ذوالفقار طلب, مصطفی, پارسا, فرزاد. (1402). مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن. , 56(1), 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
مصطفی ذوالفقار طلب; فرزاد پارسا. "مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن". , 56, 1, 1402, 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
ذوالفقار طلب, مصطفی, پارسا, فرزاد. (1402). 'مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن', , 56(1), pp. 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
ذوالفقار طلب, مصطفی, پارسا, فرزاد. مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن. , 1402; 56(1): 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن
2دانشیار، گروه فقه و حقوق شافعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
چکیده
حکم تعبدی اصطلاحی در علوم کلام، اصول فقه و فقه، و غالباً اصطلاحی در مقابل حکم معلل، و دارای تعاریف مختلف است. در تعریف راجح، عبارت از حکمی است که علت ظاهر ندارد، گرچه حکمت آن ظاهر باشد. جنبه حق اللهی بودن احکام، نیابت ناپذیری مسائل، جنبه اختصاصی بودن قضایا و قطعی الدلاله بودن نصوص، از جمله خصائص امور تعبدی هستند. سؤالات و مباحث مختلفی بر مفهوم حکم تعبدی مترتب شده و اختلاف در این حوزه‌ها، اثر خود را بر بسیاری از موضوعات فقهی گذاشته است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و از نوع تحلیل محتوا و بر اساس منابع اصولی و فقهی اهل سنت انجام شده است. اصالت تعبد در احکام عبادی و اصالت تعلیل در احکام غیر عبادی، وجود حکمت در احکام تعبدی، الحاق احکام متردد بر احکام معلل و معقول المعنی، افضلیت امتثال حکم تعبدی یا تعقلی به تناسب مراتب ایمانی و شناخت عبد از معبود، عدم اجرای قیاس در حکم تعبدی و حجیت قول صحابی مشتمل بر حکم تعبدی از جمله ترجیحات این پژوهش می‌باشند.
The Concept and Properties of Devotional Precept and the Jurisprudence and Principle Differences Caused by it
نویسندگان [English]
farzad parsa2؛
2Associate Professor, Department of Shafi’i Jurisprudence and Law, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]
Devotional decree is an idiom used in theological sciences, principle of jurisprudence and jurisprudence and is mostly used as opposite to a decree having a cause (ḥukm-i mu‘allal) and it has different meanings. In the more preferred definition it is a decree that does not have an apparent cause although its wisdom might be apparent. The aspect of a decree being a Divine Right, non-vicariousness of problems, exclusivity of proponents, and certainty of denotation are the properties of devotional affairs. Many different topics and problems have been raised regarding this topic and the differences in this matter have impacted different jurisprudential subjects. This article has been written with a descriptive-analytical method and is of content analysis type and is based on Sunni legal and jurisprudential sources. The originality of devotedness (ta‘abbud) in devotional precepts, principality of causation in non-devotional precepts, the presence of wisdom in devotional precepts, affiliation of hesitant precepts in caused and of-rescannable-meaning precepts, the excellence of compliance of devotional precept based on the faith levels and distinguishing the worshipper from the Worshipped, not using conjecture in devotional precept and the credibility of Ṣaḥābī sayings regarding devotional precept are among the preferences of this article.
کلیدواژه‌ها [English]
devotional precept, properties of devotional matters, historical sociology, causation, the reason, wisdom
مراجع
قرآن کریم.
آمدی، ابوالحسن علی بن محمد، الإحکام فی أصول الأحکام. بیروت، دار الکتاب العربی، 1404ق.
ابن جوزی، أبو الفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد بن علی إبن عبیدالله بن حمادی بن أحمد بن جعفر، غریب الحدیث. بیروت، دار الکتب العلمیه، 1985م.
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1998م.
ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، مکتبة الهلال، 1410ق.
ابن‌بشیر، أبو الطاهر إبراهیم بن عبد الصمد، التنبیه على مبادئ التوجیه، بیروت، دار ابن حزم، 2007م.
ابن‌حزم، ابومحمد علی بن احمد بن سعید، الإحکام فی أصول الاحکام، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2004م.
ابن‌سبکی، تاج الدین أبی النصر عبد الوهاب بن علی بن عبد الکافی، رفع الحاجب عن مختصر ابن الحاجب. بیروت، عالم الکتب، 1999م.
ابن‌عابدین، محمد امین، حاشیة رد المحتار على الدر المختار شرح تنویر الأبصار، بیروت، دارالفکر، 2000م.
ابن‌عاشور، محمد طاهر بن محمد بن محمد طاهر، مقاصد الشریعة الإسلامیة، قطر، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 2004م.
ابن‌عبدالسلام، أبو محمد عز الدین عبد العزیز، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، بیروت، دارالمعارف، 1996م.
ابن‌عرفه، محمد بن محمد، المختصر الفقهی، بی جا، مؤسسة خلف أحمد الخبتور للأعمال الخیریة، 2014م.
