پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,097,487 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,205,194 |
پژوهشی در مردم نگاری غذا و تغذیه از گیاهان خودرو (مطالعه موردی: روستای سفید چشمه، استان گلستان) | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| مقاله 9، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1402، صفحه 167-184 اصل مقاله (383.84 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2023.360540.459817 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد رحیم فروزه* ؛ محمد سمیعی؛ مژگان سادات عظیمی | ||
| دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
| چکیده | ||
| هدف- نظامهای دانش بومی بشر در زمینههای مختلفی که همگی زاییده تلاش برای معیشت پایدار در محیط زیست اوست، جلوهگر میشود. ثبت و جمعآوری این دانش اغلب به عهده مردم نگاران است. یکی از زمینههای مهم در پژوهش های مردم نگارانه ثبت دانش بومیان در زمینه طبخ غذا با استفاده از گیاهان مختلف در محل زیست آنهاست. لذا با توجه به اینکه جلوه‌های کارامد متعدد در خصوص تهیه خوراک‌های بومی از گیاهان خودرو و کمرنگ شدن دانش بومی مرتبط با آنها در شتاب تمدن اخیر، لزوم مستند نمودن این دانش ارزشمند از سوی محققان گیاه شناسی قومی بسیار ضروری می نماید. بدین منظور در این تحقیق به مطالعه گیاهان خوراکی و نحوه طبخ انواع غذا با استفاده از آنها در روستای سفید‌چشمه استان گلستان پرداخته شد. روش_ این مطالعه از نوع مطالعات قوم نگارانه است و شیوه انتخاب مشارکت کنندگان یا نمونه‌ها، نمونه‌گیری هدفمند بوده که تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. داده‌های این تحقیق حاصل مصاحبه‌های باز و نیمه‌ساختاریافته بوده و همچنین سعی شد در جمعآوری اطلاعات از مشاهده مشارکتی نیز بهره گرفته شود. در ارتباط با مشاهده مشارکتی لازم به ذکر است که محققین از جمع آوری گیاه تا آماده سازی و طبخ به نوعی حضور و مشارکت داشتند. نتایج- نتایج نشان داد که جوامع محلی از اندام‌ها و فرآورده‌های مختلف گیاهان انواع استفاده تغذیه‌ای و دارویی را دارند که گاه هدف فقط تهیه خوراک است و در مواقعی از خوراک به عنوان دارو استفاده می‌کنند. در این تحقیق 19 خوراک محلی که بومیان از گیاهان تهیه می‌کردند، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت. از این بین 11 خوراک صرفا کاربرد تغذیه‌ای داشته و 8 خوراک کاربرد همزمان دارویی و تغذیه‌ای داشتند. علاوه بر آن مشخص شد که بومیان برای مناسبت‌ها و یا فصول خاص غذاهای مخصوصی طبخ می‌کنند. غذاها حتی الامکان ساده و با پخت سریع برای اعضای خانواده است که بتواند نیاز بدنی ایشان را تامین نماید. با توجه به اینکه غذا و طریقه‌های طبخ آن در بین جوامع محلی در زمره مهمترین میراث فرهنگی ناملموس و در خطر انقراض جوامع انسانی است. این گونه مطالعات می‌تواند سهمی اساسـی در حفـظ تنـوع فرهنگـی-زیسـتی داشـته باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دانش بومی؛ گیاهان خوراکی؛ مصاحبه آزاد؛ مشاهده مشارکتی؛ تنوع فرهنگی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A study on ethnobotany of food and nutrition from wild plants (Case study: Sefid Cheshmeh village, Golestan province) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohamad Rahim Forouzeh؛ mohammad samiei؛ Mojgansadat Azimi | ||
| Gorgan University of Agricultural sciences & Natural Resource | ||
| چکیده [English] | ||
| Objective: Indigenous knowledge systems of human livelihood in various fields, all born out of the effort for sustainable living in the environment, are highlighted. The documentation and collection of this knowledge is often the responsibility of ethnographers. One important area in ethnographic research is the documentation of indigenous knowledge in the preparation of food using various plants in their habitats. Therefore, given the diverse effective practices in the preparation of indigenous foods from wild plants and the fading of