پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,236 |
| تعداد مقالات | 67,811 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,285,526 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,027,603 |
نخل ماتم فارس؛ تمثیلی از سوگواری بر امام حسین(ع) نمونۀ مطالعه: شهرستان جهرم | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1402، صفحه 145-162 اصل مقاله (1.11 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2023.362579.459830 | ||
| نویسنده | ||
| فاطمه تسلیم جهرمی* | ||
| گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف: هدف از انجام این مقاله اثبات این موضوع است که نخل به عنوان نماد ایزدی قربانی‌شونده در مناطق نخل‌خیز فارس به‌ویژه در شهرستان جهرم، در آیین‌های سوگواری امام حسین(ع) به صورت حقیقی و نمادین کاربرد داشته است. روش تحقیق: روش انجام این تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و مشاهدات میدانی است. یافته‌های تحقیق: بر اساس یافته‌ها، آیین‌های سوگواری از آیین‌های بسیار کهن تاریخ بشر است. نگاهی خاستگاه این رسوم نشان می‌دهد آیین‌های سوگواری عمومی و مشهور، از منشاء اسطوره‌های زایش و رستاخیز مایه گرفته و ادامه یافته‌اند. در اساطیر، ایزدی نباتی قربانی می‌شود تا خونش ضامن حیات و برکت‌بخش باشد که حاصل این قربانی یا خودنثاری ایزدی، به نوعی تکرار عمل کیهان‌آفرینی و پیدایش و تکوین جهان‌هاست. ایرانیان روح واقعة عاشورا را لمس کرده‌اند و این دیده‌ها، الگوهایی کهن را در ذهن تاریخی ایشان بازآفرینی کرده است تا این واقعه را علاوه بر حادثه‌ای در پهنة تاریخ، رخدادی ازلی و ابدی بینگارند. در فرهنگ ایرانی، پیکرة نخل به پیکرة انسان تشبیه شده و از سویی نیز نمادی از ایزد شهید بین‌النهرین، یعنی دوموزی است. خون امام حسین(ع) بسان سیاوش و سایر قهرمانان که ناجوانمردانه و مظلومانه کشته شده‌اند، برکت‌بخش سایر قیام‌هاست، بنابراین در اذهان و آیین‌های ایرانی، درخت نخل که نماد ایزدی گیاهی قربانی‌شونده است و در عزاداری‌های اساطیری به کار می‌رفته، نماد شهادت امام حسین(ع) نیز قرار می‌گیرد و قربانی می‌شود. نمونۀ مورد مطالعۀ این تحقیق، شهرستان جهرم، از شهرهای کهن و نخل‌خیز فارس و جنوب ایران است که در منابع مکتوب کهن نیز از کیفیت خرمای آن تعریف شده است. تا بدانجا که سیاحان در دورۀ صفوی، این شهر را جنگل نخل نامیده و از کیفیت درختان نخل، شکل و خرمای آن بسیار سخن گفته‌اند. با این حال در تحقیقاتی که دربارۀ نخل انجام شده، به ریشه‌های اسطوره‌ای و سنن مرتبط با این درخت در فارس یا جهرم اشاره نشده است. نتایج تحقیق: بر اساس نتایج به دست‌آمده، نخل ماتم هم تمثیلی از امام حسین(ع) و هم نماد شیئی مقدس، یعنی تابوت شهدا، در آیین‌های سوگواری محرم در فارس است. این مراسم نیز، مانند بسیاری از عزاداری‌های آیینی، هم نوعی اعلام سوگواری و ماتم در پی به شهادت رسیدن امام حسین(ع) و همراهی و حمایت و هم نوعی ابدی‌دانستن امام حسین(ع) و قیامش است. شیوه‌هایی چون: نخل ماتم، تابوت و کتل و... از اشکال نمادین آیین عزاداری محرم در جهرم است که در تمام آن‌ها از گذشته تا کنون نخل وجود داشته است. این سنت‌ها با سایر سنن مناطق جنوب فارس مانند لار، لامرد، خاوران و... که نخل‌خیزند نیز در برخی موارد تطابق دارد. محصولات حاصل از نخل چون خرما، حلوا، نان‌های شیرین و... نیز در مراسم عزاداری امام حسین(ع) در فارس و جهرم به صورت نمادین برای شادی روح درگذشتگان استفاده می‌شوند که آن‌ها نیز ریشه در اساطیر دارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امام حسین؛ اساطیر؛ فارس؛ محرم؛ عزا؛ نخل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Mourning Palm of Fars; An allegory of mourning for Imam Hossein (pbuh) Case study: Jahrom city | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fathemeh Taslim Jahromi | ||
| Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Jahrom University, Jahrom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose: The purpose of this article is to prove that the palm as a sacrificial Lord symbol has been used in real and symbolic ways in the mourning rituals of Imam Hussein (pbuh) in the palm-growing areas of Fars, especially in Jahrom city. Research method: The method of conducting this research is descriptive-analytical and field observations. Research findings: According to the findings, mourning rituals are one of the oldest rituals in human history. A look at the origin of these customs shows that the public and famous mourning rituals have originated and continued from the origin of birth and resurrection myths. In mythology, a God of plants is sacrificed so that its blood is a guarantee of life and a blessing, and the result of this God sacrifice or self-sacrifice is, in a way, a repetition of the act of cosmology and the creation and evolution of the worlds. Iranians have touched the spirit of Ashura event and these visions have re-created old patterns in their historical mind to see this event as an eternal and eternal event in addition to an incident in history. In Iranian culture, the figure of the palm tree is likened to the human figure, and on the other hand, it is a symbol of the Mesopotamian Martyr God, Dumuzi. The blood of Imam Hossein(pbh), like Siavash and other heroes who were killed in a cowardly and oppressive manner, blesses other uprisings, therefore, in the minds and rituals of Iran, the palm tree, which is a symbol of divine sacrifice and is used in mythological mourning, is also a symbol of Imam Hossein's martyrdom, becomes a victim. The sample studied in this research is Jahorm city, one of the ancient and palm-growing cities of Fars and southern Iran, whose date quality is also defined in ancient written sources. So much so that the tourists in the Safavid period called this city the palm forest and talked a lot about the quality of the palm trees, its shape and dates. However, in the research conducted about the palm, the mythological roots and traditions related to this tree in Fars or Jahrom are not mentioned. Research: Based on the obtained results, the mourning palm is both an allegory of Imam Hussein(pbuh) and a symbol of a sacred object, that is, the coffin of the martyrs, in Muharram mourning rituals in Fars. This ceremony, like many religious mourning ceremonies, is both a kind of declaration of mourning and mourning following the martyrdom of Imam Hussein (pbuh) and companionship and support, as well as a kind of eternal recognition of Imam Hussein (pbuh) and his resurrection. Ways such as: Mourning palm, coffin and kettle, etc. are symbolic forms of the Muharram mourning ritual in Jahrom, in all of which there has been a palm from the past until now. In some cases, these traditions are consistent with the traditions of other regions of southern Persia, such as Lar, Lamard, Khavaran, etc., which grow palm trees. Palm products such as dates, halwa, sweet breads, etc. are used symbolically in the mourning ceremony of Imam Hussein (pbuh) in Fars and Jahrom for the happiness of the souls of the departed, which are also rooted in mythology. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fars, Imam Hossein, Legends, Mourning, Muharram, Palm | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌ابی‌الخیر، شهمردان، نزهت‌نامۀ علایی، تصحیح فرهنگ جهانپور، تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی، ۱۳۶۲.
ابن‌سینا، ابوعلی،(1383)، رساله در حقیقت و کیفیت سلسلۀ موجودات، با مقدمه و حواشی موسی عمید، همدان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه بوعلی همدان.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم.(۱۳۹۳)، اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.
الیاده، میرچا،(۱۳۷۶)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
بلک، جرمی.(۱۳۸۳)، فرهنگنامة خدایان؛ دیوان و نمادهای بین‌النهرین باستان، ترجمة پیمان متین، تهران: امیرکبیر.
بلوکباشی، علی.(۱۳۸۰)، نخل‌گردانی: نمایش تمثیلی از جاودانگی حیات شهیدان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ـــــــــــــــــــ.(۱۳۸۵)، «نخل‌گردانی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴.
بیهقی، ابوالفضل.(۱۳۸۷)، تاریخ بیهقی، تهران: هرمس.
بهار، مهرداد.(1378)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
_________.(۱۳77)، از اسطوره تا تاریخ. به کوشش ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: چشمه.
پرتوی آملی، مهدی.(۱۳۶۳)، ریشه‌های تاریخی داستان امثال، ج 2، تهران: سنایی.
تسلیم جهرمی، فاطمه.(۱۳۹۹)، «جایگاه نخل در اشعار غنایی عامیانۀ جهرم»، مطالعات زبان و ادب غنایی، 10(35)، صص 9-22.
ـــــــــــــــــــ،(۱۴۰۰)، «تحلیل جایگاه نخل در کنایات و ضرب‌المثل‌های جهرمی»، فصلنامه ادبیات محلی،11(31)، صص۲۰-۱.
چایچی امیرخیز، محمد؛ سعیدی هرسینی، محمد.(1381)، نگاهی به تدفین تابوتی در ایران باستان، تهران: سمیرا.
حصوری، علی(1384). سیاوشان، چ دوم، تهران: چشمه.
حکمت، علی‌اصغر.(۱۳۳۷) سرزمین هند؛ بررسی تاریخی و اجتماعی و سیاسی و ادبی هندوستان از اوایل باستان تا عصر حاضر، تهران: دانشگاه تهران.
دوستخواه، جلیل.(1375)، اوستا، چ سوم، تهران: مروارید.
زمردی، حمیرا.(1387)، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوار.
ژیران، ف. و ل، دالپورت و گ، لاکوئه.(۱۳۸۲)، اساطیر آشور و بابل. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: نشر کاروان.
ستاری، جلال. (1372)، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، تهران: مرکز.
___________.(1376)، اسطوره در جهان امروز، تهران: مرکز.
___________.(۱۳۹۱)، فرهنگ و زندگی روزمره، در گفت‌وگو با ناصر فکوهی، نشر فرهنگ جاوید.
شافعی، کیوان؛ خالندی، انور؛ قادرنژاد، مهدی.(1397)، «بازخوانی آیین سوگ سیاوش و تعزیه امام حسین(ع) بر مبنای تحلیل نگاره‌های مربوط به سوگ سیاوش در آسیای مرکزی و اثری از حسین زنده‌رودی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 20(49)، صص 71-94.
صدقه، جان.(1378)، «درخت در اساطیر کهن»، ترجمۀ محمدرضا ترکی، شعر، 7(26)، صص 140-145.
صالحی، بهمن، درخت، نماد جهانی، رساله کارشناسی ارتباط تصویری، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، ۱۳۷۲.
غلامرضایی، محمد.(1395)، تشته‌فر؛ آیین زندگی در دهه‌های پیشین در خور و بیابانک، تهران، مرکز دایرةالمعارف اسلامی.
فرای، نورتوپ.(۱۳۷۷)، تحلیل نقد، ترجمه صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
فریزر، جورج جیمز.(۱۳۸۶)، شاخۀ زرین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، چ چهارم، تهران: آگاه.
فشاهی، محمد.(۱۳۸۰) ارسطوی بغداد؛ از عقل یونانی به وحی قرآنی، تهران: کاروان.
قائمی، فرزاد.(1392)، «از رپیهوین تا سیاوش؛تحلیل اسطوره‌شناختی ساختار آیینی داستان سیاوش بر مبنای الگوی هبوط ایزد رپیهوین و آیین‌های سالانه مرگ و تولد دوباره در فرهنگ ایران»، جستارهای نوین ادبی، 46(183)، صص61-86.
قربانی جویباری، کلثوم.(۱۳۹۸) «قربانی نخل؛ آیینی بازمانده از آیین‌های دوموزی»، فرهنگ و ادبیات عامه، ش 25، سال 7، صص 180-205.
قزلی جهرمی، ایرج.(۱۳۹۴)، فرهنگ آداب و رسوم شهرستان جهرم، چ اول، جهرم: بونیز.
کریم‌نیا، مینو.(۱۳۸۶)، نخل در فرهنگ ایرانی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
مبینی، مهتاب؛ شافعی، آزاده.(۱۳۹۴)، «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی»، جلوه هنر، 22(14)، صص 45-65.
مالمیر، تیمور و حسین‌پناهی، فردین.(۱۳۹۳). «بررسی و تحلیل آیین‌های باروری در شاهنامة فردوسی»، ادب‌پژوهی، 8(27)، صص41ـ 6.
محتشم کاشانی، کمال‌الدین.(1381)، دیوان محتشم کاشانی، تصحیح عبدالحسین نوایی و مهدی صدری، تهران: میراث مکتوب.
مسکوب، شاهرخ.(1354)، سوگ سیاوش، تهران: خوارزمی.
مقرم، عبدالرزاق.(1381)، مقتل الحسین(ع)، ترجمة محمدمهدی عزیزالهی کرمانی، قم: نوید اسلام.
منصوری، مهرزاد.(۱۳۸۶)، «واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به خرما در خاوران فارس»، گویش‌شناسی، 9(6)، صص 184-194.
نیّر تبریزی، محمدتقی.(۱۳۵۹)، دیوان آتشکده حجت‌الاسلام نیّر، چ دوم، تبریز: کتابفروشی هاتف.
هینلز، جان.(۱۳۸۸)، شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ ژالۀ آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
وسترمارک، ادوارد،(۱۳۹۶)، بازمانده‌هایی از فرهنگ دوران جاهلی در تمدن اسلامی، ترجمۀ علی بلوکباشی، تهران: فرهنگ جاوید.
Bahar, Mehrdad. (1998), From myth to history, By Abolqasem Esmailpour, Tehran: Cheshme (in Persian).
Bahar, Mehrdad. (1999), A Research in Iranian Mythology, Tehran: Agahe. (in Persian)
Beyhaqi, Abolfazl. (2008), History of Beyhaqi, Tehran: Hermes. (in Persian)
Black, Jeremy. (2004), Gods, demons, and symbols of ancient Mesopotamia: an illustrated dictionary, translated by Peyman Matin, Tehran: Amir Kabir.
Bolokbashi, Ali. (2008), Nakhel Gardari: an allegorical representation of the immortality of martyrs' lives, Tehran: Cultural Research Office. (in Persian)
Bolokbashi, Ali.(2008), "Nakhel Gardari", Big Islamic Encyclopedia, under the supervision of Kazem Mousavi Bojnordi, Tehran: Big Islamic Encyclopedia Center, vol.14.
Chaichi Amirkhiz, Mohammad; Saeedi Harsini, Mohammad. (2008), A Look at Coffin Burials in Ancient Iran, Tehran: Samira. (in Persian)
Dostkhah, Jalil. (1996), Avesta, 3th, Tehran: Marvarid. (in Persian)
Eliade, Mircha, (1997), Patterns in Comparative Religion, translated by Jalal Sattari, Tehran: Soroush.
Fashahi, Mohammad. (2001) Aristotle of Baghdad; From Greek wisdom to Quranic revelation, Tehran: Karvan. (in Persian)
Frazer, George James. (2016), The Golden Branch, translated by Kazem Firouzmand, fourth edition, Tehran: Aghaz.
Frye, Northrop. (1998), Critical analysis, translated by Saleh Hosseini, Tehran: Nilofar
Ghazli Jahormi, Iraj. (2014), Culture of customs and customs of Jahrom city, first edition, Jahrom: Boniz. (in Persian)
Gholamrezaei, Mohammad. (2016), Tashtefar; Ritual of life in previous decades in Khor and Biabank, Tehran: Islamic Encyclopedia Center. (in Persian)
Ghorbani Joybari, Kulthum. (2018) "The victim of palm: Remains of Tammuz rituals ", Culture and Folk Literature, 7(25), pp. 180-205. (in Persian)
Hasouri, Ali (2004). Siavashan, Ch. II, Tehran: Cheshme. (in Persian)
Hikmat, Ali Asghar. (1958) Land of India; A historical, social, political and literary survey of India from the beginning of ancient times to the present day, Tehran: University of Tehran. (in Persian)
Hinels, John. (2008), Persian Mythology. Translated by Jale Amoozgar and Ahmad Tafzali, Tehran: Cheshme.
