پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,533 |
| تعداد مقالات | 70,514 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,130,770 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,237,020 |
نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت، تشأن و علیت | ||
| فلسفه | ||
| مقاله 3، دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 42، آبان 1403، صفحه 53-78 اصل مقاله (1.49 M) | ||
| نوع مقاله: علمی -پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jop.2023.362344.1006789 | ||
| نویسنده | ||
| مهدی اسدی* | ||
| استادیار فلسفه‌ی اسلامی و حکمت معاصر، هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| معروفترین برهان صدرا در اثبات حرکت جوهری برهانی است که به وجود نسبت خاصّی بین عرض و جوهر پای میفشرد و با تعبیرهایی همچون تابعیت عرض از جوهر، معلول بودن، لازم بودن و شأن بودن عرض برای جوهر تبیین میشود: چون اعراض تابع جوهرند، پس در حرکت خود نیز باید تابع جوهر باشند؛ بنابراین جوهر به طریق اولی متحرک است. در این مقاله این برهانها به صورتی جامع نقد و بررسی میشوند. بر پایۀ اشکال سکون جوهری سکون عرضی نیز شاهدی بر ثبات جوهر است و جوهر باید بهگونهای متناقض هم ساکن باشد و هم متحرک. افزون بر این، چون حرکتهای عرضیِ بالفعل در همۀ اجسام اثبات نشده است، فراگیر بودن حرکت جوهری به مشکل برمیخورد. در اشکال عدم رابطۀ علّی میان جوهر و عرض معلول بودن، مرتبه بودن و نحوۀ وجود بودن عرض و حرکتهای عرضی برای جوهر با ادله و مثال نقضهای گوناگون نقد میشود. همچنین، با نقد وحدت وجود در ذات و عرضهای آن اثبات تغییر در وجود جوهر زیر سؤال میرود. در نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت و نسبی بودن حرکت نیز نشان داده میشود که صدرا قاعدۀ تکافؤ متضایفان را به نادرستی تعمیم داده است. به همین سبب مشکل اجتماع جوهر و اضافه و مشکل حضور یک چیز واحد در ذات دو امر متغایر پدید میآید و افزون بر حرکت جوهری اموری چون سرخی جوهری نیز اثبات میشود! | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حرکت جوهری؛ جوهر؛ عرض؛ تبعیت؛ تشأن؛ علیت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Critique of Proving the Substantial Movement by Means of Subordination, Affair (Shaʾn) and Causality | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Assadi | ||
| Assistant Professor of Islamic Philosophy and Contemporary Wisdom, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Mullā Ṣadrā’s most famous reason to prove the substantial movement (al-ḥarakat al-juharīyyah) is the one that persists in the existence of a special relation between the accident and the substance and is explained by such expressions as the accident’s being subordinate (tābiʿīyyah) to, caused by, inseparable from, and an affair (shaʾn) of the substance: since the accidents are subordinate to the substance, so they must be subordinate to it in their movement too. Thus, the substance moves a fortiori. Such proofs are comprehensively evaluated and criticized in this paper. According to the substantial rest critique, the accidental rest too is evidence of the substantial rest and the substance must contradictorily be both moving and in rest. In addition, since all material substances are not proved to actually move, the universal substantial movements cannot be proved. In the not being causal relation between the substance and the accident critique, the claim that the accident and the accidental movement are effects, affairs and existence manners of the substance is criticized by means of several proofs and counterexamples. Again, the critique of the existence unity in the essence and its accidents questions the movement of the substance existence to be proved. In proving the substantial movement by means of the subordination and of the relativeness of movement critique, it is shown that Ṣadrā has incorrectly generalized the rule that the correlatives are equal counterparts (mutakāfiʾān). So, the difficulty of the coexistence of the substance and the relation accident and the difficulty of the presence of one unique thing in the essences of two different objects are appeared and such strange things as the substantial redness is proved if this substantial movement proof is correct. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Substantial Movement, Substance, Accident, Subordination, Affair (Shaʾn), Causality | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آشتیانی، مهدی (1352). تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری. باهتمام عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق با مقدمه انگلیسی توشی هیکو ایزوتسو، تهران: دانشگاه تهران - مونترال: دانشگاه مکگیل.
