سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات162
تعداد شماره‌ها6,578
تعداد مقالات71,076
تعداد مشاهده مقاله125,705,317
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,939,816
کلهر, سمیه, مهریزی, مهدی, سرشار, مژگان. (1401). تطور «رِکاز» در روایات فریقین: مطالعۀ تاریخی و تطبیقی. , 55(2), 485-467. doi: 10.22059/jqst.2022.341419.669979
سمیه کلهر; مهدی مهریزی; مژگان سرشار. "تطور «رِکاز» در روایات فریقین: مطالعۀ تاریخی و تطبیقی". , 55, 2, 1401, 485-467. doi: 10.22059/jqst.2022.341419.669979
کلهر, سمیه, مهریزی, مهدی, سرشار, مژگان. (1401). 'تطور «رِکاز» در روایات فریقین: مطالعۀ تاریخی و تطبیقی', , 55(2), pp. 485-467. doi: 10.22059/jqst.2022.341419.669979
کلهر, سمیه, مهریزی, مهدی, سرشار, مژگان. تطور «رِکاز» در روایات فریقین: مطالعۀ تاریخی و تطبیقی. , 1401; 55(2): 485-467. doi: 10.22059/jqst.2022.341419.669979

تطور «رِکاز» در روایات فریقین: مطالعۀ تاریخی و تطبیقی

پژوهش های قرآن و حدیث
دوره 55، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 485-467    اصل مقاله (279.56 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2022.341419.669979
نویسندگان
سمیه کلهر* 1؛ مهدی مهریزی* 2؛ مژگان سرشار3
1دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران؛تهران، ایران
2. دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،تهران، ایران
3استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران؛ تهران، ایران
چکیده
در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت مصادیقی ذکرشده که متعلَّق خمس قرار می‌گیرند. یکی از این متعلقات، رِکاز است. پژوهش­ های صورت گرفته در این زمینه، بیشتر جنبۀ فقهی دارند و نگاه تاریخی و تطبیقی ندارند. در منابع شیعی و اهل سنت دو دسته روایت راجع به رکاز نقل‌شده است. یک دسته رکاز را به‌طور مطلق ذکر کرده‌اند. در این دسته از روایات قرینه‌ای که نشان‌دهندۀ مفهوم رکاز باشد، وجود ندارد. دستۀ دوم روایات متعددی از پیامبر(ص)، برخی صحابه و تابعان در اهل سنت و نیز از امامان شیعه(ع) نقل‌شده که دارای قرائن درون‌متنی است که به کمک آن‌ها می‌توان تا حدودی به فهم رکاز نزدیک شد. رکاز در شیعه به معانی معدن، هر چیز با ارزش پیداشده، هر نوع مال بلااستفاده، مسکوکات رایج و در اهل سنت به معانی معدن، گنج‌های قدیمی و دفینه‌ها آمده است. عمده اختلاف روایات در مفهوم رکاز، به نوع برداشت لغوی این واژه برمی‌گردد.
کلیدواژه‌ها
خمس؛ دفینه؛ رکاز؛ گنج؛ معدن
عنوان مقاله [English]
The Evolution of “Rikāz” in Shiite and Sunni Narrations: A Historical and Comparative Study
نویسندگان [English]
somayeh kalhor1؛ mahdi mehrizi2؛ mojgan sarshar3
1PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran;
2Associate Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3Assistant Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran;
چکیده [English]
In Shiite and Sunni hadith sources, examples are mentioned that belong to khums (almsgiving), of which is “Rikāz”. The previous researches regarding this issue are mostly jurisprudential and do not have a historical and comparative approach. In Shiite and Sunni sources, narrations of rikāz are divided into two categories: a group of narrations mentions rikāz clearly in sole, in which there is no indication to the concept of rikāz. The other group mentions several narrations from the Prophet (PBUH), some Companions and Followers of in Sunni, as well as the Shiite Imams (AS). They have in-text evidences by which one can get a closer understanding of rikāz. In Shi’a rikāz means mine, everything found valuable, any kind of unused property, and common coins and in Sunni it means mine, old treasures, and dafīna (burials). The main difference between the narrations in the concept of rikāz refers to the lexical interpretation of this word.
کلیدواژه‌ها [English]
Almsgiving, Rikāz, Dafīna, Mine, Treasure
مراجع
منابع

  1. ابن ‌ابی ‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة (ج ۱–4)، قم، دار سید الشهداء للنشر، 1405.
  2. ابن ابی شیبه، أبو بکر عبدالله بن محمد، مُصنف ابن أبی شیبة، محقق: کمال یوسف الحوت، ریاض، مکتبة الرشد، 1409.
  3. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ج ۱–5)، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367.
  4. ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الأخبار (ج ۱–1)، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1361.
  5. ابن حنبل، احمد، مسند الامام احمد بن حنبل، محقق: شعیب الارنؤوط، بی‌جا، مؤسسه الرسالة، 1420.
  6. ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام عن اهل بیت رسول الله علیه و علیهم افضل السلام (ج ۱–2)، قم، موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، بی­تا.
  7. ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة (ج ۱–3)، بیروت، دار العلم للملایین، بی‌تا.
  8. ابن راهویه، اسحاق، مسند إسحاق بن راهویه، محقق: عبد الغفور بن عبد الحق البلوشی، مدینه، مکتبة الإیمان، 1412.
  9. ابن سیده، علی بن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم (ج ۱–11)، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1421.
  10. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، 1414.
  11. ابو حبیب، سعدی، القاموس الفقهی، لغه و اصطلاحا، دمشق، دارالفکر، 1402.
  12. ابو حنیفه، نعمان بن ثابت، مسند أبی حنیفة روایة الحصکفی، محقق: عبد الرحمن حسن محمود، مصر، الآداب، بی‌تا.
  13. ابو عبید، قاسم بن سلام، کتاب الأموال، محقق: خلیل محمد هراس، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  14. ----------، غریب الحدیث، محقق: حسین محمد محمد شرف، قاهره، الهیئة العامة لشئون المطابع الأمیریة، 1404.
  15. ابو یعلی موصلی، أحمد بن علی بن المثُنى، مسند أبی یعلى، محقق: حسین سلیم أسد. دمشق، دار المأمون للتراث، 1404.
  16. ابو یوسف، یعقوب بن إبراهیم، الخراج، محققین: طه عبد الرءوف سعد و سعد حسن محمد، بی جا، المکتبة الأزهریة للتراث، بی­تا.
  17. ----------، الآثار، محقق: أبو الوفا، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی­تا.
  18. ابی داود، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، بیروت، المکتبة العصریة، بی­تا.
  19. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة (ج ۱–15)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی­تا.
  20. ثعالبی، عبد الملک بن محمد، فقه اللغة (ج ۱–1)، بی جا، إحیاء التراث العربی، 1422.
  21. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة (ج ۱–6)، بیروت، دار العلم للملایین، 1407.
  22. حمیدی، ابو بکر عبد الله بن زبیر، مسند الحمیدی، محقق: حسن سلیم أسد الدَّارَانیّ، دمشق، دار السقا، 1996.
  23. دری، فاطمه، بررسی فقهی و حقوقی دفینه (پایان‌نامة کارشناسی ارشد)، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکدة علوم و تحقیقات اسلامی، قزوین، 1393.
  24. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ویراستار: صفوان عدنان داودی، بیروت، دارالعلم الدار الشامیه، 1412.
  25. زمخشری، محمود بن عمر، الفائق فی غریب الحدیث (ج ۱–4)، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1417.
  26. سبط ابن جوزی، شمس الدین أبو المظفر، مرآة الزمان فی تواریخ الأعیان، دمشق، دار الرسالة العالمیة، 1434.
  27. شافعی، ابو عبد الله محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دار المعرفة، 1410.
  28. ----------، مسند الإمام الشافعی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1370.
  29. شیبانی، أبو عبد الله محمد بن الحسن بن فرقد، الحجة على أهل المدینة، محقق: مهدی حسن الکیلانی القادری، بیروت، عالم الکتب، 1403.
  30. ----------، الأَصْلُ. محقق: الدکتور محمَّد بوینوکالن، بیروت، دار ابن حزم، 1433.
  31. صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة (ج ۱–11)، بیروت، عالم الکتب، 1414.
  32. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام (ج ۱–10)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407.
  33. عبد الرزاق، ابو بکر. المصنف، محقق: حبیب الرحمن الأعظمی، بیروت، المکتب الإسلامی، 1403.
  34. علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة‌، 1412.
  35. ----------، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم‌، 1413.
  36. ----------، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة الرسالة، 1414.
  37. علی‌، جواد، المفصل‌ فی‌ تاریخ‌ العرب‌ قبل‌ الاسلام‌، قم‌، شریف‌ الرضی‌، 1380.
  38. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین (ج ۱–9)، قم، نشر هجرت، 1409.
  39. فزاری، أبو إسحاق إبراهیم بن محمد بن الحارث، السیر، محقق: فاروق حمادة، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1987.
  40. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط (ج ۱–4)، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1438.
  41. کاسانی حنفی، علاء الدین أبو بکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1406.
  42. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی (ج ۱–8)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407.
  43. مالک بن انس، الْمُوَطَّأ، بیروت، دار الغرب الإسلامی، بی­تا.
  44. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس (ج ۱–20)، بیروت، دار الفکر، 1414.
  45. مکارم شیرازی، ناصر، ‏تفسیر نمونه (ج ۱–28)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374.
  46. ----------، أنوار الفقاهة- کتاب الخمس و الأنفال‌، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام‌، 1416.
  47. مؤمنی، عابدین. «بازخوانی انتقادی نظریة انحصار خمس در غنائم جنگی و رُکاز»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شمارة اول، 1399.
  48. نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی، المجتبی من السنن، حلب، مکتب المطبوعات الاسلامیة، 1406.
  49. ----------، السنن الکبری، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1421.
  50. هروی قاری، محمد أبو الحسن نور الدین، شرح مسند أبی حنیفة، محقق: الشیخ خلیل محیی الدین المیس، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1405.
  51. همام بن منبه، ابو عقبه، صحیفة همام بن منبه، محقق: علی حسن علی عبد الحمی، بیروت، عمان، المکتب الإسلامی، دار عمار، 1407.
  52. یحیی بن آدم، أبو زکریاء، الخراج، بی جا، المطبعة السلفیة ومکتبتها، 1384.
 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 246
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 217





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب