سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات158
تعداد شماره‌ها6,240
تعداد مقالات67,870
تعداد مشاهده مقاله115,417,107
تعداد دریافت فایل اصل مقاله90,186,625
ملکی, امیر. (1402). نظام شاخص‌های وضعیت اجتماعی: به‌سوی طراحی و تدوین مدل‌های مفهومی برای سنجش وضعیت اجتماعی ایران. , 12(3), 369-388. doi: 10.22059/jisr.2023.358286.1396
امیر ملکی. "نظام شاخص‌های وضعیت اجتماعی: به‌سوی طراحی و تدوین مدل‌های مفهومی برای سنجش وضعیت اجتماعی ایران". , 12, 3, 1402, 369-388. doi: 10.22059/jisr.2023.358286.1396
ملکی, امیر. (1402). 'نظام شاخص‌های وضعیت اجتماعی: به‌سوی طراحی و تدوین مدل‌های مفهومی برای سنجش وضعیت اجتماعی ایران', , 12(3), pp. 369-388. doi: 10.22059/jisr.2023.358286.1396
ملکی, امیر. نظام شاخص‌های وضعیت اجتماعی: به‌سوی طراحی و تدوین مدل‌های مفهومی برای سنجش وضعیت اجتماعی ایران. , 1402; 12(3): 369-388. doi: 10.22059/jisr.2023.358286.1396

نظام شاخص‌های وضعیت اجتماعی: به‌سوی طراحی و تدوین مدل‌های مفهومی برای سنجش وضعیت اجتماعی ایران

مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
مقاله 2، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 48، مهر 1402، صفحه 369-388    اصل مقاله (951.42 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jisr.2023.358286.1396
نویسنده
امیر ملکی*
گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه پیام‌نور، تهران. ایران
چکیده
مطالعه و ارزیابی وضعیت اجتماعی جامعه از جمله دغدغه‌های اصلی سیاست‌گذاران و علمای علوم اجتماعی است. سازمان‌های متعددی در کشور به ارائۀ گزارش‌های اجتماعی می‌پردازند که اغلب این گزارش‌ها به‌صورت بخشی و مقطعی ارائه می‌شود. اثربخش‌ترین راه‌حل در این خصوص، تدوین «نظام شاخص‌های اجتماعی» است. منظور از نظام شاخص‌های اجتماعی، مجموعه‌ای از شاخص‌ها است که براساس مدلی نظری به‌طور نظام‌مند و هدفمندی انتخاب شده‌اند، به‌خوبی تعریف شده‌اند و به‌وضوح ساخت یافته‌اند. مقالۀ حاضر با علم به اهمیت موضوع، چارچوبی مفهومی برای سنجش وضعیت اجتماعی ایران تدوین می‌کند.
در پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد روش‌شناسی ترکیبی، از هردو روش اسنادی و مصاحبۀ عمیق با نخبگان و متخصصان استفاده شده است. رهیافت نوشتار حاضر در تدوین نظام شاخص‌های اجتماعی، اساساً مفهوم‌محور است.
سه مدل مفهومی مستقل و جداگانه برای سنجش وضعیت اجتماعی جامعۀ ایران طراحی و تدوین شده است: 1. در مدل «سنجش سطح توسعه»، وضعیت اجتماعی مشتمل بر سه مؤلفۀ اصلی نظام معیشت، نظام توزیع و نظام تعاملات است که هریک از این مؤلفه‌ها به‌ترتیب متناظر با سازه‌های مفهومی کیفیت زندگی، توسعۀ انسانی و سرمایۀ اجتماعی است؛ 2. در مدل «رصد تغییرات اجتماعی» در سطح خرد وضعیت ساختار نظام ارزشی و در سطح کلان، روند تغییرات ساختاری در سه عرصۀ جمعیتی، قشربندی و فناوری مطالعه می‌شود؛ 3. در رهیافت آسیب‌شناسانه، «وضعیت اجتماعی به‌مثابۀ بررسی وضعیت مسائل اجتماعی» بررسی می‌شود.
در این مدل، مسئلۀ اجتماعی وضعیت نامطلوبی تعریف می‌شود که ناشی از اختلال در ابعاد توسعه یا وقوع تغییرات سریع در ساختارهای اجتماعی است.
کلیدواژه‌ها
مدل بررسی مسائل اجتماعی؛ مدل رصد تغییرات ساختاری؛ مدل سنجش سطح توسعه؛ نظام شاخص‌های اجتماعی
عنوان مقاله [English]
Social Indicator System: Towards Designing and Developing Conceptual Models for Iranian Society
نویسندگان [English]
Amir Maleki
Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Policymakers and social scientists are primarily concerned with examining and tracking the social condition of the community. A considerable number of organizations publish social reports, the majority of which are presented in a fragmented, sectional, and non-exhaustive fashion. Constructing and implementing a “social indicators system” is the most efficacious resolution to this dilemma. The term “social indicators system” refers to a collection of indicators that have been deliberately and methodically chosen, precisely defined, and organized in accordance with a theoretical framework. Recognizing the significance of the topic, the purpose of this article is to construct and consolidate a conceptual framework for assessing the social condition, with a particular focus on Iranian society.
The present study employed a mixed methodological design, incorporating in-depth interviews with specialists and elites as well as documentary methods. The methodology employed in the development of the social indicators system is one that is centered on concepts.
To assess the social standing of Iranian society, three distinct and autonomous conceptual frameworks have been formulated and constructed. 1) According to the “development level measurement” framework, the social situation is comprised of three primary elements: the “interaction system,” the “livelihood system” and the “distribution system.” These components correspond to “social capital,” “quality of life” and “human development,” respectively. 2) The “monitoring of social changes” model examines the condition of the value system structure at the micro level and the process of structural changes in the domains of demographics, stratification, and technology at the macro level. 3) “The pathological model views the social situation as an examination of the state of social problems.”
The social problem is defined as an unfavorable circumstance resulting from a disruption in the dimensions of development or the rapid occurrence of changes in social structures, according to this model.
کلیدواژه‌ها [English]
Social Indicators System, Social Situation, Development Level Measurement Model, Monitoring of Social Changes Model, Pathological Model
مراجع
  • ابراهیم‌آبادی، حسین (1392). تأملی بر نسبت میان فناوری‌های اطلاعاتی با تغییرات در فرهنگ و مناسبات اجتماعی. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، 6(4)، 83-106. https://doi.org/10.7508/ijcr.2013.24.004
  • استیل، استفان اف. و پرایس، جمی (1396). جامعه‌شناسی کاربردی (اصطلاحات، مباحث، ابزارهای تحلیل، و تمرین‌ها). ترجمۀ حسن ملک و محمد حب وطن. تهران: سمت.
  • افراخته، حسن (1374). نقش ساختار جمعیتی ایران در توسعه و ارتباط آن با آموزش نیروی انسانی. نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، 156-157، 11-36.
  • ایتزن، استنلی، باکازین، ماکزین و ایتزن اسمیت، کلی (1396). مسائل اجتماعی از دیدگاه انتقادی. ترجمۀ هوشنگ نایبی. جلد دوم. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با مشارکت شورای اجتماعی کشور.
  • تمنا، سعید (1387). مبانی جمعیت‌شناسی. چاپ پنجم. تهران: دانشگاه پیام نور.
  • توکل، محمد و عرفان‌منش، ایمان (1395). معرفت، فناوری و جامعۀ جدید: خوانش جامعه‌شناسی معرفت از جامعۀ پساصنعتی و اطلاعاتی دنیل بل. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5(2)، 189-211. https://doi.org/10.22059/jisr.2016.59238
  • چلبی، مسعود (1375). جامعه‌شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نشرنی.
  • چلبی، مسعود (1385). تحلیل اجتماعی در فضای کنش. تهران: نشرنی.
  • چلبی، مسعود (1393). تحلیل نظری و تطبیقی در جامعه‌شناسی. تهران: نشرنی.
  • خلیفه، عبداللطیف محمد (1378). بررسی روان‌شناختی تحول ارزش‌ها. ترجمۀ حسین سیدی. مشهد: شرکت به نشر.
  • دواس، دیوید (1392). طرح تحقیق در تحقیقات اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نایبی. تهران: آگه.
  • رفیع‌پور، فرامرز (1377). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • رفیعی، حسن، مدنی قهفرخی، سعید و وامقی، مروئه (1387). مشکلات اجتماعی در اولویت ایران. مجلۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، 9(1)، 184– https://dorl.net/dor/20.1001.1.17351901.1387.9.1.8.3
  • ساسان‌پور، شهرزاد و مفتخری، حسین (1390). دگرگونی نظام قشربندی اجتماعی در ایران از سقوط ساسانیان تا پایان امویان. تحقیقات تاریخ اجتماعی، 1(1)، 79-96.
  • سرایی، حسن و بحرانی، محمدحسین (1386). کاربرد نتایج سرشماری‌های عمومی در بررسی ساختار و تحولات قشربندی اجتماعی ایران. نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 2(3)، 5-29.
  • غفاری، غلامرضا، کریمی، علیرضا و نوذری، حمزه (1391). روند مطالعۀ کیفیت زندگی در ایران. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1(3)، 107-134. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.36564
  • فیلد، جان (1392). سرمایۀ اجتماعی. ترجمۀ غلامرضا غفاری و حسین رمضانی. چاپ سوم. تهران: آگاه.
  • کرمی، تاج‌الدین (1393). تبیین نقش توزیع مکانی قشربندی اجتماعی در آسیب‌پذیری از مخاطرات محیطی در شهر تهران. نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 1(1)، 67– http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2315-fa.html
  • لطیفی، غلامرضا (1389). مبانی برنامه‌ریزی و سیاست اجتماعی. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه علامه طباطبایی.
  • مدنی قهفرخی، سعید (1396). وضعیت توسعۀ انسانی در ایران؛ آسیب‌پذیری و تاب‌آوری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
  • مشونیس، جان (1395). مسائل اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نایبی. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با همکاری شورای اجتماعی کشور.
  • مقدس، علی‌اصغر (1385). تغییر ساختار طبقات اجتماعی در دوران قبل از انقلاب اسلامی (دوران پهلوی) و بعد از انقلاب تا 1357. مجموعه مقالات کنگرۀ بین‌المللی تبیین انقلاب اسلامی (جلد 2). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ملکی، امیر (1398). تدوین نظام سنجش شاخص‌های وضعیت اجتماعی برای جامعۀ ایران. سازمان امور اجتماعی کشور.
  • ملکی، امیر (1384). بررسی نظام ارزشی جامعۀ ایران، با تکیه بر نظریۀ نوسازی و تغییرات فرهنگی رونالد اینگلهارت. پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ جامعه‌شناسی. دانشگاه اصفهان.
  • هزارجریبی، جعفر و صفری شالی، رضا (1391). آناتومی رفاه. تهران: جامعه و فرهنگ.
 

  • Afrakhteh, H. (1995). Role of Iran’s demographic structure in development and its relationship with human resources training. Persian Language & Literature Journal, 6(4), 11-36. (In Persian)
  • Bernardi, F., González, J. J., & Requena, M. (2006). The sociology of social structure, in: B. Bryant and D. Peck (eds.). 21st Century Sociology: A Reference Handbook, Newbury: Sage.
  • Bryant, C. G. A. (1985). Positivism in social theory and research. London: Macmillan.
  • Chalabi, M. (1996). Sociology of Order: explanation and theoretical analysis of social order. Tehran: Ney. (In Persian)
  • Chalabi, M. (2006). Social analysis in action space. Tehran: Ney. (In Persian)
  • Chalabi, M. (2014). Theoretical and comparative analysis in sociology. Tehran: Ney. (In Persian)
  • COBB, C. W., & Craig, R. (1998). Competing Paradigms in the Development of Social and Economic Indicators. Paper presented at the CSLS Conference on the State of Living Standards and the Quality of Life in Canada. Ottawa, October 30-31.
  • Coleman, J. (1988). Social Capital in the Creation of Human Capital. American Journal of Sociology, 94, 95-120.
  • Coleman, J. (1994). Foundation of Social Theory. Cambridge.
  • De Vaus, D. A. (2001). Research Design in Social Research. Translated by: H. Nayebi. Tehran: Agah. (In Persian)
  • Ebrahimabadi, H. (2014). A Study of the Relationship between Information Technology and Changes in Culture and Social Relationships. Journal of Iranian Cultural Research, 6(4), 83-106. (In Persian). https://doi.org/10.7508/ijcr.2013.24.004
  • Eitzen, D. S., Baca Zinn, M., & Smith, K. E. (2011) Social problems. Translated by: H. Nayebi. Tehran: Research Center for Culture, Art and Communication publication. (In Persian)
  • Erikson, R. (1993). Descriptions of Inequality: The Swedish Approach to Welfare Research. In: The Quality of Life. Ed. by M. Nussbaum; A. Sen. Oxford: Oxford University Press.
  • Eyler, J. M. (1979). Victorian Social Medicine: The Ideas and Methods of William Farr. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
  • Field, J. (2017). Social Capital. Translated by: Gh. R. Ghafari & H. Ramezani. Tehran: Agah. (In Persian)
  • Fulkerson, G., Thomas, A., Ho, J. M., Zians, J., Seale, E., McCarthy, M., & Han, S. (2023). COVID-19 and Social Capital Loss: The Results of a Campus Outbreak. Social Indicators Research, 165(3), 867-878. https://doi.org/10.1007/s11205-022-03043-z
  • Ghafari, G., Karimi, A., & Nozari, H. (2012). Trend study of quality of life in Iran. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 1(3), 107-134. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.36564 (In Persian)
  • Grootaert, Christiaan; Van Bastelar, Thierry. 2002. Understanding and Measuring Social Capital: A Multidisciplinary Tool for Practitioners. Directions in Development; © Washington, DC: World Bank.
  • Puttnam, R. (2002). The role of social capital in development: An empirical assessment. Cambridge University Press.
  • Hezarjaribi, J., & SafariShali, R. (2012) Anatomy of welfare. Tehran: Society and Culture publication. (In Persian)
  • International Telecommunication Union (ITU) (2012). Measuring of the Information Society. Geneva Switzerland.
  • Karami T. (2014). The Role of Social Stratification in the Spatial Distribution of Vulnerability to Environmental Hazards in the City of Tehran. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazard, 1(1), 67-83. http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2315-fa.html (In Persian)
  • Khaliah, A. M. (1999) Psychological Study of the Evolution of Values. Translated by: H. Seyedi. Mashhad: Behnashr. (In Persian)
  • Latifi, G. R., (2010) Principles planning and Social Policy. Tehran: Jahad Daneshgahi of Allameh Tabataba'i University. (In Persian)
  • Lecuyer, Bernard, and Anthony R. Oberschall. 1968. "Sociology: Early History of Social Research" In International Encyclopedia of the Social Sciences 15: 36-53. New York: Macmillan.
  • Lin, N. (2001). Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Macionis, J. J. (2019) Social Problems. Translated by: H. Nayebi. Tehran: Research Center for Culture, Art and Communication Publication. (In Persian)
  • Madani Ghohfarrokhi, S. (2017) The Situation of human development in Iran; Vulnerability and resilience, Tehran: Ketab Parseh. (In Persian)
  • Maleki, A. (2005) A Study of Value System of Iranian Society; emphasizing on Modernization and Cultural Change of Ronald Inglehart. Doctoral dissertation of Sociology, University of Isfahan. (In Persian)
  • Maleki, A. (2019). Compilation of social indicators system for Iranian society. Social Affairs Organization of the country. (In Persian)
  • Mills, C. W. (1959). The sociological imagination. London and New York: Oxford University Press.
