پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,502 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,119,609 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,226,034 |
در نسبت بحران‌های اجتماعی و عزاداری‌های جوشان در سدۀ سیزدهم هجری | ||
| مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق) | ||
| دوره 29، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 7-28 اصل مقاله (1.41 M) | ||
| نوع مقاله: علمی وپزوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jsr.2023.91516 | ||
| نویسنده | ||
| علیرضا ذاکری* | ||
| استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت‌مدرس | ||
| چکیده | ||
| عزاداری‌ها مانند سایر پدیده‌های اجتماعی، واقعیتی ایستا نیستند و در طول زمان، تحت تأثیر متغیرهای اجتماعی دچار فراز و فرود می‌شوند و شکلِ آنها تغییر می‌کند. سدۀ سیزدهم هجری و به ویژه نیمۀ دوم عصر ناصری یکی از مهم‌ترین دوره‌های اوج‌گیری عزاداری‌ها، تولد شیوه‌های جدید عزاداری و رشد غلو در عزاداری‌هاست. این پدیده در این مقاله به تأسی از چارچوب نظری دورکیمی و با استفاده از مفهوم «غلیان جمعی»، «عزاداری‌های جوشان» نامیده شده است. مسئلۀ اصلی این مقاله توضیح مختصات عزاداری‌های جوشان و تبیین عللِ اجتماعیِ گسترشِ عزاداری‌ها و رشد عزاداری‌های غالیانه در این دوره است. در این مقاله نشان داده شده است که اوج‌گرفتنِ عزاداری‌ها و تولد عزاداری‌های جوشان در این دوره واکنشی است به استیصال جامعه در برابر ظهور پیاپی قحطی و وبا و طاعون در جامعه و از بین رفتن تعداد قابل توجهی از جمعیت کشور و تداومِ بحران‌های اجتماعی مانند فقر و بیماری در اثر آن. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عزاداری جوشان؛ بحران اجتماعی؛ قحطی؛ وبا؛ طاعون | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Social crises and effervescent mourning in 13th century Hijri | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Alireza Zakeri | ||
| چکیده [English] | ||
| Like any other social phenomena, mourning (azādārī) is not static; impacted by a variety of social variables, it goes through ups and downs and changes form. The 19th century (13th Hijri), especially the second half of the rule of Naser ad-Din Shah, is one of the most important periods of proliferation of mourning; new mourning ceremonies were born and ghulūw (extremism/exaggeration) became common. Employing Durkheim’s theoretical framework and his concept of collective effervescence, we have named this phenomenon “effervescent mourning”. The main point of this article is to describe the characteristics of effervescent mourning and explain the social causes of its proliferation in this period. In this paper we indicate that this phenomenon is a reaction to society’s despair in the face of successive inflictions of famine, cholera and plague, and the ensuing social crises such as poverty and population decline. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| effervescent mourning, social crise, famine, cholera, plague | ||
| مراجع | ||
|
احتشام‌السلطنه(1367) خاطرات احتشام‌السلطنه، به کوشش سیدمحمدمهدی موسوی، تهران: انتشارات زوار
اعتمادالسلطنه(1361) چهل سال تاریخ ایران در دورۀ پادشاهی ناصرالدین‌شاه، (المآثر و الآثار، جلد اول)، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات اساطیر
