پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,241 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,468,231 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,238,518 |
«تجربۀ» قانون‌نویسیِ سیاسی در عصرِ ناصری: تحلیلی گفتمانی | ||
| مطالعات کشورها | ||
| دوره 1، شماره 1، 1402، صفحه 31-66 اصل مقاله (574.76 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jcountst.2023.91620 | ||
| نویسنده | ||
| حامد عامری گلستانی* | ||
| گروه علومِ سیاسی، واحدِ اهواز، دانشگاهِ آزاد اسلامی، اهواز، ایران | ||
| چکیده | ||
| اندیشة قانون‌خواهی، اصلی‌ترین جریان اصلاحی در عصرِ قاجار بود و بخش مهمی از «تجربة تجدد سیاسی» را در این دوره تشکیل می‌داد. با گسترش «گفتمانِ قانون‌خواهی در عصرِ ناصری»، «تجربۀ قانون‌نویسی» یکی از روندهای مهم در این زمینه بود. در این پژوهش، با بهره‌گیری از روش و نظریة «تحلیل گفتمان انتقادی»، تجربة قانون‌نویسی بررسی شده است. برای این کار هفت قانونِ منتخبِ سیاسی و دولتیِ نوشته‌شده در عصرِ ناصری بررسی شد. هدف این پژوهش واکاویِ این مسئله است که قانون‌نویسی‌هایِ این دوره، که در گونه‌هایِ مختلف رواج یافته بود، چگونه در قوانینِ سیاسی بروز و ظهور می‌یابد. پرسش اساسی این پژوهش آن است که تجربة قانون‌نویسیِ سیاسی در عصر ناصری، با گفتمان قانون‌خواهی در این دوره چه نسبتی داشته است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این قوانین بیشتر از هر چیز بر مبنایِ ایجادِ «نظم» برایِ دولت و منطبق با گفتمانِ «سلطنتِ منتظم مطلقه» است که از سال‌هایِ میانیِ سلطنتِ ناصرالدین‌شاه توسطِ کسانی چون میرزامَلکَم‌خان به‌انحای گوناگون ترویج و تبلیغ می‌شد. البته، بسیاری از این قوانین، و در گونه‌هایِ دیگر نیز، به مرحلۀ اجرا نرسید، اما بخشِ مهمی از ایده‌هایِ قانون‌خواهانه در عصرِ قاجار با گسترشِ چنین قوانینی بسط یافت؛ درعینِ‌حال، نشان‌دهندۀ ضعفِ دولت در تکاملِ فرایندِ دولت‌سازی با به‌کارگیری از قوانینِ موضوعۀ جدید بود؛ چیزی که تا دهه‌هایِ بعدی به تأخیر افتاد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عصرِ ناصری؛ قانون‌نویسیِ سیاسی؛ گفتمانِ قانون‌خواهی؛ مستشارالدوله؛ ملکم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The experiment of political law-codifying in Naseri (Qajar) Era: Discourse analysis | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hamed Ameri Golestani | ||
| Department of Political Sciences, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The idea of legalism was the main reform trend in the Qajar era and formed an important part of the "political modernization experience" in this period. With the expansion of the "law seeking discourse in the Nasserite era", the "legislative drafting experience" was one of the important trends in this field. In this research, while using the method and theory of "critical discourse analysis", this "experience" is discussed. For this purpose, seven selected political and governmental laws written in the Nasrid era have been considered. The purpose of this research is to analyze the issue of how the "law writings" of this period, which were popular in different types, appear in political laws. The basic question of this research is that what is the relationship between the "experience" of political legislative drafting in the Nasrid era and the discourse of legalism in this period? The findings of the research show that these laws are more than anything based on creating "order" for the government and are in accordance with the discourse of "absolute orderly rule" which was promoted by people like Mirza Malkam Khan from the middle years of Naseruddin Shah's reign and promoted in various ways. Of course, many of these laws, and in other cases as well, did not reach the stage of implementation, but an important part of the legalistic ideas in the Qajar era expanded with the spread of such laws, and at the same time, it showed the weakness of the government in the evolution of the state-building process by applying new laws, which was delayed until the following decades. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| discourse of legitimacy, Malkam, Mustashar al-Dawla, Nasserite age, political legislative drafting | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
آجودانی م. (1382). مشروطه ایرانی. تهران: انتشارات اختران.
آدمیت ف. (1362). امیرکبیر و ایران. تهران: خوارزمی.
----- (1351). اندیشۀ ترقّی و حکومت قانون (عصر سپهسالار). تهران: خوارزمی.
----- (1349). اندیشه‌های میرزافتح‌علی آخوندزاده. تهران: خوارزمی.
----- (2535). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. تهران: پیام.
آقاجانی س. (1390). «مقدمه‌ای بر تحلیلِ گفتمان». کتابِ ماهِ علومِ اجتماعی. دورۀ جدید (37)، فروردین: 78-86.
آل‌داود ع. (1391). «قانونِ ثبت و مُهرِ دولتی». پیامِ بهارستان، 3، ویژه‌نامۀ قانون و حقوق تابستان، 331-353.
----- (1390). «کتابچۀ قانون». پیامِ بهارستان، 2(3)، ویژه‌نامۀ قانون و حقوق، پاییز: 15-39.
ازغندی ع‌ر، عامری گلستانی ح. (1389). «مبانیِ اندیشۀ قانون‌گراییِ میرزا یوسف‌خان مستشار الدوله». تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. 4، پاییز: 27-62.
اسدآبادی س‌ج. (1349). نامه‌های تاریخی و سیاسی. تهران: پرستو.
اعتمادالسلطنه م‌ح‌‌خ. (1367الف). تاریخ منتظم ناصری، با تصحیحات و حواشی و فهارس عبدالحسین نوائی و هاشم محدث. چهار جلد، تهران: دانشگاه تهران.
----- (1367ب). مرآة‌البلدان، 4جلد، با مقدمه و حواشی و فهارس به‌کوششِ عبدالحسینِ نوایی و میرهاشمِ محدّث، تهران: دانشگاهِ تهران.
----- (1363). تاریخِ منتظمِ ناصری، 3 جلد، تهران: دنیایِ کتاب.
----- (1357). صدرالتواریخ. به اهتمام محمد مشیری، تهران: روزبهان.
----- (1350). روزنامۀ خاطراتِ اعتمادالسلطنه. با مقدمه و فهارسِ ایرجِ افشار، تهران: امیرکبیر.
----- (بی‌تا). «قانونِ سیاسی». کرّاسة‌المعی. ج 1، کتابخانۀ مجلس، خطّی، شمارۀ فهرست9450: 501.
اکبری م‌ع. (1382). «الگویِ سلطنتِ مستقلِّ منظّم؛ نظریۀ گذار از سلطنتِ خودکامه به سلطنتِ مشروطه». مجلۀ تخصصیِ گروهِ تاریخِ دانشگاهِ تهران. 4(پیاپی 4): 89-110.
اکبری ی، رحمانی ق، بگدلی ع. (1395). «ورود مفهوم حق به ایران و برخورد قانون‌گذار اساسی با آن در عصر مشروطه». مطالعات حقوق بشر اسلامی. 10: 105-128.
مراد آ، ح الگا‌ر، ن برک، احمد ع. (1362). نهضت بیدارگری در جهان اسلام. ترجمة محمدمهدی جعفری، تهران: انتشار.
امانت ع. (1384). قبلۀ عالم، ناصرالدین‌شاه و پادشاهیِ ایران (1247-1313). ترجمه حسنِ کامشاد، تهران: کارنامه.
امین‌الدوله، م‌ع‌خ. (1370). خاطراتِ سیاسیِ میرزاعلی خانِ امین‌الدوله. به‌کوششِ حافظِ فرمانفرمائیان، زیرِ نظرِ ایرجِ افشار، تهران: امیرکبیر.
پاشازاده غع. (1392). در جستجوی قانون (زندگی و اندیشه میرزایوسف‌خان مستشارالدوله تبریزی). تهران: علم.
