، شماره 10،55-37، 1390.
Hairi, Abdul‐Hadi, The legitimacy of the early Qajar rule as viewed by the shi'i religious leaders, Middle Eastern Studies, 24:3, 271-286, 1988.
Moaddel, M, The Shi'i ulama and the state in Iran. Theory and Society 15, 519–556, 1986.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 146 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 191 |
||