associated indigenous knowledge in recent civilization acceleration, it is essential for ethnobotanists to document this valuable knowledge. In this study, the focus was on the study of edible plants and the methods of cooking various foods using them in the Sefid Cheshmeh village of Golestan province. Method: This study is of ethnographic nature, and the method of selecting participants or samples has been purposeful sampling, which continued until theoretical saturation was achieved. The data for this research were obtained through open and semi-structured interviews, and efforts were made to gather information through participatory observation as well. Regarding participatory observation, it is necessary to mention that researchers were involved and participated in the collection of plants, preparation, and cooking in a way. Findings: The results showed that local communities use different parts and products of plants for various nutritional and medicinal purposes, sometimes using food as medicine. In this study, 19 local foods that were prepared from plants by indigenous people were identified and examined. Among them, 11 foods were purely for nutritional purposes, and 8 foods had both medicinal and nutritional uses. Additionally, it was found that indigenous people cook special foods for occasions or specific seasons. The foods are as simple as possible and cooked quickly for family members to meet their physical needs. Given that food and its cooking methods are among the most important intangible cultural heritages and endangered among human societies, these studies can play a crucial role in preserving cultural and biological diversity.. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Cultural diversity, indigenous knowledge, edible plants, participatory observation, open interview | ||
| مراجع | ||
|
امراللهی‌جلال آبادی؛ امیررضا، فروزه؛ محمدرحیم؛ بارانی، حسین؛ یگانه، حسن (1402). دانش بومی تهیه خوراک‌های محلی از گیاهان خودرو مرتعی (مطالعه موردی: محلیان مراتع گوغر). پژوهش های انسان شناسی ایران. 5(1)، 7-23.
سعادت‌پور، مسلم؛ بارانی، حسین؛ عابدی سروستانی، احمد؛ فروزه، محمدرحیم (1396). بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی سجاسرود (استان زنجان)). نشریه گیاهان دارویی. 8(1)، 185-193.
سعیدی‌گراغانی، حمیدرضا؛ ارزانی، حسین؛ قربانی، مهدی؛ و جهانبخش‌گروهی، نسیم. (1395). تحلیل ساختار اجتماعی و دانش بومی ایل محمدی سلیمانی شهرستان جیرفت. مجله مرتع، 10(1)، 109-122.
علوی، سید‌زکریا؛ ربیعی، الهه؛ سعیدی گراغانی، حمیدرضا و قوردویی میلان، قهرمان. (1390)، استفاده سنتی و بومی از گیاهان دارویی در شمال کشور، مطالعه موردی: سری 81 و 83 طرح جنگلداری اداره کل منابع طبیعی مازندران- ساری، فصلنامه داروهای گیاهی، 2(2)، 113-120.
غفاری. یعقوب. (1391). غذاهای سنتی مردم بومی استان کهگیلویه و بویراحمد- دانشنامه فرهنگ و تمدن استان کهگیلویه و بویراحمد. انتشارات نقش مانا.
فروزه، محمدرحیم. (1393). بررسی اتنوبوتانی و پیشبینی زیستگاه مطلوب برخی از گونه های مرتعی مطالعه موردی مرتع دیلگان، استان کهگیلویه و بویر احمد، رساله دکتری علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 355.
فروزه، محمدرحیم؛ حشمتی، غلامعلی؛ بارانی، حسین. (1395). دانش سنتی بهره برداری از گیاهان خودرو در تهیه خوراک (نمونه موردی: عشایر مرتع دیلگان. دانش های بومی ایران. 3(5)،32-58.
مجیدی‌خامنه، فریده. (1400). راهبردهای حفاظت از فن آوران بومی (گنجینه های زندة بشری) مطالعۀ موردی: کرمان. دو فصلنامه علمی دانش های بومی ایران. 8(16)، 215- 175.
ودادهیر، ابوعلی؛ امیدوار، نسرین؛ رفیع فر، جلال الدین؛ جوان محجوب دوست، سارا. (1395). مطالعة قومنگارانة غذاهای محلی در شهرستان فومن: پژوهشی در مردمشناسی غذا و تغذیه. مطالعات اجتماعی ایران .9(4)، 107-138.
