پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,533 |
| تعداد مقالات | 70,518 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,133,108 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,239,139 |
ارزیابی مخاطرات محیطی و آسیب‌پذیری منطقۀ حفاظت‌شدۀ حرا با استفاده از مدل DPSIR | ||
| مدیریت مخاطرات محیطی | ||
| مقاله 3، دوره 10، شماره 3، مهر 1402، صفحه 215-232 اصل مقاله (1.5 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی کاربردی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhsci.2023.366567.797 | ||
| نویسندگان | ||
| پروانه سبحانی؛ افشین دانه کار* | ||
| گروه محیط زیست، دانشگاه تهران، دانشکدۀ منابع طبیعی، کرج، ایران | ||
| چکیده | ||
| مخاطرات محیطی از مهم‌ترین عوامل افزایش آسیب‌پذیری در مناطق تحت حفاظت است، از این‌رو شناسایی این مخاطرات در اکوسیستم‌های طبیعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در پژوهش حاضر به ارزیابی مخاطرات محیطی و آسیب‌پذیری در منطقۀ حفاظت‌شده حرا در چارچوب مفهومی مدل DPSIR پرداخته شد و سپس اولویت و رتبه‌بندی این مخاطرات با استفاده از روش TOPSIS تعیین شد. مطابق نتایج، 31 عامل در وقوع مخاطرات محیطی در منطقه اثر دارند که 24 عامل دارای منشأ انسانی و 7 عامل دارای منشأ محیطی هستند. نتایج حاکی از آن است که مهم‌ترین عامل وقوع مخاطرات محیطی در منطقۀ حرا، عوامل انسانی است. افزون‌بر این، مطابق نتایج وزن‌دهی و اولویت‌بندی مخاطرات محیطی در منطقه، بیشترین وزن مربوط به «شدت اثر» و کمترین وزن مربوط به «احتمال وقوع» مخاطرات محیطی اختصاص است. درجۀ مخاطره‌پذیری عوامل تهدیدکنندۀ منطقه نیز حاکی از آن است که از 31 عامل شناخته‌شده، 11 عامل از مخاطرات تحمل‌ناپذیر و 10 عامل از مخاطرات محیطی شایان توجه هستند. بر این اساس، توسعۀ فعالیت‌های انسانی و تداوم شدت وقوع مخاطرات محیطی می‌تواند به افزایش آسیب‌پذیری و همچنین اثرهای جبران‌ناپذیر در منطقۀ حفاظت‌شدۀ حرا منجر شود. بنابراین کنترل این مخاطرات مستلزم برنامه‌ریزی و مدیریتی یکپارچه در سطح منطقه است. در این زمینه، نتایج به‌دست‌آمده می‌تواند با ارائۀ گستره‌ای از مخاطرات محیطی و درجۀ مخاطره‌پذیر بودن منطقۀ حفاظت‌شدۀ حرا، به تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان در تدوین برنامه‌ای مدیریتی و نیز اتخاذ اقداماتی راهبردی در این منطقه کمک کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اولویت‌بندی عوامل تهدیدکننده؛ درجۀ مخاطره‌پذیری؛ مخاطرات محیطی؛ منطقۀ حفاظت‌شدۀ حرا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Assessment of environmental hazards and vulnerability of Hara protected area using DPSIR model | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Parvaneh Sobhani؛ Afshin Danehkar | ||
| Department of Environmental Science, Natural Resources Faculty, University of Tehran, Karaj, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The impacts of environmental hazards are one of the main factors of increasing vulnerability in protected areas. Therefore, identification of environmental hazards and vulnerability degree in these areas is very important. In this regard, in the present study, assessment of environmental hazards and vulnerability in the Hara protected area was conducted in the conceptual framework of the DPSIR model. In the following, after identifying the major environmental hazards in the region, the priority and ranking of these hazards were determined using the TOPSIS method. According to the results obtained, 31 factors are involved in the occurrence of environmental hazards in the Hara protected area. 24 factors are of human origin and 7 factors are of environmental origin. The obtained results indicate that the main cause of environmental hazards in the region is caused by human factors. In addition, according to the results of weighting and prioritization of environmental hazards in the region, the highest weight is assigned to the "severity of the impact" and the lowest weight to the "probability of occurrence" of environmental hazards. The degree of riskiness of the threatening factors of the region also indicates that out of 31 known factors, 11 factors are related to intolerable hazards and 10 factors are significant environmental The degree of riskiness of the threatening factors of the region also indicates that out of 31 known factors, 11 factors are related to intolerable risks and 10 factors are significant environmental risks. Based on this, the development of human activities and the continuation of the severity of environmental hazards can lead to an increase in vulnerability as well as irreparable effects on the mangrove protected area. Therefore, controlling these risks requires integrated planning and management at the regional level. In this regard, the results of this study can help decision makers and planners in formulating a management plan as well as adopting strategic measures in this area by providing a range of environmental hazards and the level of riskiness of the Hara protected area. Accordingly, the development of human activities and the continuation of the severity of environmental hazards can lead to an increase in vulnerability as well as irreparable impacts on the Hara protected area. Therefore, controlling these hazards requires integrated planning and management at the regional level. In this regard, the results of this study can help decision-makers and planners in formulating a management plan as well as adopting strategic measures in this area by providing a range of environmental hazards and the level of riskiness of the Hara protected area. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Environmental hazards, Degree of vulnerability, Prioritization of threatening factors, Hara protected area | ||
| مراجع | ||
|
[1] اسدافروز، آیدا؛ متدین، حشمت‌الله؛ مثنوی، محمدرضا؛ و منصوری، امیر (1399). تاب آوری محیطی در برابر مخاطرات سیلاب فروردین 1398 در شهر شیراز با رویکرد منظر، تئوری سیستم‌ها و مدل DPSIR. مدیریت مخاطرات محیطی، 7 (1)، 75-55.
