پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,774 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,247,343 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,990,293 |
تبیین موانع تحقق برنامه‌ریزی فضایی استراتژیک در ایران | ||
| مجله علمی " آمایش سرزمین " | ||
| دوره 15، شماره 2، مهر 1402، صفحه 365-379 اصل مقاله (1.07 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jtcp.2023.366684.670413 | ||
| نویسندگان | ||
| هادی علیزاده* ؛ سعید امان پور | ||
| گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران | ||
| چکیده | ||
| برنامه‌ریزی فضایی استراتژیک به عنوان رویکردی برای غلبه بر چالش‌های مزمن پیش روی آمایش پایدار فضا یعنی تفرق کالبدی‌ـ فضایی و تفرق سیاستی‌ـ برنامه‌ریزی ارائه شده است. با این حال موانع عمدهای پیش روی تحقق این رویکرد در ایران وجود دارد که متأثر از نظام حکمرانی و برنامه‌ریزی است. پژوهشگران در پژوهش حاضر با رویکرد اکتشافی و با روش ترکیبی مصاحبهای و دلفی هدفمند تلاش کرده‌اند موانع عمدة پیش روی تحقق برنامه‌ریزی فضایی استراتژیک در ایران را شناسایی و تشریح کنند. دادهها از طریق مصاحبة نیمه‌ساختاریافته در قالب روش دلفی هدفمند در دو راند از 25 متخصص گردآوری شد و موانع و مفاهیم وابسته با استفاده از نرم‌افزار مکس کیودا و ضریب توافقی کندال مورد تأیید و استخراج و تشریح قرار گرفت. نتایج حاصل از 405 کد استخراجی نشان داد چهار مانع عمده پیش روی تحقق برنامه‌ریزی فضایی استراتژیک در ایران قرار دارند که عبارتاند از: مانع مکانی‌ـ جغرافیایی (6 مفهوم تبیین‌کننده و 26% از کدهای استخراجی)، مانع اقتصاد سیاسی رانتیر (7 مفهوم تبیین‌کننده و 34% از کدهای استخراجی)، مانع تفرق نهادی (7 مفهوم تبیین‌کننده و 23% از کدهای استخراجی)، و مانع ساختاری‌ـ فضایی (7 مفهوم تبیین‌کننده و 17% از کدهای استخراجی). پژوهش حاضر اهمیت شناخت و مواجهة صحیح و اقدامات سازنده در برابر چهار مانع یادشده را که منشأ اصلی بروز تفرق کالبدی‌ـ فضایی و سیاستی‌ـ برنامه‌ریزی در راه تحقق برنامه‌ریزی فضایی استراتژیک در ایران است را مورد تأکید قرار می‌دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آمایش پایدار فضا؛ ایران؛ برنامه‌ریزی فضایی استراتژیک؛ مانع اقتصادـ سیاسی رانتیر؛ مانع مکانی‌ـ جغرافیایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Explaining The Barriers to The Realization of Strategic Spatial Planning in Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hadi Alizadeh؛ Saeed Amanpour | ||
| Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Strategic spatial planning is presented as an approach to deal with the chronic challenges facing the sustainable use of space, i.e. the physical-spatial division and the policy-planning division. However, there are major barriers to realizing this approach in Iran, which are affected by its governance and planning system approaches. In this regard, the current research has attempted to identify and explain the major barriers to the realization of strategic spatial planning in Iran with an exploratory approach and a combined interview and targeted Delphi method. The data was collected through a semi-structured interview in the form of a targeted Delphi method in two rounds of 25 experts, and the barriers and related concepts were confirmed, extracted and described using MAXQDA software and Kendall's coefficient of agreement. The results of 405 extracted codes indicated that there are 4 major barriers to the realization of strategic spatial planning in Iran, which are: geographical-spatial barrier (6 explanatory concepts and 26% of the extracted codes), rentier political economy barrier (7 explanatory concepts and 34% of extracted codes), institutional division barrier (7 explanatory concepts and 23% of extracted codes) and structural-spatial division barrier (7 explanatory concepts and 17% of extracted codes). The present study highlights the importance of recognizing and correctly confronting and taking constructive measures against the four mentioned barriers, which are the main sources of physical-spatial and political-planning divisions in the way of realizing strategic spatial planning in Iran. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Strategic spatial planning, rentier economic-political barrier, spatial-geographical barrier, sustainable arrangement of space, Iran | ||
| مراجع | ||
|
اسدی، ایرج (1395). ارزیابی تجدید سازمان حکمروایی پیشنهادی برای مدیریت یکپارچة مناطق کلان‌شهری ایران. هنرهای زیبا، 24 (1)، 57 ـ 70.