اژدر، علیرضا (1391). «بررسی انتقادی نظریه حرکت جوهری ملاصدرا». حکمت صدرایی، دوره 1، شماره 1، پیاپی 1، صص 22-7.
اسدی، احمدرضا (1398). ← منتظری (1398).
بنیانی، محمد و حمیدرضا سروریان (1393). «وحدت یا تعدد انگاره از حرکت جوهری». جستارهایی در فلسفه و کلام، دوره 46، شماره 1، صص 44-31.
حسنزاده آملی، حسن (1376). هزار و یک کلمه. ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
ـــــــــــــــ (1374). ← سبزواری (1374).
جلوه، ابوالحسن (1385). مجموعه آثار حکیم جلوه. مقدمه و تصحیح: حسن رضازاده، ج1، چ1، تهران: حکمت.
جوادی آملی، عبدالله (1386 آ). سرچشمه اندیشه. محقق: عباس رحیمیان، ج3، چ5، قم: اسراء.
ــــــــــــــ (1386 ب). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج7، چ3، قم: اسراء.
ـــــــــــــــ (1393 آ). رحیق مختوم. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج11، چ1، قم: اسراء.
ـــــــــــــــ (1393 ب). رحیق مختوم. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج12، چ1، قم: اسراء.
ـــــــــــــــ (1393 ج). رحیق مختوم. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج13، چ1، قم: اسراء.
ـــــــــــــــ (1393 د). رحیق مختوم. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج14، چ1، قم: اسراء.
ـــــــــــــــ (1395). رحیق مختوم. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج15، چ1، قم: اسراء
جوارشکیان، عباس (1379). «نظری انتقادی بر راه‌حل معضل ربط ثابت و متغیر در نظریه حرکت جوهری». اندیشه دینی، شماره 5 و 6، صص 94–75.
رفیعی قزوینی، ابوالحسن (1367). مجموعه رسائل و مقالات فلسفی. مقدمه و تصحیح: غلامحسین رضانژاد، چ1، تهران: انتشارات الزهراء.
سبزواری، هادی (1374). شرح المنظومة. تصحیح و تعلیق: حسن حسنزاده آملى، تحقیق و تقدیم: مسعود طالبى، ج 4، چ 1، تهران: نشر ناب.
شیدانشید، حسینعلی و محمد هادی توکلی (1398). «حکیم سبزواری و نقد برهان صدرالمتألهین بر حرکت جوهری». جاویدان خرد، شماره 35، صص 134–109.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (1981 آ). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. ج2، چ3، بیروت: دار احیاء التراث.
ـــــــــــــــ (1981 ب). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج3، چ3، بیروت: دار احیاء التراث.
ـــــــــــــــ (1366ش–آ). شرح أصول الکافی. مصحح: محمد خواجوی، ج1، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــــــــ (1366ش–ب). شرح أصول الکافی. مصحح: محمد خواجوی، ج3، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــــــــ (1366ش–ج). تفسیر القرآن الکریم. تصحیح محمد خواجوی، ج4، چ2، قم: انتشارات بیدار.
ـــــــــــــــ (1378). رسالة فی الحدوث. تصحیح و تحقیق: حسین موسویان، به اشراف: محمد خامنهای، چ1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــ (1417ق). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (مع حواشی هادی السبزواری). چ1، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
صدر، السید رضا (1429ق = 1387). صحائف من الفلسفة: تعلیقة على شرح المنظومة للسبزواری. چ2، قم: بوستان کتاب قم.
طباطبائى، محمد حسین (1368). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا، چ 4، ج 4.
ـــــــــــــــ (1428ق). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائى. چ1، قم: باقیات.
ـــــــــــــــ (1420ق). بدایة الحکمة. تصحیح و تعلیق: عباسعلی زارعی سبزواری. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـــــــــــــــ (1430ق). نهایة الحکمة. تصحیح و تعلیق: عباسعلی زارعی سبزواری، ج2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـــــــــــــــ (1386)، نهایة الحکمة. صححها و علق علیها: غلامرضا فیّاضی، چ4، قم: مؤسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
عارفی، الیاس (1394). «آثار نظریه استاد فیاضی مبنی بر عینیت وجود و ماهیت». نسیم خرد، شماره 1، صص 57–82.
فیّاضی، غلامرضا (1390). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. تحقیق و نگارش: حسینعلی شیدانشید، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـــــــــــــــ (1386). ← طباطبایی (1386).
فیّاضی، غلامرضا و مهدی گلشنی (23/۱۰/۱۳۸۹). میزگرد علمی «ماده در فلسفه و فیزیک». قم: سالن همایشهای مدرسه عالی دارالشفا، http://hekmateislami.com/?p=9161
قیصرى، داود (1375). شرح فصوص‌الحکم. چ 1، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
گرامی، محمدعلی (1388)، جنبش ذاتی طبیعت (حرکت جوهری). چ1، قم: دفتر آیت الله العظمی گرامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1393). تعلیقة علی نهایة الحکمة. چ1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ـــــــــــــــ (1390). آموزش فلسفه (مشکات). ج2، چ1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ـــــــــــــــ (1375). دروس فلسفه. چ2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مطهرى، مرتضى (1381). مجموعه آثار. ج 10، چ 5، قم: صدرا.
ـــــــــــــــ (1385). مجموعه آثار. ج11، چ2، قم: صدرا.
معلمی، حسن (1387). حکمت متعالیه. چ1، قم: هاجر.
منتظری، حسینعلی (1398). درس گفتار حکمت (دروس شرح منظومه). با تعلیقههای احمدرضا اسدی، ج6، چ1، تهران: سرایی.
موسوی راد، سید جابر (1395). «نقدی بر انگاره دلالت ادله اثبات حرکت جوهری بر حرکت دائمی در تمام جواهر جسمانی». آیین حکمت، شماره 29، صص 199-228. Arefi, Elyas (2015). “The Effects of Professor Fayyazi's Theory of the Objectivity of Existence and Nature”, Nasim-e-Kherad, Vol. 1, Issue 1, No. 1, pp. 57-82. [In Persian] Āshtīyānī, Mahdī (1973). Taʻlīqah Bar Sharḥ Manẓūmah Ḥikmat Sabzawārī, Edited by ʻAbd Al-Jawād Falāṭūri & Mahdī Muḥaqqiq, Tehran: Tehran University. [In Arabic] Assadī, Aḥmad Riḍā (2019) → Muntaẓirī (2019). Azhdar, ʻAlī Riḍā (2012). “Critical Study About the Theory of Substantial Motion of Molla Sadra”, Sadrā’i Wisdom, Vol. 1, Issue 1, No. 1, pp. 7-22 [In Persian] Bonyani, Mohammad & Hamid Reza Sarvarian (2014). “Unity or Multiplicity of the Conception of Substantial Movement”, Essays in Philosophy and Kalam, Vol. 46, Issue 1, pp. 31-44 [In Persian] Fayyāḍī, Ghulām Riḍā (2011). Hastī wa Chīstī Dar Maktab