[2] باهری، بیتا؛ و دشتی، سولماز (1401). ارزیابی آسیب‌پذیری پارک ملی گلستان در جهت توسعة پایدار با استفاده از مدل DPSIR. محیط زیست طبیعی، 75 (1)، 22-37.
[3] جعفری آذر، سمیرا؛ سبزقبائی، غلامرضا؛ توکلی، مرتضی؛ و دشتی، سیده سولماز (1396). ارزیابی و تحلیل ریسک‌های زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خورخوران با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند‌معیاره. علوم و مهندسی آبیاری، 3)، 63-75.
[4] خطیبی، عطیه؛ دانه‌کار، افشین؛ و پورابراهیم؛ شراره (1394). معرفی مدل DPSIR و قابلیت کاربرد آن در تصمیم گیری‌های محیط زیستی. انسان و محیط زیست، 35. 65-78.
[5] خورانی، اسدالله؛ بی‌نیاز، مهدی؛ امیری، حمیدرضا (1394). تغییرات سطح جنگل‌های حرا با توجه به نوسانات اقلیمی (مطالعۀ موردی: جنگل‌های بین بندر خمیر و قشم). بوم‌شناسی آبزیان، 5(2)، 100-111.
[6] دانه‌کار، افشین؛ عزیزی جلیلیان، منا؛ لطفی‌خواه، سعید؛ فروزد، مریم؛ داور، لیدا؛ صمدی، بهاره؛ یعقوب‌زاده، مریم؛ مافی غلامی، داوود؛ فیضی، صدیقه؛ مشهدی، مجید؛ خطیبی، عطیه؛ پطروسیان، هستی؛ داداش‌زاده، زهرا؛ و خدام آستانه حسین. علیرضا (1398). برنامۀ عمل مدیریت یکپارچه منطقۀ ساحلی شهرستان بندر خمیر. طرح تدقیق مطالعات مدیریت یکپارچۀ مناطق ساحلی استان هرمزگان، سازمان بنادر و دریانوردی، مهندسان مشاور سازه‌پردازی ایران.
[7] دشتی، سولماز؛ و کریمی پور، فاطمه (1401). ارزیابی مخاطرات محیط زیستی تالاب بین‌المللی گمیشان با استفاده از چارچوب مفهومی DPSIR و TOPSIS. محیط زیست طبیعی، 75، 46-63.
[8] سبحانی، پروانه؛ و دانه‌کار، افشین (1402). مروری بر مطالعات سیمای طبیعی و محدوده‌های مدیریتی جنگل‌های مانگرو خمیر و قشم. طبیعت ایران، 8(4)، 97-112.
[9] سبحانی، پروانه؛ و دانه‌کار، افشین (1402). ارزیابی عملکرد و پیوستگی بوم‌شناختی سیمای سرزمین در جنگل‌های مانگرو خمیر-قشم. جغرافیا و مخاطرات محیطی، انتشار آنلاین از تیر 1402.
[10] سبحانی، پروانه؛ و دانه‌کار، افشین (1402). روند تغییرات کاربری اراضی و میزان ریسک اکولوژیک در منطقۀ حفاظت‌شده حرا. توسعۀ پایدار محیط جغرافیایی، انتشار آنلاین از مهر 1402.
[11] صیدانی، اسکندر؛ نظری، حمید؛ جمینی، داود؛ و قنبری، یوسف (1402). تأثیر مخاطرات محیطی بر سرمایۀ تصویری مقاصد گردشگری (مطالعۀ موردی: بخش میانکوه شهرستان اردل). مدیریت مخاطرات محیطی، 10 (2)، 121-135.
[12] کابلی، محمد؛ علی‌آبادیان، منصور؛ توحیدی‌فر، محمد؛ هاشمی، علیرضا؛ و روزلار، کیس (1395). اطلس پرندگان ایران. جهاد دانشگاهی واحد استان البرز (خوارزمی).
[13] کیانپور، حسین؛ دشتی، سولماز؛ و بهباش، روشنا (1401). ارزیابی آسیب‌پذیری اکوسیستم تالاب میانگران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 9 (1)، 41-56.
[14] مافی غلامی، داود؛ و جعفری، ابوالفضل (1402). بررسی در معرض قرار گرفتن جنگل‌های مانگرو سواحل جنوب ایران به مخاطرات چندگانه. محیط زیست طبیعی، 75 (ویژه‌نامه)، 121-137.
[15] مقیمی، ابراهیم (1394). چرا دانش مخاطرات (مخاطره‌شناسی امری فطری است)؟ مدیریت مخاطرات محیطی، 4(1)، 1-7.
[16] یعقوب‌زاده، مریم؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ میکاییلی تبریزی، علیرضا؛ دانه‌کار، افشین؛ و مصلحی، مریم (1400). اولویت‌بندی مخاطرات محیطی جنگل‌های مانگرو استان هرمزگان. مخاطرات محیط طبیعی، 10(30)، 70-82.
[17] یعقوب‌زاده، مریم؛ حقیقت، منیر؛ کردی، فاطمه؛ مشهدی رفیعی، مجید (1402). شناسایی و تعیین گسترۀ اثر مخاطرات محیطی بر کاربری‌های موجود در منطقة ساحلی استان سیستان و بلوچستان. محیط زیست طبیعی، 75 (ویژه‌نامه)، 243-256.
[18] Akram, H., Hussain, S., Mazumdar, P., Chua, K. O., Butt, T. E., & Harikrishna, J. A. (2023). Mangrove Health: A Review of Functions, Threats, and Challenges Associated with Mangrove Management Practices. Forests, 14 (9): 1698.
[19] Alongi, D. M. (2002). Present State and Future of the World’s Mangrove Forests. Environmental Conservation, 29: 331-349.
[20] Alongi, D. M. (2012). Carbon sequestration in mangrove forests. Carbon management, 3(3), 313-322.
[21] Arifanti, V. B., Kauffman, J. B., Subarno, Ilman, M., Tosiani, A., & Novita, N. (2022). Contributions of mangrove conservation and restoration to climate change mitigation in Indonesia. Global Change Biology, 28 (15), 4523-4538.
[22] Baheri, B., & Dashti, S. (2022). Vulnerability assessment of Golestan National Park for sustainable development using DPSIR model. Journal of Natural Environment, 75(1), 22-37. (In Persian)
[23] Chakraborty, S. (2022). TOPSIS and Modified TOPSIS: A Comparative Analysis. Decision Analytics Journal, 2, 100021.
[24] Danekar, A., Azizi Jalilian, M., Lotfikhah, S., Forouzad, M., Davar, L., Samadi, B., Yaqhubzadeh, M., Mafi Gholami, D., Fayazi, S., Mashhadhi, M., Khatibi, A., Petrosian, H., Dadashizadeh, Z., & Khodam astanehhossein, A, R. (2019). Action plan integrated management of the coastal area of Khamir city. The study plan for the integrated management of the coastal areas of Hormozgan province, Ports and Maritime Organization, Iran Construction Consulting Engineers, 382 p. (In Persian)
[25] Dashti, S., & Karimipoor, F. (2023). Environmental hazard assessment of Gomishan International wetland using conceptual framework DPSIR and TOPSIS. Journal of Natural Environment, 75(Special Issue Coastal and Marine Environment), 46-63. (In Persian)
[26] Dong, J., Jiang, H., Gu, T., Liu, Y., & Peng, J. (2022). Sustainable landscape pattern: a landscape approach to serving spatial planning. Landscape Ecology, 1-12.
[27] Ehara, M., Hyakumura, K., Sato, R., Kurosawa, K., Araya, K., Sokh, H., & Kohsaka, R. (2018). Addressing maladaptive coping strategies of local communities to changes in ecosystem service provisions using the DPSIR framework. Ecol. Econ, 49, 226–238.