هزارجریبی جعفر و صفری شالی رضا، (1394). کاربست نظریه بنیانی در شناخت دانش بومی. دوفصلنامه دانش های بومی ایران. 2(3)، 37-65.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان. (1385)، گزارش اقتصادی اجتماعی مطالعات حوضه آبخیز قورچای.
Alavi, S.Z. Rabiei, E. Saidi Garaghani, H. & Ghordoui Milan, G. (2017), traditional and indigenous use of medicinal plants in the north of the country, case study: Series 81 and 83 of the Forestry Plan of the General Department of Natural Resources of Mazandaran-Sari, Herbal Medicines Quarterly, 2(2), 113-120. (in persian)
Amrollahi Jalalabadi, A. Farouze, M.R. Barani, H. & Yeganeh, H. (2023). Indigenous knowledge of preparing local feed from pasture plants (case study: Goghar pasture locals). Anthropological researches of Iran. 5(1), 7-23. (in persian)
Farouzeh, M. R. (2013). Ethnobotanical investigation and prediction of the optimal habitat of some pasture species, a case study of Dilgan pasture, Kohgiluyeh province, and Boyer Ahmad, Doctoral dissertation of pasture sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, 355. (in persian)
Farouzeh, M.R. Heshmati, G. A. & Barani, H. (2015). Traditional knowledge of using car plants in food preparation (case example: nomads of Dilgan pasture. Native knowledge of Iran. 3(5), 32-58. (in persian)
Gaffari, Y. (2011). Traditional foods of the indigenous people of Kohgilouye and Boyer-Ahmad province - Encyclopaedia of culture and civilization of Kohgilouye and Boyer-Ahmed province. Naqsh Mana Publications. (in persian)
General Department of Natural Resources and Watershed Management of Golestan Province. (2006), socio-economic report of Ghorchai watershed studies. (in persian)
Hazarjaribi, J. & Safari Shali, R. (2014). The application of basic theory in recognizing indigenous knowledge. biannual journal of indigenous knowledge of Iran. 2(3), 37-65. (in persian)
Majidi Khamene, F. (2021). Strategies for the protection of indigenous technologists (living human treasures) case study: Kerman. Two scientific quarterly journals of Iranian indigenous knowledge. 8(16), 175-215. (in persian)
Moisio ,R. Arnould, E.J. & Price, L. (2004). "Between mothers and markets constructing family identity through homemade food". Journal of Consumer Culture, 4 (3): 361–384.
Saadatpour, M. Barani, H. Abedi Sarostani, A. Farouzeh, M.R. (2016). Ethnobotanical survey of medicinal plants of Sejasroud (Zanjan province)). Journal of medicinal plants. 8(1), 185-193. (in persian)
Saidigraghani, H. Arzani, H. Ghorbani, M. & Jahanbakhshgrohi, N. (2015). Analysis of social structure and indigenous knowledge of Soleimani Mohammadi tribe of Jiroft city. Pasture Journal, 10(1), 109-122. (in persian)
Slimani, N. Fahey, M. Welch, A. Wirfalt, E. Stripp, C. Bergström, E. Linseisen, J. Schulze, M.B. Bamia, C. Chloptsios, Y. Veglia, F. Panico, Salvatore. Bueno-de, M. Ocké. M.C. Brustad, M. Lund, E. González. C, Barcos, A. Berglund, G. Winkvist, A. Mulligan, A. Appleby, P, Overvad. Kim, Tjønneland. Anne, Clavel-Chapelon. Françoise, Kesse. E. Ferrari, Pietro. Van Staveren, W.A. & Riboli, E. (2002). "Diversity of dietary patterns observed in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) project". Public Health Nutrition 5(6B): 1311-1328.
Trankell, I. B. (1995) Cooking, Care and Domestication. A Culinary Ethnography of the Tai Yong, Northern Thailand. Stockholm: Almkvist and Wiksell.
Valentine, G. (1999). "Eating in: Home, Consumption and Identity". Sociological Review, 47 (3):491-524.
Vedadhir, A. A. Hopeful, N. Rafifar, J. Javanmohabbatdost, S. (2015). Ethnographic study of local foods in Fuman city: a research in anthropology of food and nutrition. Social Studies of Iran. 9(4), 107-138. (in persian) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 289 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 151 |
||