پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,432,704 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,201,278 |
انسان‌شناسی زیارت: مطالعه‌ای در آسیب‌شناسی مراسم اربعین | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1402، صفحه 215-233 اصل مقاله (1.21 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2023.364372.459838 | ||
| نویسنده | ||
| امیر هاشمی مقدم* | ||
| گروه مردم شناسی، دانشکده میراث فرهنگی دانشگاه مازندران، چالوس، مازندران. | ||
| چکیده | ||
| هدف-طی دو دهه گذشته، مراسم اربعین از یک پیاده‌روی نسبتا ساده که صرفا توسط شهروندان شیعه عراقی انجام می‌شد تبدیل به یک مراسم گسترده با حضور بیش از ۲۵ میلیون شیعه از سراسر جهان، از جمله حدود سه میلیون نفر ایرانی شده است. طبیعتا این حجم گسترده حضور انسانی در یک نقطه و برای برگزاری یک مراسم که در کمتر جایی در جهان می‌توان نمونه مشابهش را یافت، در کنار همه دستاوردها و کارکردهایی که دارد، پیامدهای ناخواسته منفی‌ای هم دارد که می‌تواند «آسیب‌هایی» به خود آن مراسم، شرکت‌کنندگان (زائران) و منسوبان به آن (کل شیعیان و حکومت‌های ایران و عراق) وارد کند. به‌ویژه وقتی در نظر بگیریم حضور ایرانیان در مراسم پیاده‌روی اربعین طی کمتر از یک دهه از چند هزار نفر به چند میلیون نفر رسید؛ رشدی که بسیاری از افراد و نهادها انتظارش را نداشته و بنابراین آمادگی لازم برای رویارویی با پیامدهایش را نیز نداشتند. در این پژوهش بر آنیم تا ابتدا یک آسیب‌شناسی کلی از این مراسم ترسیم کرده و سپس به تحلیل مهمترین این آسیب‌ها از نگاه انسان‌شناسی گردشگری بپردازیم. روش شناسی-در انجام این پژوهش هم از روش‌های میدانی و هم از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده شده است. در این زمینه تجربه حضور نگارنده در مراسم اربعین و همچنین مصاحبه عمیق با شصت نفر (۲۰ نفر کارشناس، ۲۰ موافق برگزاری اربعین و ۲۰ منتقد برگزاری اربعین به شیوه کنونی) در این راستا جای می‌گیرد. شیوه نمونه‌گیری ترکیبی از تصادفی و گلوله برفی بود. ابتدا با چند نفر از دم دست‌ترین افراد هر گروه مصاحبه شد و سپس از آنان درخواست گردید چنانچه افرادی آگاه به موضوع و مناسب این پژوهش می‌شناسند معرفی کنند. چند تن از خبرگان و کارشناسان مصاحبه‌شونده، عراقی‌هایی بودند که به‌واسطه سال‌ها حضور در ایران، با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی آشنایی داشتند. همه مصاحبه‌ها به زبان فارسی انجام و ضبط شد. سپس تبدیل به متن گردید و آسیب‌ها با تکنیک تحلیل محتوا از دل آنها بیرون کشیده شد. این آسیب‌ها در دسته‌بندی‌هایی تقسیم و چندین بار با یکدیگر ترکیب یا از یکدیگر جدا شد تا نهایتا به دسته‌بندی نهایی رسیدیم. یافته ها-بر این پژوهش، عمده‌ترین آسیب‌های وارد بر مراسم پیاده‌روی اربعین را می‌توان در هفت دسته گنجاند: آسیب‌های دولتی- مدیریتی، فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی، سیاسی و بین‌المللی و نهایتا گردشگری. در این میان دو آسیب بیش از بقیه به چشم می‌آید: نخست دولتی شدن اربعین که در پی برپایی موکب‌های مجلل توسط بسیاری از نهادهای دولتی، عملا به کم‌رنگ‌تر شدن نهادها و موکب‌های مردمی در اربعین انجامیده است. دوم، تفاوت‌های فرهنگی میان زائران ایرانی با میزبانان عراقی که گاه باعث ایجاد دلخوری یا حتی تنش میان طرفین شده و کارکرد اربعین را به‌عنوان آیینی وحدت‌بخش به مخاطره می‌اندازد. در پایان نیز راهکارهایی برای برطرف شدن یا کاهش این آسیب‌ها ارائه گردید. مهمترین راهکارها مداخله و فعالیت دولت در فراهم نمودن زیرساخت‌های این مراسم (همچون سرویس‌های بهداشتی برای طول مسیر و یا سامان‌دهی وسایل نقلیه جابجایی زائران) و سپردن فعالیت‌های اجرایی، به‌ویژه در زمینه برپایی موکب‌ها به بخش مردمی و مدنی و پرهیز بخش‌های دولتی از برپایی موکب‌های بزرگ و باشکوه است. همچنین به نهادهای مدنی مرتبط با مراسم اربعین نیز پیشنهاد شده در حوزه آشنا سازی زائران با فرهنگ میزبانان عراقی و آداب زیارت و پرهیز از رفتارهای مغایر با فرهنگ زیارت بیشتر متمرکز و فعال گردند | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اربعین؛ آسیب‌شناسی؛ انسان‌شناسی گردشگری؛ زیارت؛ گردشگری دینی؛ مشاهده مشارکتی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Anthropology of Pilgrimage: A Study in Pathology of Arbaeen Ceremony | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Amir H. Moghaddam | ||
| Anthropology Dep. Cultural Heritage Faculty, University of Mazandaran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose-Over the past two decades, the Arbaeen ceremony has turned from a relatively simple walk carried out only by Iraqi Shia citizens into a widespread event attended by more than 25 million Shias from all over the world, including about three million Iranians. Naturally, this large amount of human presence in one place and to hold a ceremony, along with all the achievements and functions it has, also has negative unwanted consequences that can cause "damages" to the ceremony, to the participants (pilgrims) and those related to it (all Shiites and governments of Iran and Iraq). Especially when we consider that the presence of Iranians in the Arbaeen walking ceremony increased from a few thousand people to several million people in less than a decade; A growth that many people and institutions did not expect and therefore did not have the necessary preparation to face its consequences. In this article, we will first draw a general pathology of this ceremony and then analyze these injuries from the perspective of tourism anthropology. Methodology-In conducting this research, field methods along with document and library studies have been used. In this context, the writer's experience of attending the Arbaeen ceremony and also in-depth interviews with sixty people (20 experts, 20 supporters of holding Arbaeen and 20 critics of holding Arbaeen in the current way) are placed in this direction. Several of the interviewed experts were Iraqis who were familiar with the Persian language and Iranian culture due to their years of presence in Iran. All interviews were conducted and recorded in Farsi. Then it became a text and the problems were extraction of them. These injuries were divided into categories and combined or separated several times until we finally reached the final category. Findings-Based on the findings of this research, the major damages caused to the Arbaeen walking ceremony can be included in seven categories: governmental-administrative, cultural-social, economic, environmental, political and international damages and finally tourism. Subcategories can be found and enumerated in each of these categories, and the most important subcategories have been briefly introduced in the present study. At the end, solutions were presented to eliminate or reduce these damages. The most important solutions are the government's intervention and activity in providing the infrastructure of this ceremony (such as sanitary facilities for the length of the route or arranging vehicles for the transportation of pilgrims) and entrusting executive activities, especially in the field of organizing processions, to the public and civil sectors and avoiding government Mowkebs from making large and magnificent Mowkebs. Also, it is suggested to the civil institutions related to the Arbaeen ceremony to be more focused and active in the field of familiarizing the pilgrims with the culture of the Iraqi hosts and pilgrimage customs and avoiding behaviors contrary to the pilgrimage culture | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Arbaeen, pathology, anthropology of tourism, pilgrimage, religious tourism, participant observation | ||
| مراجع | ||
|
انگروزینو، مایکل (۱۳۹۶). درآمدی بر مردم‌نگاری. برگردان جبار رحمانی و محمد رسولی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ایسپا: مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (۱۳۹۵). گزارش نظرسنجی بررسی نگرش شرکت‌کنندگان در راهپیمایی اربعین حسینی. منتشر نشده.
ایسپا: مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (۱۳۹۶). گزارش نظرسنجی بررسی نگرش شرکت‌کنندگان در راهپیمایی اربعین حسینی. منتشر نشده.
ایسپا: مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (۱۳۹۷). گزارش نظرسنجی بررسی نگرش زائران ایرانی شرکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین حسینی: موج چهارم. منتشر نشده.
ایسپا: مرکز افکارسنجی دانشجوی ایران (۱۳۹۸). گزارش نظرسنجی بررسی نگرش زائران ایرانی شرکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین حسینی: موج پنجم. منتشر نشده.
ایسپا: مرکز افکارسنجی دانشجوی ایران (۱۴۰۱). گزارش نظرسنجی بررسی نگرش زائران ایرانی شرکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین حسینی: موج ششم. منتشرنشده.
ایتزن، دی استنلی و دیگران (1396). مسایل اجتماعی از دیدگاه انتقادی. ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
پویافر، محمدرضا (۱۳۹۷). حیران در مسیر، وامانده در خود. روایت پیاده‌روی اربعین: روایت مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه از پیاده‌روی اربعین و آیین جاماندگان ۱۳۹۶. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. ۲۹۵-۲۳۷.
تاجبخش، غلامرضا (۱۴۰۱). آسیب‌های پیاده‌روی اربعین حسینی: بررسی جامعه‌شناختی، دوفصلنامه شیعه‌پژوهی. ۸: ۲۲. ۱۱۴-۱۳۷.
تیموتی، دالن و دانیل السن (۱۳۹۲). گردشگری و سفرهای زیارتی. گردشگری، دین و سفرهای معنوی. ترجمه محمد قلی‌پور و احسان مجیدی‌فرد. تهران: جامعه‌شناسان. ۳۰-۱۳.
جعفری، جواد (۱۳۹۷). تاملی در مقایسه زیارت کربلا با حج و عمره. فصلنامه فرهنگ زیارت. ۳۵. ۲۴-۷.
جوادی یگانه، محمدرضا و روزخوش، محمد (۱۳۹۷). مقدمه ویراستاران علمی. روایت پیاده‌روی اربعین: روایت مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه از پیاده‌روی اربعین و آیین جاماندگان ۱۳۹۶. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. ۸-۱.
حسینی هاشم‌زاده، داود (۱۳۹۷). روایتی اجتماعی از پیاده‌روی اربعین. روایت پیاده‌روی اربعین: روایت مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه از پیاده‌روی اربعین و آیین جاماندگان ۱۳۹۶. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. ۳۹۰-۳۴۳.
رحمانی، جبار (۱۳۹۷ الف). مینیاتوری از تشیع. روایت پیاده‌روی اربعین: روایت مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه از پیاده‌روی اربعین و آیین جاماندگان ۱۳۹۶. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. ۴۴۸-۳۹۱.
رحمانی، جبار (1397 ب). تشیع پساصدام و پایان سندرم حسرت جغرافیای مقدس در تشیع: جامعه شیعی به مثابه جامعه‌ای در فراق. پیاده‌روی اربعین: تاملات جامعه‌شناختی. به کوشش محسن حسام مظاهری. تهران: آرما.
رحیمی، محبوبه (۱۳۹۷). قالب‌بندی مجدد پیاده‌روی اربعین در رسانه‌های غربی از طریق ترجمه فرهنگی: تحلیل قالب‌بندی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران: دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی.
شرافت، نعیم (۱۳۹۷). روزگار مشائیان کربلا. روایت پیاده‌روی اربعین: روایت مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه از پیاده‌روی اربعین و آیین جاماندگان ۱۳۹۶. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. ۶۹-۱۳.