امان‌پور، سعید و علیزاده، هادی (1392). ارزیابی شاخص‌های توسعۀ پایدار در استان کرمانشاه با استفاده از تحلیل رگرسیونی وتحلیل سلسله‌مراتبی فازی FAHP. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 3 (9)، 83 ـ 96.
ایمانی‌شاملو، جواد؛ پورجعفر، محمدرضا و رفیعیان، مجتبی (1397). نقش مؤلفه‌های اقتصادی مبتنی بر نفت در تحولات فضایی کلان‌شهرهای تهران و تبریز. آمایش سیاسی فضا، ۱ (۱)، ۱ ـ ۹.
تقوایی، مسعود و کنعانی، محمدرضا (1393). بررسی وضعیت تعادل فضایی نظام شهری ایران در سطوح ملی‌ـ منطقه‌ای طی 60 سال اخیر. برنامه‌ریزی فضایی، 4 (1)، 169 ـ 202.
توکلی‌مرتضی، ابراهیمی؛ آرام، حمیدی و تهرانی، سمیرا (۱۳۹۷). تحلیل الگوی منطقه‌بندی آمایش سرزمین در ایران از پسامشروطه تا به حال. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۲ (۱)، ۸۵ ـ ۱۲۳.
ثامنی، امیر؛ زبردست، اسفندیار (1402). آسیب شناسی تحقق پذیر آمایش سرزمین در ایران نمونه موردی: دور چهارم مطالعات آمایش سرزمین، فصلنامه مجلس و راهبرد، 30(115)، 127-162.
جعفریان، بابک؛ سرور، رحیم و برنا، رضا (1398). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آیندة آمایش سرزمین استان تهران با رویکرد آینده‌پژوهی. جغرافیایی سرزمین، 16 (61)، 17 ـ 36.
خاوریان گرمسیر، امیررضا (1398). تبیین فرایند انقباض و افتراق فضایی شهری (مطالعة موردی: استان خوزستان). رسالة دورة دکترا. دانشکدة جغرافیا. دانشگاه تهران.
خیرالدین، رضا؛ صلاحی‌مقدم، علی‌رضا و طاهری، فاطمه (1400). بررسی و تحلیل سازمان فضایی منطقة کلان‌شهری تهران با استفاده از جریان فضایی جمعیتی. هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 26 (4)، 27 ـ 37.
داداش‌پور، هاشم و حق‌جو، محمدرضا (1397). هدایت و مهار شهرـ منطقههای چندمرکزی: به‌کارگیری رهیافت برنامه‌ریزی فضایی راهبردی. پژوهش‌های دانش زمین، 9 (35)، 1 ـ 20.
داداش‌پور، هاشم و رستمی، فرامرز (1398). سازوکارها و قانونمندی‌های حاکم بر قفل‌شدگی توسعۀ منطقه‌ای در استان خوزستان. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 11 (3)، 109 ـ 138.
داداش‌پور، هاشم و شجاعی، دلارام (1401). نابرابری فضایی و رابطة مرکزـ پیرامون در ایران: ارائة یک مدل نظری با استفاده از روش نظریه‌پردازی لینهام. آمایش سرزمین، 14 (1)، 25 ـ 59.
ذاکری، زهرا (1402). مجموعه مطالعات منطقه‌ای و آمایش سرزمین در ایران (11): بررسی و نقد سند ملی آمایش سرزمین و پیشنهاد برای برنامة هفتم توسعه (19190). گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 31 (5)، 1 ـ 40.
رهنمایی، محمدتقی و وثوقی‌لنگ، شهروز (1392). تحلیلی بر توسعة منطقه‌ای ایران از منظر اقتصاد سیاسی. جغرافیا، 39، 27 ـ 42.
شریف‌زادگان، محمدحسین و قانونی، امیرحسین (1398). تحلیل و گونه‌بندی نگرش نهادگرایانه در برنامه‌ریزی شهری. معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، 24 (2)، 5 ـ 18.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1396). تحلیل و مفهوم‌سازی نظری ﺗﺄثیرات دولت رانتی بر عاملیت و ساختار جامعه و اقتصاد شهری در ایران. اقتصاد شهری، 2 (1)، 1 ـ 18.
شهیکی‌تاش، محمدنبی؛ یغفوری، حسین و درویشی، باقر (1394). بررسی شدت عدم تعادل فضایی و منطقه‌ای رفاه در استان‌های ایران (مطالعة مقایسه‌ای رفاه مبتنی بر دیدگاه هاروی و اسمیت). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5 (17)، ل15 ـ 29.
شیعه، اسماعیل و شکیبامنش، امیر (1390). برنامه‌ریزی فضایی راهبردی. معماری و شهرسازی ایران، 2 (2)، 43 ـ 52.
علی‌اکبری، اسماعیل (1392). طرح‌های منطقه‌ای و تمرکزگرایی در ساختار فضایی نظام‌های شهری. برنامه‌ریزی توسعة کالبدی، 1 (2)، 37.
علیزاده، هادی (1398). تبیین ارتباط الگوهای رفتاری در نظام مدیریت توسعة شهری با طرح‌ریزی راهبردی در کلان‌شهرهای ایران. رسالة دکترا. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز.
عمو، ابراهیم و حاتمی‌نژاد، حسین (1398). آسیب‌شناسی و ارزیابی طرح‌های آمایش سرزمین در کشور ایران. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 9 (34)، 27 ـ 38.
فرجی‌راد، خدر؛ کاظمیان، غلام‌رضا و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (۱۳۹۲). آسیب‌شناسی سیاست‌های توسعة منطقه‌ای در ایران از دیدگاه رویکرد نهادی. فرایند مدیریت و توسعه، ۲۶ (۲)، ۲۷ ـ ۵۸.
قادرمرزی، محسن و رحمانی، محمد (1398). بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعة فضایی منطقه‌ای (نمونة موردی: شهر دهگلان). آمایش محیط، 12 (44)، 21 ـ 42.
قائدرحمتی، صفر؛ خادم‌الحسینی، احمد و بناری، سجاد (1400). برنامه‌ریزی فضایی راهبردی شهر و برنامة عملیاتی شهرداری اردکان فارس. برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، 25 (2)، 145 ـ 181.
قنبری، حکیمه و روستایی، شهریور (1392). بررسی اولویت‌های برنامه‌ریزی و آمایش مناطق مرزی در استان آذربایجان شرقی با به‌کارگیری مدل تحلیل شبکه. آمایش سرزمین، 5 (2)، 335 ـ 360.
متقی، افشین (1399). آمایش فضایی قلمروهای مرزی با استفاده از مدل AHP (نمونة موردی: شهرستان‌های مرزی استان سیستان و بلوچستان). آمایش محیط، 13 (48 )، 21 ـ 40.
محمودپور، ئه‌سرین و مرادی چادگانی، داریوش (1398). مشکل‌یابی سیستم برنامه‌ریزی شهری تهران بر پایة رهیافت یکپارچة برنامه‌ریزی فضایی راهبردی دانش‌پایه. نامة معماری و شهرسازی، 12 (25)، 43 ـ 61.
هنردان، علی؛ شاهیوندی، احمد و نصراصفهانی، رضا (1402). تدوین الگوی نظری کاربست برنامه‌ریزی فضایی راهبردی با رویکرد نهادگرایی در شهر اصفهان. مرمت و معماری ایران، 13 (33)، 1.
Albrechts, L. (2004). Strategic (spatial) planning reexamined. Environment and Planning B: Planning and design, 31 (5), 743-758.
---------------- (2010). How to enhance creativity, diversity and sustainability in spatial planning: strategic planning revisited. Making Strategies in Spatial Planning: Knowledge and Values, 3-25.
--------------- (2015). Ingredients for a more radical strategic spatial planning. Environment and Planning B: Planning and Design, 42 (3), 510-525.
Aliakbari, E. (2012). Regional Plans and Centralization in Spatial Structure of Urban Systems Case Study: Kermanshah Province. Physical Social Planning, 1 (2), 37-54. (in Persian)
Alizadeh, H. (2018). Explaining the relationship between behavioral patterns in the urban development management system and strategic planning in Iranian metropolitan areas. Ph.D. Thesis. Geography and Urban Planning. Shahid Chamran University of Ahvaz. Ahvaz. (in Persian)
Amanpour, D. S. & Alizadeh, H. (2014). Assessment of Sustainable Development Indicators in Kermanshah Province Using regression analysis and Fuzzy Analytical Hierarchy. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 3 (9), 83-96. (in Persian)
Amoo, E. & hataminejad, H. (2019). The Pathology of Iranian Land Use Planning. Regional Planning, 9 (34), 27-38. (in Persian)
Asadie, I. (2016). Why does Tehran Metropolitan Region (TMR) Need a Specific Regional Governance? Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 21 (1), 5-16. (in Persian)
Dadashpoor, H. & Haqjou, M. R. (2018). Guidance and Control Polycentric City-regions: Application of Spatial Strategic Planning Approach. Researches in Earth Sciences, 9 (3), 1-20. (in Persian)
Dadashpoor, H. & Rostami, F. (2019). Mechanisms and Rules Governing the Lock-in of Regional Development in Khuzestan Province of Iran. Interdisciplinary Studies in the Humanities, 11 (3), 109-138. (in Persian)
Dadashpoor, H. & Shojaee, D. (2022). Spatial Inequality and the Center-Periphery Relationship in Iran: The Provision of a Theoretical Model Using Lynham Theorizing Method. Town and Country Planning, 14 (1), 25-59. (in Persian)
Farajirad, K., Kazemian, G., & Rokneddin Eftekhari, A. (2013). Pathology of Regional Development Policies in Iran: An Institutional Approach. Management and Development process, 26 (2): 27-58. (in Persian)
Friedmann, J. (2004). Strategic spatial planning and the longer range. Planning Theory & Practice, 5 (1), 49-67.
Ghanbari, H. & Roostaei, S. (2013). Evaluation Priorities in Planning and Spatial Planning of Border Areas in East Azarbaijan Using Network Analysis Process (ANP). Town and Country Planning, 5 (2), 335-360. (in Persian)
Ghdermazi, M. & Rahmani, M. (2019). Investigating the role of small towns in regional spatial development (Case Study in Dehgolan City). 12 (44), 21-42. (in Persian)
Healey, P. (2004). The treatment of space and place in the new strategic spatial planning in Europe. Steuerung und Planung im Wandel: Festschrift für Dietrich Fürst, 297-329.
Hersperger, A. M., Grădinaru, S., Oliveira, E., Pagliarin, S., & Palka, G. (2019). Understanding strategic spatial planning to effectively guide development of urban regions. Cities, 94, 96-105.
Hossu, C. A., Oliveira, E., & Niță, A. (2022). Streamline democratic values in planning systems: A study of participatory practices in European strategic spatial planning. Habitat International, 129, 102675.