----- (1390). «توجه به اعلامیة حقوق بشر در ایران و عثمانی قرن نوزدهم». تاریخ‌نامة ایران بعد از اسلام. 2(3)، پاییز و زمستان: 41-58.
پیرا س. (1390). «مجلسِ شورایِ دولتی در دورۀ ناصرالدین شاه[ترتیباتِ مجلسِ شورایِ دول]». پیامِ بهارستان. 2(3)، ویژه‌نامۀ قانون و حقوق، پاییز: 215-225.
تاجیک م‌ر. (1379). گفتمان و تحلیل گفتمانی. تهران: فرهنگ گفتمان.
تحصیلی م‌ج، رنجبر م، ترابی م. (1401). «نگرش مستشارالدوله به عقب‌ماندگی ایران: نقد و بررسی کتاب تجدد و قانون‌گرایی». پژوهشنامة انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی. 22(4، پیاپی 104)، تیر: 47-76. doi: 10.30465/crtls.2021.36535.2252
تقی‌زاده ف. (1397). تحولات سیاسی-اداری عصر ناصری. تهران: گیوا.
تنکابنی ح. (1389). «منزلت ’نظم‘ و ’قانون‘ در نظریه‌های علوم اجتماعی و مدیریت و پیشینة آن در ادارة امور ایران عصر قاجار». جامعه‌پژوهی فرهنگی. 1(2): 33-64.
----- (1383). درآمدی بر دیوان‌سالاری در ایران. تهران: علمی و فرهنگی.
تهرانی م‌ر. (1377). «اسناد تاریخی (اسناد منحصر به فرد منتشر نشده درباره دارالشورای کبری ـ مجلس دربار اعظم - در سه بخش) (1)». ایران‌شناسی. 10(40): 825-836.
تیموری ا. (1332). عصرِ بی‌خبری یا تاریخِ امتیازات در ایران. تهران: اقبال.
حسنی ع، پاشازاده غع. (1388). «رویکرد مستشارالدوله به نظام مشروطۀ غرب». تاریخ ایران، 5(62)، پاییز: 47-71. doi: 20.1001.1.20087357.1388.2.3.4.6
دهخدا، ع‌‌ا. (1377). لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاهِ تهران.
راسخ م، بخشی‌زاده ف. (1392). «پیش‌زمینۀ مفهومِ قانون در عصرِ مشروطه: از مالک‌الرّقابی تا تنظیمات. مجلۀ حقوقیِ دادگستری. 83، پاییز: 35-58. doi: 10.22106/jlj.2013.10818
رحمانی ق، کدخدامرادی ک، سعیدی ابواسحقی م. (1400). «تحلیل انتقادی مواجهه نظری روشنفکران عصر مشروطه با مفهوم قانون با تکیه بر بنیان‌های فلسفی قانون مدرن». مطالعات حقوق عمومی. 51(3): 929-950. doi: 10.22059/jplsq.2020.259405.1756
زرگری‌نژاد غح. (1398). اندیشه و سیاست در ایران قاجار. دو جلد، تهران: نگارستان اندیشه.
سپهسالار م‌ح‌‌خ. (1396). کتابچه تنظیمات حسنه دولت علیه ممالک محروسه ایران. تحقیق و مقدمة علی‌اصغر حقدار، آنکارا: باشگاه ادبیات.
سلیمانی ک. (1386). «نگاهی به عصرِ مشروطیت از منظرِ اسناد ’قراردادها‘». گنجینۀ اسناد. 17(2)، تابستان: 83-92.
صالحی هیکویی ا، آبادیان ح، احمدی‌نسب ن. (1397). «مفهوم حکومت قانون از دیدگاه میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله». جستارهای سیاسی معاصر. 9(4، پیاپی 30): 57-75. doi: 10.30465/cps.2019.3533
طباطبایی ج. (1393). ایران در دورۀ فتح‌علی شاه، در: تاریخ جامع ایران. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، سرویراستاران دورۀ باستان: حسن رضایی باغ‌بیدی و محمود جعفری دهقی؛ دورۀ اسلامی: صادق سجادی، بیست جلد، جلد دوازدهم: ایران در عصر قاجاران و پیوست‌ها. تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).