شراهی، اسماعیل (۱۳۹۷)، ارائه چارچوبی برای آینده‌نگری پدیده اربعین مبتنی بر رویکرد واقع‌گرایی انتقادی. پایان‌نامه دکترا. دانشگاه تهران.
غرسبان، مرتضی (۱۳۹۶). راهپیمایی اربعین: ظرفیت‌ها و آسیب‌ها. مبلغان، شماره ۲۲۰. مهر و آبان. ۱۲-۴.
غلامی، علی (۱۳۹۴). مراسم آیینی اربعین حسینی ۱۴۳۶: تلاش برای بازخوانی. مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. به کوشش مسعود معینی‌پور. تهران: سوره مهر. ۱۳۶-۹۷.
فکوهی، ناصر (۱۳۸۱). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.
مظاهری، محسن حسام (۱۳۹۷). اربعین ایرانی: رشد تصاعدی آمار ایرانی‌ها در پیاده‌روی اربعین: دلایل و پیامدها. پیاده‌روی اربعین: تاملات جامعه‌شناختی. به کوشش محسن حسام مظاهری. تهران: آرما. ۲۴۰-۱۹۹.
میرزازاده، فرامرز (۱۳۹۷). پیامدهای سیاسی آیین پیاده‌روی اربعین. فصلنامه شیعه‌شناسی. ۱۶: ۲. ۵۱-۷۶.
نجاتی، محمدسعید (۱۳۹۶). آسیب‌شناسی میدانی مراسم پیاده‌روی اربعین حسینی: از زاویه فرهنگ زیارت در اسلام. فصلنامه زیارت. شماره ۳۱. ۱۶۷- ۱۸۵.
نصراوی، محمد (۱۳۹۹). امید در آستانگی: واکاوی انسان‌شناختی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین. با مقدمه گرگری کلیز و بابک رحیمی. تهران: نگاه معاصر.
هاشمی مقدم، امیر (۱۳۸۹). راهنمای عملی بحث گروهی متمرکز. در سعیدی احمد، هاشمی مقدم، امیر و میرزایی، حسین. روش‌های کمی و کیفی تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: جهاد دانشگاهی و جامعه‌شناسان.
Frey, N. L. (1998). Pilgrim stories: On and off the road to Santiago. University of California Press.
Greenwood, D.J (1977). Culture by the pound: An anthropological perspective on tourism as cultural commodification, In Smith, V (ed) Hosts and Guests: The anthropology of tourism. Pennsylvania, PA: University of Pennsylvania Press. 129-138.
Hajian, M. and Mohaghegh, Sh. (2023). Factors Influencing the Health of Participants in Religious Mass Gathering Ceremonies in Iraq: A Systematic Review. Trauma Monthly. 28(1): 694-714
Hashemi Moghaddam, A. (2019). Anti-tourism against the commodification of culture: Varf Chal (pour snow in pit)/ Zan Shahi (Kingdom of Women) ceremonies in the North of Iran. Hassan, A. and Sharma, A. Tourism Events in Asia. Routledge. 148-162.
Hashemi Moghaddam, A. (2021), Tourism problems between Iraq and Iran; From an Iranian point of view, Al-Bayan Center for Planning nad Studies, Baghdad.
Nikjoo, A.; Sharifi-Tehrani, M.; Karoubi, M. and Siyamiyan, A. (2020), From Attachment to a Sacred Figure to Loyalty to a Sacred Route: The Walking Pilgrimage of Arbaeen. Religions, 11:145. https://dx.doi.org/10.3390/rel11030145.
Nikjoo, A.; Razavizadeh, N. & Di Giovine, M. A. (2021) What draws Shia Muslims to an insecure pilgrimage? The Iranian journey to Arbaeen, Iraq during the presence of ISIS. Journal of Tourism and Cultural Change, 19:5, 606-627, DOI: 10.1080/14766825.2020.1797062
Urry, J. (1990). The Tourist Gaze: Leisure and Travel in Contemporary Societies. London: Sage Publications. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 135 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 113 |
||