ابن‌نجار، محمد بن احمد بن عبدالعزیز بن علی فتوحی، شرح الکوکب المنیر، ریاض، مکتبة العبیکان، 1997م.
ابن‌نجیم، زین الدین، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دار المعرفه، بی تا.
ابن همام، کمال الدین محمد بن عبد الواحد، بی جا، دار الفکر، بی تا.
أرموی، صفی الدین محمد بن عبد الرحیم، نهایة الوصول فی درایة الأصول، مکه مکرمه، المکتبة التجاریة، 1996م.
اسد آبادی، ابی الحسن عبدالجبار، المغنی فی أبواب التوحید والعدل، قاهره، المؤسسة المصریة العامة للتألیف والترجمة والطباعة و النشر، 1993م.
اعظمی، محمد ضیاء الرحمن، المنة الکبرى شرح وتخریج السنن الصغرى، ریاض، مکتبة الرشد، 2001م.
انصاری، زکریا، غایة الوصول فی شرح لب الأصول، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2014م.
ایجی، عضدالدین، المواقف فی علم الکلام، بیروت، دار الجیل، 1997م.
بجیرمی، سلیمان بن محمد بن عمر، البجیرمی علی الخطیب، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1996م.
بخاری، عبد العزیز بن أحمد بن محمد، علاء الدین، کشف الأسرار عن أصول فخر الإسلام البزدوی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1997م.
بخاری، عبید الله بن مسعود محبوبی، شرح التلویح على التوضیح لمتن التنقیح فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1996م.
بصری، محمد بن علی الطیب أبو الحسین، المعتمد فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1403ق.
بلقینی، سراج الدین عمر بن رسلان بن نصیر بن صالح کنانی، الفَوَائِدُ الجِسَامُ عَلى قَواعِدِ ابنِ عَبْدِ السَّلامِ، قطر، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 2013م.
بهوتی، منصور بن یونس بن إدریس، شرح منتهى الإرادات المسمى دقائق أولی النهى لشرح المنتهى، بیروت، عالم الکتب، 1996م.
تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر، شرح التلویح على التوضیح لمتن التنقیح فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1996م.
ثعلبی، أبو محمد عبد الوهاب بن علی بن نصر، المعونة على مذهب عالم المدینة «الإمام مالک بن أنس»، مکه مکرمه، المکتبة التجاریة مصطفی احمد باز، 1996م.
جندی، ضیاء الدین خلیل بن إسحاق بن موسى، التوضیح فی شرح المختصر الفرعی لابن الحاجب، بی جا، مرکز نجیبویه للمخطوطات وخدمة التراث، 2008م.
جوینی، عبد الملک بن عبد الله بن یوسف، البرهان فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.
دسوقی، شمس الدین محمد عرفه، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة، بی تا.
دمیاطی، أبو بکر بن محمد شطا، حاشیة إعانة الطالبین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1995م.
دمیری، تاج الدین بهرام بن عبد الله بن عبد العزیز، تحبیر المختصر وهو الشرح الوسط على مختصر خلیل فی الفقه المالکی، بی جا، مرکز نجیبویه للمخطوطات وخدمة التراث، 2013م.
زرکشی، بدر الدین محمد بن بهادر بن عبدالله، تشنیف المسامع بجمع الجوامع لتاج الدین السبکی، قاهره، مکتبة قرطبة للبحث العلمی وإحیاء التراث، 1998م.
__________، البحر المحیط فی اصول الفقه، کویت، وزارة الاوقاف و الشؤون الاسلامیه، 2000م.
زیلعی، فخر الدین عثمان بن علی، تبین الحقائق شرح کنز الدقائق، قاهره، بی نا، 1313ق.
سبکی، علی بن عبدالکافی، الإبهاج فی شرح المنهاج على منهاج الوصول إلى علم الأصول للبیضاوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1404ق.
سرخسی، شمس الدین أبو بکر محمد بن أبی سهل، المبسوط، بیروت، دارالفکر، 2000م.
سیواسی، کمال الدین محمد بن عبد الواحد، شرح فتح القدیر، بیروت، دارالفکر، بی تا.
شاطبی، ابواسحاق ابراهیم بن موسی بن محمد لخمی، الموافقات فی أصول الشریعه، بیروت، دار الکتاب العربی، 2006م.
_______، الاعتصام. بیروت، دارالفکر، 2003م.
شافعی، ابوعبدالله محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دار المعرفه، 1393ق.
شربینی، محمد بن أحمد الخطیب، البدر الطالع فی حل الفاظ جمع الجوامع، قاهره، دار الرساله، 1434ق.
شروانی، عبدالحمید مکی و عبادی، أحمد بن قاسم، حواشی الشروانی والعبادی، بی جا، بی تا.
شیخیزاده، عبد الرحمن بن محمد بن سلیمان کلیبولی، مجمع الأنهر فی شرح ملتقى الأبحر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1998م.