----- (1392الف). تأملی دربارۀ ایران؛ جلدِ دوم: نظریۀ حکومتِ قانون در ایران؛ بخشِ نخست: مکتبِ تبریز و مبانیِ تجدّدخواهی. تهران: مینویِ خرد.
----- (1392ب). تأملی دربارۀ ایران، جلدِ دوم: نظریۀ حکومتِ قانون در ایران؛ بخشِ دوم: مبانیِ نظریۀ مشروطه‌خواهی. تهران: مینویِ خرد.
----- (1398). ملّت، دولت و حکومت قانون جُستار در بیان نصّ و سنّت. تهران: مینوی خرد.
عابدی کله‌سر ط، امامی خویی م‌ت، زرگری‌نژاد غح. (1398). «دستخط‌های خلفای امپراطوری عثمانی و اقدامات تجددگرایانۀ دولتمردان قاجار». مطالعات تاریخ اسلام. 43: 109-130.
عامری گلستانی ح. (1400الف). «عدالت و قانون در اندیشۀ تجددگرایان متقدم در ایران عصر قاجار». فصلنامۀ پژوهشنامۀ علوم سیاسی. 16(3)، تابستان: 149-182. doi: 10.22034/ipsa.2021.437
----- (1400ب). «مقدمه‌ای بر ’تجربه تجددخواهی سیاسی‘ در ایران معاصر». فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه. 28(3، پیاپی 105)، پاییز: 61-80. 61-80. doi:20.1001.1.15601986.1400.28.3.4.7
----- (1399الف). «گفتمان تجددخواهی و قانون‌گرایی میرزا یوسف‌خان مستشارالدوله». ممالک محروسه. 2(1، پیاپی 3)، بهار و تابستان: 272-298.
----- (1399ب). «مبانی رسالۀ ’یک کلمه‘». ماهنامۀ قلم‌یاران. 3(22)، ویژه‌نامۀ نوروز: 46-49.
----- (1394). تجدّد و قانون‌گرایی: اندیشۀ میرزایوسف خانِ مستشارالدوله. تهران: نگاهِ معاصر.
----- (1388). اندیشۀ قانون‌خواهیِ میرزا یوسف خانِ مستشارالدوله و تأثیرِ آن بر مشروطه. رسالۀ دکتریِ علومِ سیاسی، دانشگاهِ آزادِ اسلامی، واحدِ علوم و تحقیقات.
----- (1383). تعامل اندیشه‌گران ایرانی با بنیادهای مدرنیته اروپا در اواخر قاجاریه 1324-1262قمری. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا.
عامری گلستانی ح، مقیمی زنجانی ش. (1401). «جستاری دربارۀ ’تجربۀ ‘ترقی‌خواهیِ میرزا یوسف‌خانِ مستشارالدوله». سیاست‌پژوهی اسلامی‌ایرانی. 1(1)، بهار: 25-46. doi: 20.1001.1.28212088.1401.1.1.2.2
عباسی ب، یعقوبی ر. (1399). «مفهوم قانون در اندیشه‌های مستشارالدوله». مطالعات حقوق عمومی. 50(1): 39-56. doi: 10.22059/jplsq.2019.258708.1749
فراستخواه م. (1373). سرآغاز نواندیشی معاصر (دینی و غیردینی). تهران: شرکت سهامی انتشار.
فرکلاف ن. (1379). تحلیلِ انتقادیِ گفتمان. ترجمة فاطمه شایسته‌پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقاتِ رسانه‌ها.
فروزش س، باوند سوادکوهی ا، عبادی جامخانه ر. (1397). «مسائل و ضرورت‌هایِ سربازگیری در ایرانِ عصرِ قاجار (مطالعۀ موردی: اسنادِ مازندرانِ دورۀ ناصری)». تاریخ. 13(51)، زمستان: 141-171.
فیرحی د. (1400). دولت مدرن و بحران قانون: چالش قانون و شریعت در ایران معاصر. تهران: نشر نی.
قادری ن‌‌س. (1398). چالش میان شریعت و قانون؛ چگونگی شکل‌گیری نظام سیاسی در ایران (پس از عصر مشروطه). رسالۀ دکتری علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا.
کریمی ب. (1392). ناصرالدین‌شاه قاجار؛ پنجاه سال سلطنت. تهران: بنگاه ترجمه و نشر پارسه.
کیان‌فر ج. (1390). «دستورالعملِ مجلسِ تدقیقاتِ امتیازات». پیامِ بهارستان. 2(3)، ویژه‌نامۀ قانون و حقوق، پاییز: 168-183.
مجلسِ خاصِّ وکلا. (1303ق). کرّاسة‌المعی، ج 3، کتابخانۀ مجلس، خطّی، شمارۀ فهرست9452: 1712-1717.
مجلسِ خاصِّ وکلایِ فَخام. (بی‌تا). کرّاسة‌المعی، ج 3، کتابخانۀ مجلس، خطّی، شمارۀ فهرست 9452: 1404-1407.
محدث، م‌هـ. (به‌کوشش) (1380). چند امتیازنامۀ عصرِ قاجار. تهران: کتابخانه، موزه و مرکزِ اسنادِ مجلسِ شورایِ اسلامی.
محمودهاشمی م. (1397). «ایده سلطنت مشروطه راهبرد نهایی نواندیشان برای تبدیل سلطنت مستقله قاجاریه به دولت مدرن». تاریخ ایران. 11(2): 145-169. 145-170. doi: 0.1001.1.20087357.1397.11.2.6.9
مرادخانی ف. (1401). «مفهوم قانون در اندیشه میرزا ملکم‌خان». سیاست‌پژوهی اسلامی‌ایرانی. 1(1)، بهار: 137-166. doi: 20.1001.1.28212088.1401.1.1.6.6
----- (1399). مقدمات مشروطه‌خواهی: آشنایی ایرانیان با مفاهیم حقوقی در عصر قاجار. تهران: انتشار.
مستشارالدوله م‌ی‌خ. (1394). رسالۀ موسومه به یک کلمه. در: حامد عامری گلستانی، تجدّد و قانون‌گرایی: اندیشۀ میرزایوسف خانِ مستشارالدوله. تهران: نگاهِ معاصر.
----- (1390). «قانونِ ورقۀ صحیحه، به‌کوششِ سیروس سعدوندیان»، پیامِ بهارستان. 2، ویژه‌نامۀ قانون و حقوق زمستان: 405-424.
مک‌دانل د. (1380). درآمدی بر نظریه‌هایِ گفتمان. ترجمة حسین‌علی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
مُلک‌آرا ع‌‌م. (1361). شرح حال عباس‌میرزا مُلک‌آرا. تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
میرزا یعقوب‌خان (1395). رسالۀ سیاسی، در: علی‌اصغر حقدار، اسنادی از مشروطه‌پژوهی در ایران. دفتر دوم: هفت رساله، آنکارا: باشگاه کتاب.
ناظم‌الدوله، م‌م‌خ. (1381). رساله‌هایِ ملکم. به‌کوششِ حجت‌الله اصیل، تهران: نی.
نظراُف ح. (1378). افکار و اندیشه‌های سیدجمال‌الدین اسدآبادی. ترجمة ضیاءالدین شفیعی و محمدعلی عجی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
نورایی ف. (1352). تحقیق در افکارِ میرزاملکم خانِ ناظم‌الدوله. تهران: جیبی.
نوروزمرادی ک. (1389). «مجلس شورای دولتی (دارالشورایِ کبری) در سه‌پاره یادداشت». پیامِ بهارستان، 2(7)، بهار: 969-669.
یارمحمدی ل، خسروی‌نیک م. (1380). «شیوه‌ای در تحلیلِ گفتمان و بررسیِ دیدگاه‌هایِ فکری–اجتماعی». نامۀ فرهنگ. 42، زمستان: 173-181.
یورگنسن م، فیلیپ ل. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی، تهران: نی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,779 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,226 |
||
