1دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران: ایران
2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
به باور جان بُرتُن قرآن در زمان پیامبرخداd و توسط خود حضرت گردآوری شده است؛ از این‌رو، روایات جمع قرآن همگی جعلی هستند. وی انگشت اتهام خود را به‌سوی فقهای اهلسنت گرفته و زمان جعل را نیمۀ اول قرن سوم دانسته است. این مقاله درصدد است با تاریخ‌گذاری روایت «رجوع حذیفه به‌عثمان و پیشنهاد توحید مصاحف» که به‌باور برتن از نخستین روایات جعل‌شده در این موضوع است، نشان دهد آیا ادعای این مستشرق انگلیسی توسط روشی‌که خود مستشرقین ابداع کرده‌اند، تأیید می‌شود یا خیر؟ مطابق این تحقیق، هرچند این روایت از مشکلاتی همچون منفرد بودن طریق و نامشخص بودن راوی اصلی رنج می‌برد، اما حتی بر مبنای افرادی همچون شاخت و ینبل نیز هیچ دلیل قاطعی مبنی بر جعلی بودن آن، به‌ویژه در زمان مورد ادعای برتن وجود ندارد. چنانکه بررسی متن نقل‌های مختلف این حدیث نیز مؤید این مدعا می‌باشد.
Dating the Source and Sanad of the Narration of “Hudhayfah”; A Critique of John Burton's View on Falsity of Narrations on Compiling Qur’an
نویسندگان [English]
Hadi Gholamrezaii1؛ kavous roohi2؛ NOSRAT Nilsaz2
1PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran;
2Associate Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
According to John Burton, the Qur'an was compiled during the time of the Prophet of God (PBUH) and by the Prophet himself; Hence, the narrations on collecting the Qur'an are all fabricated. He has pointed the finger of blame at Sunni jurists and introduced the first half of the third century as the time of fabrication. This article goes to date the narration of "Hudhayfah’s proposal to unify the Qur’anic Mushafs” to determine whether the claim of this English Orientalist is confirmed by the method invented by the Orientalists themselves or not. According to this research, although this narration has problems such as the small number of narrators and the uncertainty of the main narrator, even according to the opinion of people like Schacht and Juynboll, there is no conclusive evidence that it is fake, especially concerning the time claimed by Burton.
کلیدواژه‌ها [English]
John Burton, Collecting the Qur’an, Dating Traditions, Hudhayfah Ibn Yaman
ذهبی، محمد، سیرأعلام‌النبلاء، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، 1405ق.
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، 1400ش.
رضایی هفتادر، حسن و معارف، مجید، «تحلیل و نقد آراء جان بر تن دربارۀ تدوین قرآن»، پژوهش دینی، شمارۀ 18 علمی-پژوهشی/ISC، بهار و تابستان 1388ش.
رضایی هفتادر، حسن، «بررسی کتاب جمعآوری قرآن جان برتن»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شمارۀ7/ISC، پاییز و زمستان 1388ش.
سجستانی، ابوبکر، کتاب‌المصاحف، چاپ اول، قاهرة، الفاروق‌الحدیثه‌للطباعه‌والنشر، 1423ق.
شاخت، یوزف، «سند شاهدی برای تاریخ‌گذاری»، ترجمه: مهرداد عباسی، کتاب تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌ها و نمونه‌ها، 1394ش.
شیری محمدآبادی، مرجان و نیل‌ساز، نصرت، «واکاوی قواعد مشترک در شیوه‌های نقد حدیث مسلمانان و روش‌های تاریخ‌گذاری روایات خاورشناسان»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ 67، بهار و تابستان 1399ش.
شیری محمدآبادی، مرجان، نیل‌ساز، نصرت، قاضی‌زاده، کاظم و غروی نائینی، نهله، «تاریخ‌گذاری روایات حاکی از دعای پیامبر(ص) برای شماتت‌شدگان توسط ایشان در جوامع حدیثی اهلسنت»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دورۀ 17، شماره3، پاییز 1399ش.
عسکری، سیدمرتضی، عبدالله بن سبا و دیگر افسانه‌های تاریخی، بی‌جا، دانشکدۀ اصول دین، 1387ش.
عطیة، محمد، الانتباه لما قال الحاکم ولم یخرجاه وهو فی أحدهما أو رویاه، سوریه، دارالنوادر، ١٤٢٨ق.
علاف، ادیب، البیان فی علوم القرآن، دمشق، دارالفارابی‌للمعارف، 1420ق.
غفاری‌صفت، علی‌اکبر و صانعی‌پور، محمدحسن، دراسات فی علم الدرایة (تلخیص مقباس‌الهدایة)، تهران، دانشگاه امام صادقG و سمت، 1393ش.
غلامرضائی، هادی، «تواتر قرآن، چیستی، چرایی، چگونگی و چالش‌ها»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سیدهدایت جلیلی، استاد مشاور: روح الله نجفی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شهریور1397ش.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین، قم، نشر هجرت، 1409ق.
کوک، مایکل، «تاریخ‌گذاری روایات»، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، کتاب تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌ها و نمونه‌ها، 1394ش.
گورکه، آندریاس، «روش تاریخ‌گزاری إسناد ـ متن، با توجه به "حلقه مشترک" (پژوهش موردی: روایات آخرالزمان)»، مترجم: سعید شفیعی، نسخه تارنمایacademia.edu.
نفیسی، شادی، تاریخ استشراق و سیر تحول مطالعات قرآنی در غرب، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398ش.
نیل‌ساز، نصرت، خاورشناسان و ابن‌عباس، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست، 1393ش.
ینبل، خوتیر، «نافع مولای ابن‌عمر و جایگاه او در آثار حدیثی مسلمانان، ترجمه: مژگان آقایی و راحله نوشاوند، کتاب تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌ها و نمونه‌ها، 1394ش.
Burton, john, the collection of the Quran, cambridge university press, Re-issued 2010.