Imani Shamlou, J., Pourjafar, M. R., & Rafieian, M. (2018) Role of Oil-based Economic Components in Spatial Transformations of Tehran and Tabriz Metropolises. Political Organizing of Space, 1 (1), 1-9. (in Persian)
Jafarian, B., Sarvar, R., & Borna, R. (2019). Key Factors Affecting the Future Status of Tehran Province Spatial Planning Based on Future Studies. Territory, 16 (61), 17-36. (in Persian)
Khavarian, A.R. (2019). Explaining the process of urban spatial differentiation and contraction (Case study: Khuzestan province). PhD Thesis. Department of human geography. University of Thran. Tehran. (in Persian)
Kheyroddin, R., Salahi Moghadam, A., & Taheri, F. (2022). Analyzing Spatial Organization of Tehran Metropolitan Area Using Demographic Flow. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 26 (4), 27-37. (in Persian)
Mäntysalo, R., Kangasoja, J. K., & Kanninen, V. (2015). The paradox of strategic spatial planning: A theoretical outline with a view on Finland. Planning Theory & Practice, 16 (2), 169-183.
Mottaghi, A. (2020). Spatial Provision of Border Territories using AHP (A Case Study of Border Cities of Sistan & Baluchestan Province). 13 (48), 21-40. (in Persian)
Newman, P. (2008). Strategic spatial planning: Collective action and moments of opportunity. European Planning Studies, 16 (10), 1371-1383.
Obeng-Odoom, F. (2023). Spatial political economy: the case of metropolitan industrial policy. Review of Evolutionary Political Economy, 4 (1), 137-163.
Rahnamai, M. & Vosooghi, S. (2014). An analysis of Iran's regional development from the perspective of political economy. Geography, 11 (39), 33-51. (in Persian).
Sameni, A., & Zebardast, E. (2023). Feasible pathology of land use in IranCase study: the fourth round of land use studies, Majlis and Rahbord, 30(115), 127-162. (in Persian).
Shahiki-Tash, M. N., Yaghfoori, H., & Darvishi, B. (2015). Review the Intensity of Spatial and Regional Imbalance of Welfare (Comparative Study of Welfare in Iran Provinces based on Harvey and Smith Approaches). Regional Planning, 5 (17), 15-30. (in Persian)
Sharifzadegan, M. H. & Ghanouni, H. (2017). A Theoretical Analysis & Conceptualization of the Effects of Rentier States on Society's Agency and Structure and Urban Economy of Iran. Urban Economics, 2 (1), 1-18. (in Persian)
Sharifzadegan, M. H. & Ghanouni, H. (2019). Analysis and Typology of Institutionalist Approach in Urban Planning. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 24 (2), 5-18. (in Persian)
Shia, I. & Shakibamanesh, A. (2011). Strategic Spatial Planning. Journal of Architecture and Urban Planning of Iran, 2 (2), 43-52. (in Persian)
Taghvaei, M. & Kanani, M. R. (2014). Examination of the Spatial Equilibrium of the Urban System in National- Regional Levels of Iran for Recent 60 Years. Spatial Planning, 4 (1), 169-202. (in Persian)
Tavakoli, M., Ebrahimi, A., & Hamidi Tehrani, S. (2018). Analysis of Iran spatial planning zoning pattern from post-Constitutional Revolution till present. The Journal of Spatial Planning, 22 (1), 85-123. (in Persian)
van Dijk, T. (2021). Strategic spatial planning through pragmatic blueprints: Forms and levels of adaptivity in modernist planning of the Dutch IJsselmeerpolders. Futures, 125, 102665.
Zakari, Z. (2023). Collection of regional studies and land development in Iran (11): review and critique of the national document of land development and proposal for the seventh development plan (19190). Monthly Expert Reports of Islamic Council Research Center, 31 (5), 1-40. (in Persian)
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 140 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 148 |
||