[28] Etemadi, H., Smoak, J. M., & Abbasi, E. (2021). Spatiotemporal pattern of degradation in arid mangrove forests of the Northern Persian Gulf. Oceanologia, 63 (1), 99-114.
[29] Friess, D. A., Chua, S. C., Jaafar, Z., Krauss, K. W., & Yando, E. S. (2021). Mangroves and people: Impacts and interactions. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 248, 107155.
[30] Getzne, M., Shariful Islam, M. (2020). Ecosystem Services of Mangrove Forests: Results of a Meta-Analysis of Economic Values. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17 (16): 5830.
[31] Gouvêa, L. P., Serrão, E. A., Cavanaugh, K., Gurgel, C. F., Horta, P. A., Assis, J. (2022). Global impacts of projected climate changes on the extent and aboveground biomass of mangrove forests. Diversity and Distributions, 28(11): 2349-2360.
[32] Hanley, M. E., Bouma, T. J., & Mossman, H. L. (2020). The gathering storm: Optimizing management of coastal ecosystems in the face of a climate-driven threat. Annals of botany, 125,197-212.
[33] Jafari Azar, S., Sabzghabaei, G. R., Tavakoly, M., & Dashti, S. (2018). Application of Multi-Criteria Decision-Making Methods in Environmental Risk Assessment (Case Study: The International Wetland of Shadegan, Khur_e_ Omayyeh and Khur_e_Mousa Estuary). Journal of Geography and Environmental Hazards, 6(4), 97-119. (In Persian)
[34] Jozi, S. A., & Salati, P. (2012). Environmental risk assessment of low density polyethylene unit using the method of failure mode and effect analysis. Chemical Industry & Chemical Engineering Quarterly, 18 (1): 103-113.
[35] Liu, T.T., Kong, Y., Wu, Y., Zhu, L.Y., Zhang, D.H. (2017). Provincial forest ecological security evaluation in China based on the entropy weight of fuzzy matter element model. Acta Ecol. Sin, 37 (15): 4946–4955.
[36] Liu, Y., Zhao., Ch., Liu., X., Chang, Y., Wang, H., Yang, J., Yang, X., & Wei, Y. (2021). The multi-dimensional perspective of ecological security evaluation and drive mechanism for Baishuijiang National Nature Reserve, China, Ecological Indicators, 132, 108295.
[37] Lu, C., Li, W., Pang, M., Xue, B., & Miao, H. (2018). Quantifying the economy-environment interactions in tourism: case of Gansu Province, China[J]. Sustainability, 10 (3): 711.
[38] Khatibi, A., Danehkar, A., Pourebrahim, Sh. (2018). The Application of Integrated Dpsir. (Environmental Planning and management, Edited by Hamid Reza Jafari, Saeed Karimi & Fatemeh Sadat Alavipoor), Cambridge Scholars Publishing, Chapter Two: Land Use Planning,139-165.
[39] Kabuli, M., Aliabadian, M., Tohidi Far, M., Hashemi, A. R., & Roselar, C. (2016). Bird Atlas of Iran. Academic Jahad of Alborz Province (Kharazmi), 628p. (In Persian)
[40] Kelble, Ch. R., Loomis, D. K., Lovelace, S., & Boyer, J. N. (2013). The EBM-DPSER conceptual model: integrating ecosystem services into the DPSIR framework. PLoS ONE, 8 (8): e70766.
[41] Khatibi, A., Danehkar, A., Pourebrahim, S., & Vahid, M. (2015). Introduction of DPSIR Model and Its Applicable in Environmental decision making. Human & Environment, 13(4), 65-79. (In Persian)
[42] Khorani, A., Biniyaz, M., & Amiri, H. R (2015). Changes in mangrove forests level according to climatic fluctuations (case study: forests between Khamir port and Qeshm). Journal of Aquatic Ecology, 5(2), 100-111. (In Persian)
[43] Kianpour, H., Dashti, S., & Behbash, R. (2022). Vulnerability assessment of Miangaran wetland ecosystem. Journal of Spatial Analysis Environmental hazarts, 9(1), 41-56. (In Persian)
[44] Mafi-Gholami, D., & Jaafari, A. (2023). Investigating the exposure of mangrove forests of the southern coast of Iran to multiple hazards. Journal of Natural Environment, 75(Special Issue 1), 121-137. (In Persian)
[45] Mafi-Gholami, D., Zenner, E. K., Jaafari, A., Bakhtyari, H. R. R., & Bui, D.T. (2019). Multihazards vulnerability assessment of southern coasts of Iran. Journal of Environmental Management, 252, 109628.
[46] Malekhosseini, F., & Dashti, S. (2016). Environmental Risks Assessment in Dena Protected Area Using of Multiple Criteria Decision Making (TOPSIS). Environmental Studies, 14 (3): 41-56. (In Persian)
[47] Mammides, C. (2020). A global analysis of the drivers of human pressure within protected areas at the national level. Sustainability Science, 15: 1223-1232.
[48] Mäntymaa, E., Jokinen, M., Juutinen, A., Lankia, T., & Louhi, P. (2021). Providing ecological, cultural and commercial services in an urban park: A travel cost–contingent behavior application in Finland. Landscape and Urban Planning, 209: 104042.
[49] Ochiai, O., Poulter, B., Seifert, F. M., Ward, S., Jarvis, I., Whitcraft, A., Sahajpal, R., Gilliams, S., Herold, M., & Carter, S. (2023). Towards a roadmap for space-based observations of the land sector for the UNFCCC global stocktake. iScience, 26: 106489.
[50] Pham, T. D., & Yoshino, K. (2016). Impacts of mangrove management systems on mangrove changes in the Northern Coast of Vietnam. Tropics, 24 (4): 141-151.
[51] Richards, D. R., & Friess, D. A. (2016). Rates and drivers of mangrove deforestation in Southeast Asia, 2000–2012. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 113 (2): 344-349.
[52] Ruan, W. Q., Li, Y. Q., Zhang, S.N., & Liu, C. H. (2019). Evaluation and drive mechanism of tourism ecological security based on the DPSIR-DEA model. Tour. Man, 75, 609–625.
[53] Shafiee, M. (2010). Environmental risk assessment of Hillah protected area using multi-criteria decision-making method. Master Thesis, Environmental Management, Islamic Azad University, Ahvaz Science and Research Branch. 138 p. (In Persian)
[54] Sippo, J. Z., Lovelock, C. E., Santos, I, R., Sanders, C. J., & Maher, D. T. (2018). Mangrove mortality in a changing climate: An overview
[55] Sobhani, P., Esmaeilzadeh, H., Barghjelveh, S., Sadeghi, S. M. M., & Marcu, M. V. (2022). Habitat Integrity in Protected Areas Threatened by LULC Changes and Fragmentation: A Case Study in Tehran Province, Iran. Land, 11, 6.
[56] Sobhani, P., Esmaeilzadeh, H., Sadeghi, S. M. M.; Wolf, I. D., Esmaeilzadeh, Y.; Deljouei, A. (2022). Assessing Spatial and Temporal Changes of Natural Capital in a Typical Semi-Arid Protected Area Based on an Ecological Footprint Model. Sustainability, 14, 10956.
[57] Sobhani, P., & Danehkar, A. (2023). Natural features and management areas of Khamir and Gheshm mangrove forests. Nature of Iran, 8 (4-41), 97-112. (In Persian)
[58] Sobhani, P., & Danehkar, A. (2023). Evaluation of function and landscape ecological connectivity in Khamir-Qeshm mangrove forests. Journal of Geography and Environmental Hazards. (In Persian)
[59] Sobhani, P., & Danehkar, A. (2023). Investigating the trend of land cover/land use changes and the level of ecological risk in the Hara Protected Area. Journal of Sustainable development of the geographical environment. (In Persian)
[60] Wang, J. F., Zhang, T. L., & Fu, B. J. (2016). A measure of spatial stratified heterogeneity. Ecol. Indic, 67: 250–256.
[61] Wolf, I. D., Sobhani, P., Esmaeilzadeh, H. (2023). Assessing Changes in Land Use/Land Cover and Ecological Risk to Conserve Protected Areas in Urban–Rural Contexts. Land, 12, 231.
[62] Yaghoubzadeh, M., Haghighat, M., Kordi, F., & Mashhadi Rafiee, M. (2023). Environmental hazards for coastal zone of Sistan and Baluchestan province. Journal of Natural Environment, 75 (Special Issue Coastal and Marine Environment), 243-256.
[63] Yaghoubzadeh, M., Salmanmahiny, A., Tabrizi, A. R. M., Danehkar, A., & Moslehi, M. (2022). Prioritizing environmental hazards of mangrove forests in Hormozgan province. Journal of Natural Environmental Hazards, 10(30), 69-82. (In Persian)
[64] Zhang, Z., Hu, B., & Qiu, H. (2021). Comprehensive assessment of ecological risk in southwest Guangxi-Beibu bay based on DPSIR model and OWA-GIS. Ecological Indicators, 132: 108334. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 153 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 236 |
||