  • Moghadas, A. A. (2006). Changing the structure of social classes in the era before the Islamic revolution (Pahlavi era) and after the revolution until 1987. International Congress on the Explanation of the Islamic Revolution Proceedings (vol2). Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini’s Works. (In Persian)
  • Noll, Heinz-Herbert (2014). European System of Social Indicators. In: Alex C. Michalos (editor in chief). Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research. Springer.
  • Noll, Heinz-Herbert (2014). Systems of Indicators. In: Alex C. Michalos (editor in chief). Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research. Springer
  • Paxton, P. (2002). Social capital and democracy: An interdependent relationship. American Sociological Review, 67(2), 254–277.https://doi.org/10.2307/3088895
  • Phillips, D. (2006). Quality of Life; Concept, Policy and Practice. London: Rutledge.
  • Rafiei, H., Madani-Ghohfarrokhi, S., & Vameghi, M. (2008). Priorities of Social Problems in Iran. Iranian Journal of Sociology, 9(1,2), 151-160. https://dorl.net/dor/20.1001.1.17351901.1387.9.1.8.3 (In Persian)
  • Rafiepour F. (1998) Anatomy of Society: An Introduction to Applied Sociology. Tehran: Entesharco (sherkate Sahamiye Enteshar). (In Persian)
  • Rodrigues, J., Chicau Borrego, C., Ruivo, P., Sobreiro, P., Catela, D., Amendoeira, J., & Matos, R. (2020). Conceptual Framework for the Research on Quality of Life. Sustainability, 12(12), 4911. MDPI AG. http://dx.doi.org/10.3390/su12124911
  • Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press
  • Saraei, H. (2007). The application of the results of general censuses in the study of the structure and evolution of the social stratification of Iran. Journal of Population Association of Iran, 2(3), 5-29. (In Persian)
  • Sasanpour, S., & Moftakhari, H. (2011). The change of social stratification system in Iran from the fall of Sasanian to the end of Omavids. Social History Research, 1(1), 79-96. (In Persian)
  • Sen, A. (2000). A decade of human development. Journal of human development, 1(1), 17-23.
  • Smith, J. A. (1991). The Idea Brokers: Think Tanks and the Rise of the New Policy Elite. New York: Free Press.
  • Steele, S. F., & Price, J. (2004). Applied Sociology: Term, Topics, Tools, and Tasks. Translated by: Malek & M. Hobbevatan. Tehran: Samt. (In Persian)
  • Studenski, P. (1958). The Income of Nations; Theory, Measurement, and Analysis: Past and Present. New York: New York University Press.
  • Tamana, S. (2008) Demography. Tehran: Payame Noor University Publication. (In Persian)
  • Tavakol, M., & Erfanmanesh, I. (2016). Knowledge, technology, & the new society: A perception, based on sociology of knowledge, through the Daniel Bell’s ideas of the information & post-industrial society. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 5(2), 189-211. https://doi.org/10.22059/jisr.2016.59238 (In Persian)
  • Uusitalo, H. (1994). Social Statistics and Social Reporting in the Nordic Countries. In: Social Statistics and Social Reporting in and for Europe. Ed. by P. Flora; F. Kraus; H.-H. Noll; F. Rothenbacher. Bonn: Informationszentrum Sozialwissenschaften, 1994, p. 99-120.
  • Zapf, W. (1984). Individuelle Wohlfahrt: Lebensbedingungen und wahrgenommene Lebensqualität. In: Lebensqualität in der Bundesrepublik. Ed. by W. Glatzer; W. Zapf. - Frankfurt a.M./ New York: Campus, p. 13-26.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 110
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 131


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب