دانشیار، گروه فقه و حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، یزد، ایران.
چکیده
ارث گاهی به قرابت است و گاه به سبب. حال اگر میت دارای وارثی باشد که دو موجب ارث داشته باشد، فقهای امامیه قائلند این فرد سهم هر دو را میبرد؛ خواه این دو یا چند موجب، برخی سببی باشد و برخی نسبی و یا هر دو یا همه نسبی و یا سببی باشد؛ مشروط به این که هیچ کدام مانع دیگری نباشد والا فقط از موجب مانع ارث میبرد. در این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی اثبات می‌شود که بر اساس ادله، ارث بردن وارث از هر دو موجب مختص مواردی است که یک موجب نسبی و دیگری سببی باشد، اما در مواردی که هر دو موجب نسبی است، در صورتی از هر دو ارث میبرد که از نظر عرف مجزا شمرده شود.
Associate Professor, Department of Jurisprudence and Law, Faculty of Theology, University of Maybod, Maybod, Iran
چکیده [English]
Inheritance is sometimes by kinship and sometimes through relation by marriage (sabab). However, the Imamiyyah jurists believe that if a dead person has an heir who enjoys two reasons for inheritance, this person can take both of the shares, no matter whether these two or more reasons are relation by marriage or by kinship, or both or all the reasons are either kinship or marriage, provided that none of the reasons is preventing the other. Otherwise, the heir would only inherit based on the reason which prevents other possible reasons. In this paper, an analytical-descriptive method is used to prove that according to the existing evidence, inheritance of the heir for two reasons is specific to those cases in which one reason is relation by marriage and the other is by kinship. However, in cases where both reasons are by kinship, the heir would inherit both shares only in case the relations by kinship are considered as conventionally separate and distinctive.
کلیدواژه‌ها [English]
inheritance, cause of inheritance, reason for inheritance
مراجع
قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، دررالفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، تهران، موسسه الطبع و النشر التابعه لوزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی، 1410ق.
----------،کفایه الاصول، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم، ۱۴۱۷ق.
آل عصفور البحرانی، شیخ حسین بن محمد، الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع، محقق: میرزا محسن آل عصفور، مطبعه امیر، 1410ق.
ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، محقق: مجتبی عراقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414ق.
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح-تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، 1410 ق.
حرّعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409ق.
حسینی عاملی، سید محمد جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
خمینی، سید روح الله الموسوی، تحریر الوسیله، النجف الاشرف، دار الکتب العلمیه، 1390ق.
سبزواری، سید عبد الأعلی، مهذّب االاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، دفترآیة الله سبزواری، 1413ق.
سیفی مازندرانی، علی اکبر، دلیل تحریرالوسیله، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1416ق.
شاهرودی، سید محمود و جمعى از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت (ع)، مصحح: جمعى از پژوهشگران مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1423 ق.
شهید اول، محمد بن مکى عاملی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، مصحح: عباس قوچانى-على آخوندى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
طباطبایى، سید على بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، مصحح: محمد بهره‌مند-محسن قدیرى-کریم انصارى-على مروارید، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1418ق.
طریحی، فخرالدین بن محمد علی، مجمع البحرین، تحقیق احمد الحسینی، تهران، مکتبه المرتضویه، 1375ش.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
علامه حلی،ابو منصور محمد بن حسن، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
----------، تبصره المتعلمین فی احکام الدین، تهران، موسسه طبع و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1413ق.
علی اکبریان، حســنعلی، قاعده عدالت در فقه امامیه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386ش.
فاضل مقداد، مقداد بن عبد الله سیورى حلی، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، مصحح: سید عبد اللطیف حسینى کوه‌کمرى، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، 1404.
فاضل هندی، محمد بن حسن بن محمد اصفهانی،کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف اسدی حلی، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، موسسه اسماعیلیان، 1387ق.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب، الکافی، مصحح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
محقق اردبیلی، احمد بن محمد (مقدس اردبیلی)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، مصحح: آقا مجتبى عراقى-على‌پناه اشتهاردى-آقا حسین یزدى اصفهانى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
محمصانی، صبحی رجب، المبادی الشرعیه و القانونیه فی الحجر و النفقات و المواریث و الوصیه، ترجمه حمید مسجد سرایی و مصطفی جباری، سمنان، دانشگاه سمنان، 1391ش.