Ibn Abi al-Khair, Shahmardan, Nuzhatnameh Ala'i, (1983) Nozhat Namei Alaei, Tehran: Institute of Cultural Studies. (in Persian)
Ibn Sine, Abu Ali, (2004), Treatise on the truth and quality of the series of beings, with an introduction and notes by Musa Omid, Hamedan: Association of Cultural Artifacts and Honors and Bu Ali Sina University, Hamedan. (in Persian)
Ismailpour, Abulqasem. (2013), Mythology, Symbolic Expression, Tehran: Soroush. (in Persian)
Karimnia, Mino. (2008), Palm in Iranian Culture, Tehran: Iran's Cultural Heritage Organization. (in Persian)
Malmir, Timur; Hossein Panahi, Fardin. (2013). "Fertility Rituals in Ferdowsi’s Shāhnāme", Literary Studies, 8(27), pp. 6-41.
Mansouri, Mehrzad. (2008), "Words and terms related to dates in eastern Fars", Dialectology, 9(6), pp. 184-194. (in Persian)
Meskob, Shahrukh. (1975), Siavash's mourning, Tehran: Kharazmi. (in Persian)
Mobini, Mahtab; Shafi, Azadeh. (2014), "The Role of Mythical and Sacred Plants in Sasanian Art", Jelvehi Hanar, 22(14), pp. 45-65. (in Persian)
Mogharam, Abdul Razzaq. (2001), martyrdom of al-Hussein (pbuh), translated by Mohammad Mahdi Aziz Elahi Kermani, Qom: Navid Islam.
Mohtsham Kashani, Kamaluddin. (2001), Diwan Mohtsham Kashani, edited by Abdul Hossein Navaei and Mehdi Sadri, Tehran: Miras e Maktob. (in Persian)
Nayir Tabrizi, Mohammad Taqi. (1980), Diwan Hojjat-ul-Islam Nayir Tabrizi, 2th edition., Tabriz: Hatef Bookstore. (in Persian)
Partovi Amoli, Mahdi. (1984), Historical roots of the story of similes, vol. 2, Tehran: Sanai.
Qaemi, Farzad. (2013), " From Rapihwin to Syavash: A Mythological Analysis of Syavash Story", New Literary Studies, 46(183), pp. 61 -86. (in Persian)
Sadaqa, Jan. (1999), "The Tree in Ancient Mythology", translated by Mohammad Reza Turki, Poetry, 7(26), pp. 140-145.
Salehi, Bahman,(1993) The tree, a global symbol, visual communication bachelor's thesis, University of Tehran: Faculty of Fine Arts. (in Persian)
Satari, Jalal(2019), Culture and Daily life, in a conversation with Nasser Fakuhi, Tehran: Farhang Javid publishing house. (in Persian)
Satari, Jalal). 1997), Myth in the World Today, Tehran: Markaz. (in Persian)
Satari, Jalal. (1993), An entry on mystical cryptology, Tehran: Markaz. (in Persian)
Shafi, Keyvan; Khalandi, Anvar; Kaderenjad, Mehdi.(2017), "Reviewing the Rituals of Siavash's Mourning and Imam Hossein's Ta'zieh (Based on the analysis of the images of Siavash's mourning in Central Asia and a painting of »Hossein Zendehroodi", Persian Language and Literature Research, 20(49), pp. 71- 94. (in Persian)
Taslim Jahormi, Fatemeh. (2019), "The place of the palm tree in Jahrom's folk lyrical poems", Studies in Lyrical Language and Literature,10(35), pp. 22-9
Taslim Jahormi, Fatemeh. (2021), "Analysis of the place of the palm tree in Jahormi proverbs and allusions", Local Literature, 11(31), pp. 1-20. (in Persian)
Westermark, Edward, (2016), Pagan survivals in Modern civilization, translated by Ali Blokbashi, Tehran: Farhang Javid.
Zamordi, Hamira. (2007), symbols and mysteris of plants in Persian poetry, Tehran: Zovar. (in Persian)
Zhiran, F. and L. Dalport and G. Lacue. (1382), Mythology of Assyria and Babylon. Translated by Abolqasem Esmailpour, Tehran: Karvan.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 99 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 70 |
||