انصافی، مصطفی؛ احمدوند، شجاع(1400) وبا و پزشکینه‌سازی، عوامل گذار به دولت مدرن مداخله‌جو در دورۀ قاجار، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، شمارۀ 62، صص 7-42
بریتل‌بنک، ویلیام(1401) ایران در دورۀ قحطی، ترجمۀ سیده فاطمۀ یاحسینی، تهران: شیرازه
توکلی طرقی، محمد(1387) تجدد روزمره و آمپول تدین، مجلۀ ایران‌نامه، سال 24، شمارۀ 4، صص 421-461
جعفریان، رسول(1398الف) ملاآقادربندی و مقتل‌نگاری، قم: نشر مورخ
جعفریان، رسول(1398ب) مجادلات مذهبی قرن سیزدهم هجری(با تأکید بر تبریز بر اساس چند نسخۀ خطی)، مجلۀ آینۀ پژوهش، شمارۀ 176، صص 8-29
جعفریان، رسول(1398ج) منازعه در مسأله غلو درباره امامان: مورد خاص: بحث درباره قاسم‌الارزاق بودن ائمه (ع) (متن دو رساله)، سایت کتابخانۀ تخصصی تاریخ اسلام و ایران
جعفریان، رسول(1398د) رساله در وصف امام‌علی(ع) و قاسم‌الارزاق بودن آن حضرت، مجلۀ مقالات و رسالات تاریخی، شمارۀ 8، صص 43-52
جعفریان، رسول؛ کوشکی، فرشته(1388) رسالۀ تنبیه‌الغافلین و عبره‌الناظرین در قحطی اصفهان، مجلۀ پیام بهارستان، دورۀ 2، سال اول، شمارۀ 3، صص 131-150
حقانی، موسی(1381) محرم از نگاه تاریخ و تصویر، مجلۀ تاریخ معاصر ایران، شماره‌های 21 و 22، صص 493-574
حسون، محمد(1398) الشعائر الحسینیه، تهران: دلیل ما
حیدری، سلیمان(1396) بررسی علل شیوع وبا در شیراز سال‌های 1236 تا 1322ه.ق، مجلۀ تاریخ پزشکی، دورۀ 6، شمارۀ 4، صص 207-218
دربندی، ملاآقا(1398) مقتل دربندی(سعادات ناصریه)، تهران: نشر آرام دل
دکتر ویلز(1368) ایران در یک قرن پیش(سفرنامۀ دکتر ویلز)، ترجمۀ غلامحسین قراگوزلو، تهران: نشر اقبال
دورکیم، امیل(1384) صور بنیانی حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز
دولت‌آبادی، یحیی(1362) حیات یحیی، تهران: انتشارات عطار
ذاکری، آرمان(1400) همبستگی اجتماعی و دشمنان آن، تهران: نشر نی
رمضان نرگسی، رضا(1385) عزاداری در عصر قاجار، مجلۀ تاریخ اسلام در آیینۀ پژوهش، شمارۀ 9، صص 53-90
زرگری‌نژاد، غلامحسین؛ زارعی، ستار(1394) رویکرد انتقادی روزنامه‌های فارسی‌زبان مصر به وضعیت اقتصادی ایران در عصر ناصری و مظفری، مجلۀ تاریخ(دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات)، شمارۀ 37، صص 38-58
ژید، شارل؛ ریست، شارل(1370) تاریخ عقاید اقتصادی(جلد دوم)، ترجمۀ کریم سنجابی، انتشارات دانشگاه تهران
سیف، احمد(1387) قرن گمشده، تهران: نشر نی
شریعتی، سارا(1396) احیای دین عامه، معانی و چرایی، سایت مجموعۀ فرهنگی امام صادق میبد یزد، (تاریخ بازدید، 1/6/1401)
طاهراحمدی، محمود(1380) تشکل‌های مذهبی، مجالس مذهبی به روایت تاج واعظ، مجلۀ تاریخ اسلام، شمارۀ 8، صص 99-126
غفاری، غلامرضا(1394) موج سوم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، تهران: دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
غفاری، محمدعلی(1361) تاریخ غفاری(خاطرات و اسناد محمدعلی غفاری، نایب‌اول پیشخدمت‌باشی) به کوشش منصوره اتحادیه(نظام‌مافی) و سیروس سعدونوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران
فروغی ابری، اصغر(1383) تحقیقی دربارۀ سبک عزاداری از صفویه تا قاجار، مجلۀ فرهنگ اصفهان، شماره‌های 29 و 30، صص 29-35
فروغی ابری، اصغر(1388) ایرانیان و عزاداری عاشورا، مراسم سوگواری در گذر تاریخ، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی
فلور، ویلم(1398) تاریخ نان در ایران، ترجمۀ صبا کارخیزان، تهران: انتشارات ایرانشناسی
کریم‌خان زند، مصطفی(1391) مواجهۀ طبابت بومی با بیماری‌های وبا و طاعون در ایران دورۀ قاجار، مجلۀ تاریخ علم، شمارۀ 13، صص 93-126
کسروی، احمد(1323) زندگانی من، بی‌جا