Ṣadrāyī, Edited by: Ḥusayn ʻAlī Shīdānshīd, Qum: Pazhūhishgāh Ḥawzih wa Dānishgāh. [In Persian] Fayyāḍī, Ghulām Riḍā (2007) → Ṭabāṭabāyī (2007) Fayyāḍī, Ghulām Riḍā & Mahdī Gulshanī (2011, January 13). Mīzgird ʻIlmī “Māddih Dar Falsafih wa Fīzīk”, Qum: Sālun Hamāyishhāyi Madrasih ʻĀlī Dār al-Shifā, http://hekmateislami.com/?p=9161 [In Persian] Girāmī, Muḥammad ʻAlī (2009). Junbish Dhātī Ṭabīʻat (Ḥarakat Juharī), Qum: Daftar Āyat Allāh al-ʻUẓmā Girāmī. [In Persian] Ḥasan Zādih Āmulī, Ḥasan (1997). Hizār wa Yik Kalamih, Vol. 4, Qum: Daftar Tablīghāt Islāmī. [In Persian] Ḥasanzādih Āmulī, Ḥasan (1995) → Sabzawārī (1995) Jawādī Āmulī, ‘Abd Allāh (2007a). Sar Chishmih Andīshih, Edited by ʻAbbās Raḥīmīyān, Vol. 3, Qum, Isrāʾ. [In Persian] Jawādī Āmulī, ‘Abd Allāh (2007b). Raḥīq Makhtūm: Sharḥ Ḥikmat Mutaʻālīyyah, Vol. 7, Edited by Ḥamīd Pārsānīyā, Qum: Isrāʾ. [In Persian] Jawādī Āmulī, ‘Abd Allāh (2014) Raḥīq Makhtūm: Sharḥ Ḥikmat Mutaʻālīyyah, Vol. 11, 12, 13 & 14, Edited by Ḥamīd Pārsānīyā, Qum: Isrāʾ. [In Persian] Jawādī Āmulī, ‘Abd Allāh (2016). Raḥīq Makhtūm: Sharḥ Ḥikmat Mutaʻālīyyah, Vol. 15, Edited by Ḥamīd Pārsānīyā, Qum, Isrāʾ. [In Persian] Javareshkian, ʻAbbas (2001). “A Critical Study in the Problem of the Immuable - Mutable Relation Based on the Substantial Movement Theory”, Religious Thought, Vol. 2, Issue 1 & 2, No. 5 & 6, pp. 75-94. [In Persian] Jilwih, Abū al-Ḥasan (2006). Majmūʻih Āthār Ḥakīm Jilwih, Edited by Ḥasan Riḍā Zādih, Vol. 1, Tehran: Ḥikmat. [In Arabic] Miṣbāḥ Yazdī, Muḥammad Taqī (2011). Āmūzish Falsafih (Mishkāt), Vol. 2, Qum, Muʼassasah–ʼi Āmūzishī va Pazhūhishī–ʼi Imām Khumaynī. [In Persian] Miṣbāḥ Yazdī, Muḥammad Taqī (2014). Taʻlīqah ʻalā Nihāyat al-Ḥikmah, Qum, Muʼassasah–ʼi Āmūzishī va Pazhūhishī–ʼi Imām Khumaynī. [In Arabic] Miṣbāḥ Yazdī, Muḥammad Taqī (1996). Durūs Falsafih, Tehran, Institute for Humanities and Cultural Studies. [In Persian] Mousavirad, Sayyed Jaber (2017). “A Critique on Implications of Arguments for Substantial Motion as Applying to All Corporeal Substances”, Theosophia Practica, Vol. 8, No. 29, pp. 199-228 [In Persian] Muntaẓirī, Ḥusayn ʻAlī (2019). Dars Guftār Ḥikmat (Durūs Sharḥ Manẓūmah), Edited with a Commentary by Aḥmad Riḍā Assadī, Vol. 6, Tehran: Sarāyī. [In Persian] Muṭahharī, Murtaḍā (2002). The Collected Works, Vol. 10, Tehran, Ṣadrā. [In Persian] Muṭahharī, Murtaḍā (2006). The Collected Works, Vol. 11, Tehran, Ṣadrā. [In Persian] Muʿallimī, Hasan (2008). Ḥikmat Mutaʻālīyyah, Qum, Hājar. [In Persian] Qayṣarī, Dāwūd (1996), Sharḥ Fuṣūṣ al-Ḥikam, Tehran: Intishārāt ʻIlmī wa Farhangī. [In Arabic] Rafīʻī Qazwīnī, Abū al-Ḥasan (1988). Majmūʻih Rasāʼil wa Maqālāt Falsafī, Edited by Ghulām Ḥusayn Riḍā Nizhād, Tehran: Intishārāt al-Zahrāʼ. [In Persian and Arabic] Sabzawārī, Hādī (1995). Sharḥ al-Manẓūmah, Vol. 4, Edited with a Commentary by: Ḥasan Ḥasan Zādih Āmulī, Tehran, Nashr Nāb. [In Arabic] Ṣadr, al-Sayyid Riḍā (2008). Ṣaḥāʼif min al-Falsafah: Taʻlīqah ʻalá Sharḥ al-Manẓūmah lil-Sabzawārī, Qum: Būstān Kitāb Qum [In Arabic] Shidanshid, Hussein Ali & Mohammad Hadi Tavakkoli (2019). “Sabzawari and the Criticism of Sadr al-Muta’allihin's Argument for Substantial Motion”, Sophia Perennis (Jāvīdān Khirad), Vol. 16, No. 35, pp. 109-134 [In Persian] Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (1981). al–Ḥikmah al–Mutaʻālīyyah fī al–Asfār al–Arbaʻah al–ʻAqlīyyah [The Transcendent Philosophy of the Four Journeys of the Intellect], Vol. 2 & 3, Bayrūt, Dār Iḥyā al–Turāth al–ʻArabī. [In Arabic] Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (1987a). Sharḥ Uṣūl al-Kāfī, Vol. 1 & 3, Edited by Muḥammad khājawī, Tehran, Wizārat Farhang wa Āmūzish ʻĀlī, Muʼassasah Muṭālaʻāt wa Taḥqīqāt Farhangī. [In Arabic] Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (1987b). Tafsīr al-Qurʼān al-Karīm, Edited by Muḥammad Khājawī, Vol. 4, Qum: Intishārāt Bīdār [In Arabic] Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (1999). Risālah fī al-Ḥudūth, Edited by Ḥusayn Mūsawīyān, Tehran: Bunyād Ḥikmat Islāmī Ṣadrā (SIPRIN). [In Arabic] Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (1996). al-Shawāhid al-Rubūbīyyah fī al-Manāhij al-Sulūkīyyah (maʻa Ḥawāshī Hādī al-Sabzawārī), Bayrūt: Muʼassasah al-Tārīkh al-ʻArabī. [In Arabic] Ṭabāṭabāyī, Muḥammad Ḥusayn (1989). Uṣūl Falsafah wa Rawish Realism (with Muṭahharī’s Commentaries), Vol. 4, Tehran: Ṣadrā. [In Persian] Ṭabāṭabāyī, Muḥammad Ḥusayn (2007). Majmūʻah Rasāʼil al-ʻAllāmah al-Ṭabāṭabāʼī, Qum, Bāqiyāt. [In Arabic] Ṭabāṭabāyī, Muḥammad Ḥusayn (1999). Bidāyat al–Ḥikmah, Edited with a Commentary by: ʻAbbās ʻAlī Zāri‘ī Sabzawārī, Qum, Muʼassasat al–Nashr al–Islāmī. [In Arabic] Ṭabāṭabāyī, Muḥammad Ḥusayn (2009). Nihāyat al–Ḥikmah, Vol. 2, Edited with a Commentary by: ʻAbbās ʻAlī Zāri‘ī Sabzawārī, Qum, Muʼassasat al–Nashr al–Islāmī. [In Arabic] Ṭabāṭabāyī, Muḥammad Ḥusayn (2007). Nihāyat al–Ḥikmah, Edited with a Commentary by: Ghulām Riḍā Fayyāḍī, Qum, Muʼassasah–ʼi Āmūzishī va Pazhūhishī–ʼi Imām Khumaynī. [In Arabic] | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 233 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 34 |
||