پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,867 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,405,877 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,175,076 |
عوامل موثر بر تحولات معماری اوایل قاجار منطقه‌ی آذربایجان در بازخوانی فرایند شکل-گیری مدرنیته در معماری ایران | ||
| نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی | ||
| مقاله 5، دوره 27، شماره 4، دی 1401، صفحه 51-61 اصل مقاله (4.33 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfaup.2023.350871.672820 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد حسن خادم زاده* 1؛ محمد شیخی ایلانلو2 | ||
| 1استادیار گروه معماری، دانشکده معماری، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران، گروه معماری، دانشکده معماری، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| پژوهش حاضر با نگاهی انتقادی بر روایت های موجود از نحوه شکلگیری مدرنیته در معماری ایران، در تلاش است تا روایتی نو از طریق شناخت مولفههای موثر و تبیین نحوه تأثیر آنها بر این فرایند ارائه دهد. با توجه به یافته های اولیه به عنوان فرضیه تحقیق، میتوان تحولات صورت گرفته در معماری آذربایجان در اوایل قاجار (قرن 19م) را هم راستا با فرایند شکل گیری مدرنیته در معماری ایران دانست. لذا سوال کلیدی پژوهش این است که تا چه میزان میتوان آغاز ورود مفاهیم مدرن به معماری ایران را ناشی از درک نیاز به آن، توسط سران و سیاستمداران روشنفکر در آذربایجان دانست؟ این تحقیق به روش تفسیری- تاریخی با استناد به منابع دست اول، داده های جمعآوری شده را در سه مرحله (آگاهی یافتن از معماری نوین دنیا بخصوص جهان غرب، احساس نیازبه آن و اقدام مشابه) مورد تحلیل قرار داده تا به مرحله ی اشباع نظری متکی بر داده‌ها برسد. بر طبق این بررسی و تحلیلها، عوامل زمینه‌ای (جنگ با روسیه و موقعیت ژئوپلیتیکی آذربایجان) و افرادِ تأثیرگذار (عباس میرزا، روشنفکران ایرانی اوایل قاجار، مشاوران خارجی و حتی فتحعلیشاه) در شکلگیری فرایند مدرنیته در معماری آذربایجان نقش اصلی را عهده دار بوده اند. پیامد این فرایند در دو بخش کلی اصلاح نواقص کاربری‌های موجود و ایجاد بناها با کاربری‌های جدید مورد نیاز در آذربایجان، بررسی و معرفی‌شده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مدرنیته؛ معماری ایران؛ اوایل قاجار؛ معماری آذربایجان؛ روشنفکران ایرانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Affecting Factors in the Architectural Transformation of the Early Qajar in Azerbaijan; Reinterpretation of the Process of Modernity in Iranian Architecture | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Hasan Khademzade1؛ mohammad sheykhi Eilanlou2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 2Master of Iranian Architectural Studies, Department of Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Multiplicative and deep narratives in the process of modernization in Iranian architecture lead to understanding the formation of these changes in more realistic ways. Because most of the traditionalist narratives that want to return to the origins of Iranian architecture, have focused their criticism on the imported and Westernized narrative of architecture in the Naser al-Din Shah’s period, and according to this simplification, they also put a simplistic view against it. This paper is important in several aspects: first, through a critical look at existing narratives, it aims to present a new conceptual model in the formation of modernization in Iranian architecture. Second, by investigating the effective components of this process, it seeks to attain an explanation of how they affect it. According to the preliminary findings as a hypothesis of the research, the vast and fundamental changes that took place in the architecture of Azerbaijan in the early Qajar period (19th century) can be considered in line with the process of the formation of modernity in the architecture of Iran. The key question of this article about understanding whether it is possible to consider the formation of modern concepts in Iranian architecture, according to the need and during a conscious process, belonging to the early Qajar in Azerbaijan? The paper was carried out by a historical-interpretive research method and a process approach to collect historical and theoretical bases. To identify and investigate the influencing factors on the process of modernization in Azerbaijan’s architecture, Iranian and European first-hand sources such as travelogues and diaries were examined. By analyzing the data, maps, and visual information (as second-hand sources), which have a complementary aspect to the work, an attempt has been made to achieve a relatively comprehensive understanding of this process. A conceptual model of the process of modernization in Azerbaijan’s architecture is available by knowing the affective factors in the formation of architectural and urbanization characteristics in modern buildings. As a result, the evidence shows that the changes that occurred in the early Qajar architecture of Azerbaijan are an alternative narration parallel to the classical ideas in Iranian contemporary architecture. This process was formed not in Tehran (in the late 19th century), but in Azerbaijan influenced by various factors. The process started with the recognition of modern changes in European architecture. The next stage started with the formation of the necessity of these changes in Iran. Finally, these changes have been implemented in the architecture and town planning principles. The process of modernization in the architecture of Azerbaijan is influenced by contextual factors (Iran-Russian war, Azerbaijan’s geopolitical position), and affective persons (Abbas Mirza, Fath-Ali shah, European consultants, and Iranian intellectuals). Also, the consequences of this process have been introduced in two general parts: corrections of the defects of past buildings and the creation of buildings with new required uses. The modernization formed in the architecture of Azerbaijan could have been transferred to other parts of Iran, during the reigns of the subsequent Qajar kings; which require more and more detailed research. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Modernity, Iranian architecture, Early Qajar, Architecture of Azerbaijan, Iranian intellectuals | ||
| مراجع | ||
|
اصفهانی، عبدالرحیم ابوطالب (1352)، مسیر طالبی: سفرنامه میرزا ابوطالب اصفهانی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: شرکت کتاب‌های جیبی فرانکلین.
اتحادیــه، منصــوره؛ میر محمدصادق، ســعید (1375)، ژنــرال ســمینو در خــدمت ایــران عصــر قاجــار، تهران: تاریخ ایران.
ادیب‌الممالک، عبدالعلی (1349)، دافع الغرور، به کوشش ایرج افشار، تهران: خوارزمی.
محبوبی اردکانی، حسین (1370)، تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، جلد1، تهران: دانشگاه تهران.
اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا (1370)، اکسیرالتواریخ؛ (تاریخ قاجاریه از آغاز تا 1259 ق)، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: ویسمن. اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1367)، مرآت البلدان، تصحیح عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران: دانشگاه تهران.
افشار، مصطفی (۱۳۴۹)، سفرنامه خسرومیرزا به پطرزبورغ، به کوشش محمد گلبن و مسعود انصاری، تهران: کتابخانه مستوفی.
ایلچی شیرازی، ابوالحسن خان (1364)، حیرت نامه: سفرنامه ابوالحسن خان ایلچی به لندن، به کوشش حسن مرسل وند، تهران: پارسا. بانی‌مسعود، امیر (1388)، معماری معاصر ایران؛ در تکاپوی بین سنت و مدرنیته، تهران: هنر معماری قرن.
باور، سیروس (1389)، نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران، تهران: فضا.
بنتان، اگوست (1354)، سفرنامه اگوست بنتان، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران: سپهر.
بورگر، آندراس والد (1380)، مبلغان آلمانی در ایران، مترجمان: علی رحمانی، حسین رضوی، لادن مختاری، چاپ دوم، تهران: مرکز چاپ و ان‍ت‍ش‍ارات وزارت امور خارجه.
پیه مونته، آنجلو میکله (1368)، افسران ایتالیایی در خدمت ایران در عهد قاجار، تهران: مجله تحقیقات تاریخی، سال اول شماره 3.
پوپ، آرتور اپهام (1382)، معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری‌افشاری، تهران: اختران.
پیرنیا، محمدکریم؛ معماریان، غلامحسین (1389)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، چاپ هشتم، تهران: پژوهنده.
تاج‌بخش، حسن (1375)، تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران جلد دوم، تهران: سازمان دامپزشکی کشور با همکاری دانشگاه تهران.
تازیکه لمسکی، ایمان؛ قبادیان، وحید؛ سلطان‌زاده، حسین (1395)، نمایش تبادلات معماری و شهرسازی ایران و غرب در سفرنامه‌های ایرانیان به فرنگ در دوره قاجار. فصلنامه مدیریت شهری، (44)، 519-535.
جهانبگلو، رامین (1374)، مدرنیته از مفهوم تا واقعیت، فصلنامه گفتگو، زمستان، شماره10، صص 49-56.
جهانگیر میرزا (1384)، تاریخ نو (حوادث دوره قاجار از سال 1240 تا 1267 قمری)، به اهتمام عباس اقبال آشتیانی، تهران: علم.
جونز، سرهارفورد (1386)، روزنامه سفر خاطرات هیئت اعزامی انگلستان به ایران، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: ثالث.
حائری، عبدالهادی (1380)، نخستین رویاروئی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن غرب، تهـران: امیرکبیر.
حبیبی، محسن (1373)، نخستین پژواک مدرنیته در ایران، فصلنامه گفتگو، فروردین، شماره 3، صص 138-152.
حبیبی، محسن؛ اهری، زهرا؛ 1387؛ لاله زار- عرصه تفر، از باغ تا خیابان، دانشگاه تهران، نشریه هنرهای زیبا، تابستان، شماره 34، صص 6-14.
حسینی، سجاد؛ کبیرصابر، محمد باقر (1395)، جنگ‌های ایران و روس و نفوذ معماری دفاعی اروپایی در ایران، مطالعه موردی؛ قلاع کوردشت و عباس آباد ارس، دانشگاه تبریز: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، 7 (12)، صص 113-142.
حقیر، سعید؛ کامل‌نیا، حامد (1399)، نظریه مدرنیته در معماری ایران، تهران: دانشگاه تهران.
حقیر، سعید؛ صلواتی، کامیار (1399)، تمجیدهای ایرانیان از معماری فرنگ و رابطه‌ی آن با انتقادهای آنان از معماری ایران در اواخر دوران قاجار، باغ نظر، 17(83)، اردیبهشت، صص 5-14.
دروویل، گاسپار (1365)، سفر در ایران 1812 تا 1813، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، تهران: شباویز.
دنبلی، عبدالرزاق (1351)، مآثر سلطانیه؛ تاریخ جنگ‌های اول ایران و روس، به کوشش غلامحسین صدری افشار، چاپ دوم، تهران: ابن‌سینا. دیولافوا، ژان (1369)، سفرنامه مادام دیولافوا، ترجمه فره وشی، تهران: کتاب فروشی خیام.
رایت، دنیس (1381)، انگلیسی‌ها در میان ایرانیان، ترجمه خسرو پورخسـرو، شـیراز: هفـت اورنـگ.
رضا قلی میرزا قاجار (1346)، سفرنامه رضا قلی میرزا، تصحیح: اصغر فرمانفرمایی قاجار، تهران: دانشگاه تهران.
ریاحی، محمدامین (1372)، تاریخ خوی، تهران: توس.
ریاضی، ابوالحسن (1389)، تاثیر تجدد بر سازمان فضای شهر تهران، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، پاییز، دوره 3، شماره 11، صص 129-148.
زرگری نژاد، غلامحسین (1386)، عباس میرزا، نخستین معمار (بنای نظام جدید) در ایران معاصر، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان، دوره 58، شماره 5، صص 79-112.
ژوبر، پیر آمده امیلین پروب (1347)، مسافرت به ارمنستان و ایران، ترجمۀ محمود مصاحب، تهران: علمی فرهنگی.
سایکس، سرپرسی (1370)، تاریخ ایران، جلد 2، ترجمه سید محمدتقی فخر‌داعی‌گیلانی، تهران: دنیای کتاب.
سرمد، غلامعلی (1372)، اعزام محصل به خارج از کشور در دوره ی قاجاریه، تهران: بنیاد.
شوشتری، عبدالطیف (1363)، تحفه العالم و ذیل التحفه، با مقدمه و تصحیح صمد موحد، تهران: طهوری.
شیرازی، میرزا صالح (1364)، سفرنامه میرزا صالح شیرازی، به اهتمام و مقدمه اسماعیل رائین، تهران: روزن.
صارمی، علی‌اکبر (1374)، مدرنیته و رهاوردهای آن در معماری و شهرسازی ایران، فصلنامه گفتگو، زمستان، شماره10، صص 57-70. صفری، بابا (1371)، اردبیل در گذر تاریخ، چاپ دوم، اردبیل: دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل.
طباطبایی، سید جواد (1386)، تأملی درباره ایران؛ بخش نخست از جلد دوم مکتب تبریز و مبانی تجدد، چاپ دوم، تبریز: ستوده. عاملی، سید‌سعیدرضا (1392)، بازنمائی عناصر هویت‌بخش شهری در سفرنامه‌ها، فصلنامه علمی‌پژوهشی مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 1، شماره 4، صص 75-100.
علوی شیرازی، محمد هادی (1363)، دلیل السفرا- سفرنامه میرزا ابوالحسن خان شیرازی (ایلچی) به روسیه، به کوشش محمد گلبن، تهران: دنیای کتاب.
عمرانی، بهروز؛ اسمعیلی، حسین (1385)، بافت تاریخی شهر تبریز، تهران: سمیرا.
کوتسبو، موریتس فون (1365)، مسافرت به ایران دوران فتحعلی شاه قاجار 1817 میلادی، ترجمه محمود هدایت، تهران: جاویدان.
قبادیان، وحید (1383)، معماری در دارالخلافه‌ی ناصری: سنت و تجدد در معماری معاصر تهران، تهران: پشوتن.
کریمیان علی (1385)، میرزا جعفر مهندس باشی (از پیشگامان مهندسی نوین در ایران) مشیرالدوله، گنجینه اسناد، سازمان اسناد ملی، پاییز، شماره 63، صص 73-99.
کسرایی، محمدسالار (1379)، چالش سنت و مدرنیته در ایران از مشروطه تا 1320، تهران: مرکز.
کیانی، مصطفی (1393)، معماری دوره پهلوی اول: دگرگونی اندیشه ها، پیدایش و شکلگیری معماری دوره بیست ساله معاصر در ایران 1299- 1320، چاپ سوم، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر.
گاردان، کنت آلفردو (1362)، مأموریت ژنرال گاردان در ایران، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، چاپ دوم، تهران: نگاه.
گروته، هوگو (1369)، سفرنامۀ گروته، ترجمه مجید جلیلوند، تهران: مرکز.
گدار، آندره (1377)، هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، چاپ سوم، تهران: دانشگاه شهیر بهشتی.
لاچینی، ابوالقاسم (1320)، احوالات و دست خط های عباس میرزا قاجار نایب‌السلطنه و تاریخچه مختصری از جنگ‌های ایران با دول روسیه و عثمانی، چاپ دوم، تهران: افشاری.
مارکام، کلمنت (1367)، تاریخ ایران در دوره قاجار، ترجمه میرزا رحیم فرزانه، ایرج افشا، چاپ دوم، تهران: آسمان.
مختاری، اسکندر (1390)، میراث معماری مدرن ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مهدوی‌نژاد، محمد جواد، بمانیان، محمدرضا، خاکساری، ندا (1389)، هویت معماری، تبیین معنای هویت در دوره های پیشا مدرن، مدرن و فرا مدرن، هویت شهر، شماره 7، پائیز و زمستان. صص 113-122.
موریه، جیمز (1385)، سفرنامه جیمز موریه سفر دوم، ایران، ارمنستان و آسیای کوچک (1810 و 1816 م) تا قسطنطنیه، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
نادرمیرزا (1360)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، با مقدمه و شرح و تعلیقات و تنظیم فهرست لازم از محمد مشیری، چاپ سوم، تهران: اقبال.
نفیسی، سعید (1384)، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورۀ معاصر، چاپ اول، تهران: اهورا.
هدایت، رضاقلی‌خان (1380)، تاریخ روضه الصفای ناصری، جلد نهم، به تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر، تهـران: اساطیر.
مهریار، محمد؛ فتح الله یف، شامیل؛ فخاری تهرانی، فرهاد؛ قدیری، فرهاد (1378)، اسناد تصویری شهرهای ایرانی دوره قاجار، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ولایی، مهدی (1344)، شرح حال نواب تولت عظمای آستان قدس رضوی، مجله نامه آستان قدس، شماره 21 مرداد ماه.
یونیر، ژان (1368)، دلاوران گمنام ایران در جنگ با روسیه تزاری، مترجم: ذبیح الله منصوری، چاپ سوم، چاپخانه ارژنگ.
Durkheim E (1973) On Morality and Society, Selected Writings. Chicago, IL: The University of Chicago Press. Porter, Robert Ker (1822), Travels in Georgia, Persia, Armenia, ancient Babylonia, &c. during the years 1817, 1818, 1819, and 1820, London: Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown. Fowler, George (1841), Three years in Persia; with travelling adventures in Koordistan Year 1841, Publisher London: H. Colburn. Vahdat, Vahid (2017), Occidentalist Perceotion of European Architecture in 19th century Persian Travel Diaries, New York: Routledge. Said, Edward (1978), Orientalism. New York: Pantheon. Eisenstadt, S. N. (2000), Multiple Modernities, Daedalus, 120(1): 1-29. Marx, Karl; Engels, Friedrich (1972), "The Marx-Engels reader". Edited by Robert C. Tucker. New York: Norton. Naxçıvan ensiklopedyası. (2005), Naxçıvan: Azərbaycan milli elmlər akademiyasının Naxçıvan bölməsi. Weber, Max (2004), The essential Weber, A reader, Edited by Sam Whimster, London: New York: Routledge. URL: (www.google.com/maps) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 250 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 204 |
||