گرنی، جان؛ صفت‌گل، منصور(1387) قم در قحطی بزرگ، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی
گودرزی، محسن(1382) موج دوم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، تهران: دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مستوفی، عبدالله(1384) شرح زندگانی من، تهران: انتشارات زوار
مظاهری، محسن حسام(1389) رسانۀ شیعه، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل
مظاهری، محسن حسام(1397) تراژدی جهان اسلام(5 جلد)، تهران: نشر آرما
مظاهری، محسن حسام(1398) در خدمت و خیانت مناسک، بحثی دربارۀ مناسک شیعی و پدیدۀ فربهی مناسکی، کانال تلگرامی دین، فرهنگ، جامعه(محسن حسام مظاهری)
منظورالاجداد، سیدمحمدحسین(1380) بزرگداشت حماسۀ حسینی در تهران عصر ناصری، مجلۀ تاریخ اسلام، شمارۀ 5، صص 167-182
ناطق، هما(1356) تأثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دورۀ قاجار، ضمیمۀ مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، جلد اول، شمارۀ 2، صص 30-62
نجمی، ناصر(1356) دارالخلافۀ تهران، تهران: انتشارات امیرکییر
نراقی، حسن(1345) تاریخ اجتماعی کاشان، تهران: مؤسسۀ تحقیقات علوم اجتماعی دانشگاه تهران
نوری طبرسی، میرزا حسین(1392) لوءلوء و مرجان، تحقیق و ویرایش از حسین استادولی، تهران: دارالکتب الاسلامیه
همیلتون، ملکم (1387) جامعه‌شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث
Durkheim, Emile(1995) The Elementary Forms Of Religious life, translated by Karen E. Fields, London: The Free Press
Durkheim, Emile (2009) Socialism and Saint Simon, Translated By Charlotte Sattler, London: Routdlege
Hoondert, M., Post, P., Klomp, M., & Barnard, M. (2021). Handbook of Disaster Ritual: Multidisciplinary Perspectives, Cases and Themes (Vol. 32). Peeters Publishers.
Glock, Charles Y. (1964) “The Role of Deprivation in the Origin and Evolution of Religion Groups.” in Robert Lee & Martin Marty (eds.), Religion and Social Conflict. New York: Oxford University Press
Knowles, S. G. (2011). The disaster experts: Mastering risk in modern America. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Matthewman, S. (2015). Disasters, risks and revelation: Making sense of our times. Hampshire: Palgrave Macmillan.
Matthewman, S., Uekusa, S.(2021), Theorizing disaster communitas, Theory and Society, 50, 965–984
Johnson, Sarah Kathleen. (2022) Crisis, Solidarity, and Ritual in Religiously Diverse Settings: A Unitarian Universalist Case Study. Religions, 13: 614
Rauschenbusch W. (1907). Christianity and the social crisis. Hodder & Stoughton.
Rosati, M. (2009). Ritual and the Sacred: A Neo-Durkheimian Analysis of Politics, Religion and the Self (1st ed.), London: Routledge.
Steiner, P. (2000) la sociologie d’Durkheim, Paris : La Découverte
Tyler Graham, E. (2007) The danger of Durkheim: Ambiguity in the theory of social effervescence, Religion, 37:1, 26-38
Mukherjee, S.R. (2006) On violence as the negativity of the Durkheimian: between anomie, sacrifice and effervescence. International Social Science Journal, 58: 5-39
Troeltsch, Ernst. (1931) The Social Teachings of the Christian Churches. New York: George Allen and Unwin and Macmillian Co. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 292 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 359 |
||